سفارتخانه ها باز می شوند

تا ۱۰ روز دیگر غبار از سفارتخانه های ایران و انگلستان زدوده شده و چراغ ها برای ورود کاردارهای غیرمقیم هر دو کشور, روشن می شود خبری که روز گذشته مجید تخت روانچی, معاونت اروپا و امریکای وزارت خارجه آن را اعلام کرد

تا ۱۰ روز دیگر غبار از سفارتخانه‌های ایران و انگلستان زدوده شده و چراغ‌ها برای ورود کاردارهای غیرمقیم هر دو کشور، روشن می‌شود؛ خبری که روز گذشته مجید تخت‌روانچی، معاونت اروپا و امریکای وزارت خارجه آن را اعلام کرد. مقدمات این اتفاق تازه از حاشیه اجلاس نیویورک میان محمدجواد ظریف و ویلیام هیگ، وزرای خارجه هر دو کشور آغاز شد و به معاونان خود «مجید تخت‌روانچی» و «سایمون گس» ماموریت دادند برای بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور در تهران و لندن مقدمات لازم را فراهم کنند؛ قرار و مداری که در سویس نهایی شد و یک روز بعد از آن به مرحله اجرایی رسید. هرچند درنشست ژنو، برای رسیدن به نتیجه مطلوب مذاکرات راه طولانی در پیش است اما آنچه حتمی شد توافق تهران و لندن برای برقراری ارتباط دیپلماتیک میان دو دولت بود.

طی هفته‌های گذشته وزارت خارجه هر دو کشور دست به تحرکات گسترده‌یی در جهت عادی‌سازی مناسبات‌شان که تقریبا در دو سال گذشته رو به خاموشی گراییده بود زدند. سطح روابط دو کشور زمانی به وخامت گرایید که درست هشتم آذر ماه سال ۱۳۹۰ عده‌یی که خود را دانشجویان بسیجی دانشگاه تهران نامیدند با وارد شدن به ساختمان سفارت انگلستان در خیابان فردوسی، پرچم انگلستان را پایین کشیده و اقدام به تخریب اموال و پرتاب مدارک سفارتخانه به خارج ساختمان کردند. البته همان روز در اقدامی مشابه به باغ سفارت بریتانیا در منطقه قلهک نیز حمله شد؛ اقدامی که پس از تسخیر سفارتخانه امریکا در ۱۳ آبان سال ۱۳۵۸، می‌توان گفت در نوع خود بی‌سابقه بوده است. پس از آن بود که لندن با بستن سفارتخانه خود، از دولت ایران ادعای خسارت چند میلیون دلاری کرد و در اقدامی عجیب، به اخراج کارکنان سفارت ایران از انگلستان مبادرت کرد.

البته این اقدام انگلیس و همچنین اعمال تحریم بانک مرکزی از سوی این کشور سبب شد نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز طرح کاهش روابط تهران با لندن را تصویب کنند. پس از آن وزارت امور خارجه دولت دهم، موظف به کاهش سطح روابط با انگلیس از سطح سفیر به کاردار شد.

البته این طرح در حالی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که «جان دامینیک چیلکات» که بعد از مدتی به جای «سایمون گس» به عنوان سفیر جدید انگلیس در ایران منصوب شده بود، رونوشت استوارنامه خود را به «علی‌اکبر صالحی» وزیر خارجه وقت تقدیم کرد و منتظر تقدیم استوارنامه خود به دکتر احمدی‌نژاد بود.روز گذشته اما مجید تخت‌روانچی، یک عضو مذاکره‌کننده ایران با ۱+۵ که پیش از این سفیر ایران در سویس بوده و در مقطعی مسوولیت نمایندگی دایم ایران نزد سازمان ملل را برعهده داشته است، تاکید کرد که در دو سال گذشته رابطه ایران و انگلیس هیچگاه قطع نشده است اما در عین حال قرار است سفارتخانه‌ها در پایتخت‌ها بازگشایی شود.

حالا تهران خوب می‌داند تاریخ دیرینه روابط دو کشور از اهمیت بسیاری برخوردار است و نباید بیش از این بسته بماند. از این رو با روی کار آمدن حسن روحانی افق‌های جدیدی بر مناسبات تهران با اروپا و در صدر آن انگلستان باز شد.

● رابطه ایران و انگلیس هیچگاه در دو سال گذشته قطع نشد

در همین رابطه مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه با اشاره به روند روابط دو کشور گفت که «روابط ایران با انگلیس نسبت به سایر کشورهای اروپایی متفاوت است، زیرا تاریخچه‌یی در پشت روابط حدود صد سال گذشته ایران وجود دارد که ذهنیت منفی‌ای از آن ساخته شده است که به راحتی قابل پاک شدن نیست و این ذهنیت در کاری که می‌خواهیم انجام دهیم نشان داده می‌شود. ما به طور قطع نمی‌خواهیم اسیر گذشته باشیم، اما واقعیت‌هایی به هر حال وجود دارد.» به گزارش ایسنا، او توضیح داد: انگلیس حدود دو سال پیش تصمیم گرفت سفارتش در تهران را تعطیل کند و به کارمندان سفارت ایران در انگلیس نیز اعلام کرد که باید این سفارت تعطیل شود. آنها از نظر حقوقی اقدامی انجام دادند که چندان توجیه حقوقی ندارد، زیرا برای تمام اعضای سفارت ما حکم عناصر «نامطلوب» صادر کردند. در حالی که عنصر نامطلوب تعریف مشخص خود را بر اساس کنوانسیون‌های موجود دارد و نمی‌توان گفت به طور مثال فرزندان خردسال کارمندان سفارت ایران در انگلیس هم عنصر نامطلوب هستند و چنین حکمی بر آنها صادر کنند. این اقدام توجیه حقوقی ندارد و قابل قبول نیست. روانچی با بیان اینکه این دولت انگلیس بود که سفارتش را در تهران بست و به کارمندان ایرانی گفت که از انگلیس خارج شوند، افزود: در عین حال رابطه ایران و انگلیس هیچگاه در دو سال گذشته قطع نشد. معاون اروپا و امریکای وزیر خارجه ایران با بیان اینکه امروز شرایط جدیدی در ایران وجود دارد که دولت انگلیس نیز متوجه آن شده است و احساس می‌کند باید از آن استفاده کند به مذاکرات وزیران خارجه‌ ایران و انگلیس در نیویورک اشاره کرد و گفت: وزیران خارجه دو کشور در نیویورک تفاهم ضمنی داشتند که تماس‌های‌شان را ادامه دهند تا به سمتی روند که مشکلات حل شود. مباحث بعد از نشست در نیویورک ادامه پیدا کرد و در ژنو نیز موضوعات کارشناسی دنبال شد. پیش از ژنو وزیران خارجه ایران و انگلیس گفت‌وگوی تلفنی داشتند که در آن انگلیس پیشنهاد کاردار غیرمقیم را مطرح کرد که از این طریق سفارت‌های دو کشور بازگشایی شوند و پس از آن به مرور زمان روابط در مسیر عادی قرار گیرد. در ژنو در سطح کارشناسی گفت‌وگوهایی انجام شد و قرار شد ظرف دو هفته کاردار غیر مقیم به صورت رسمی اعلام شود. تلاش داریم تا ظرف ۱۰ روز آینده یادداشت‌های رسمی در این باره مبادله شود و این دو کاردار معرفی شوند.

● توافق برای حضور یک نفر

معاون وزیر امور خارجه درباره‌ عنوان «کاردار غیرمقیم» و مسوولیت‌هایش گفت: مقر این دو کاردار البته در پایتخت‌های دو کشور است که مرتب به محل ماموریت‌های خود مراجعه می‌کنند. ممکن است یک یا دو هفته در محل ماموریت خود حضور داشته باشند. وی درباره‌ تعداد کارمندان هر یک از سفارتخانه‌ها در این روند گفت: فعلا درباره‌ حضور یک نفر توافق شده است، اما اینکه چه تعدادی از افراد و به چه صورتی همراه وی باشند باید در گفت‌وگوهای بعدی مشخص شود. معاون ظریف خاطرنشان کرد: از زمانی که یادداشت رسمی تبادل کاردار غیرمقیم میان دو کشور مبادله می‌شود در عمل می‌توان گفت کار سفارت‌خانه‌ها به صورت رسمی آغاز شده است. در عین حال تا زمانی که آن فرد در سفارت مستقر شود چند روزی زمان خواهد برد اما سعی ما این است که این دوره در کوتاه‌ترین زمان انجام شود و به محض اینکه یادداشت ارسال شد، بتوانیم در اسرع وقت این فرد را اعزام کنیم و به مرور خدمات کنسولی ارائه شود.

● چند نفر مد نظر هستند

با این همه روز گذشته دیپلمات‌ها به ایرنا گفته‌اند که برای کاردار غیرمقیم ایران در لندن چندین نفر در نظر گرفته شده‌اند اما هنوز گزینه قطعی برای این سمت انتخاب نشده است. انتصاب کاردار غیرمقیم به معنی تبادل سریع دیپلمات میان دو کشور است ولی اصولا کاردار در کادر دیپلماتیک منصبی موقت است که در نبود سفیر معنا پیدا می‌کند البته کاردار غیرمقیم نیاز به «اگرمان» دولت پذیرنده ندارد. همه این اقدامات که به سرعت در حال عملی شدن است و دو دولت برای سر و سامان بخشیدن به اوضاع دیپلماتیک خود از هفته‌های گذشته به طور جدی وارد بحث شده‌اند، حکایت از واقف بودن کشورها به تاریخ دیرینه روابط سیاسی خود دارد.

روابطی که از ۷۰۰ سال پیش درست از دوره «ارغون شاه» نواده «هلاکو خان» در ایران و «ادوارد اول» در انگلستان آغاز شد. دو کشور نزدیک به یک قرن در پایتخت‌های یکدیگر کنسولگری و سفارتخانه دارند. گاهی روابط‌شان به تیره‌ترین اوضاع ممکن هم رسیده اما هرگز نگسسته است. توافقات چند روز گذشته سرآغاز فصل تازه‌یی از روابط دیپلماتیک حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران با دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلستان است.

زهره آقایانی