داستان چراغ هایی که به ترافیک نظم می دهند

اولین چراغ های راهنمایی جهان در سال ۱۸۶۸ یعنی سال ها قبل از اختراع اتومبیل و در زمانی که ترافیک شامل عبور و مرور احشام و چهارپایان, واگن ها, کالسکه ها و عابران پیاده می شد, طراحی و در لندن نصب شد

اولین چراغ‌های راهنمایی جهان در سال ۱۸۶۸ یعنی سال‌ها قبل از اختراع اتومبیل و در زمانی که ترافیک شامل عبور و مرور احشام و چهارپایان، واگن‌ها، کالسکه‌ها و عابران پیاده می‌شد، طراحی و در لندن نصب شد. در واقع این چراغ از دو فانوس گازی قرمز به معنای توقف و سبز به معنای احتیاط توسط مهندس راه‌آهنی به نام جی پیلار نایت ساخته شده بود. البته اتفاق جالبی در این میان افتاد و یک سال بعد در ژانویه ۱۸۶۹ این چراغ راهنمایی گازی منفجر شد و مامور پلیسی را که مشغول روشن کردن آن بود، به شدت مجروح کرد.

اما اولین چراغ راهنمایی نسل جدید که به چراغ‌های راهنمایی امروزی شبیه‌تر است، بعد از اختراع اتومبیل در شهر دیترویت آمریکا و به همت یک مامور پلیس راهنمایی و رانندگی و با مشارکت یک مهندس ساخته شد. این افراد این چراغ را با الهام از چراغ کنترل خط ریل راه‌آهن که از گذشته به چراغ‌های برقی خودکار مجهز شده بودند، طراحی کردند، این چراغ با سه فانوس، قرمز، نارنجی و سبز از چراغ‌های کنترل خطوط ریلی ساخته شد و در یک تقاطع شلوغ در دیترویت نصب شد.

با آزمایش موفقیت‌آمیز این چراغ، ظرف کمتر از یکسال ۱۵ تقاطع مختلف در این شهر به چراغ راهنمایی مجهز شدند. از آن تاریخ به بعد پیشرفت‌های بسیاری در حوزه طراحی و ساخت و مدیریت چراغ‌های راهنمایی به دست آمده است و امروزه چراغ راهنمایی به عنوان ابزار اصلی کنترل و مدیریت تقاطعات مطرح هستند.

اما در کشورمان هم این داستان در نوع خود جالب است: در ایران اولین چراغ‌های راهنمایی و رانندگی در سال‌های دهه ۳۰ در تقاطع‌های سپه (امام خمینی ره) ولی‌عصر، پل امیر بهادر، باغ ملی، دروازه شمیران، گمرک و امیریه نصب شد ولی قبل از نصب این چراغ‌ها، چراغ‌های راهنمایی به صورت کوله‌پشتی بودند که دارای دو چراغ قرمز، سبز و کلیدی جهت خاموش و روشن کردن آنها بود. کوله‌پشتی در پشت مامور قرار می‌گرفت و کلید آن روی سینه سمت چپ قرار داشت. بالاخره در سال‌های ۳۹ و ۴۰ تقاطع‌های شهر تهران به مرور به نسل جدید چراغ‌های راهنمایی مجهز شدند.

نسل اول چراغ‌های راهنمایی و رانندگی که در شهر تهران نصب و راه‌اندازی شدند مجهز به فانوس‌های لامپی کوچک بودند که از دید کافی به‌خصوص در ساعات میانی روز و در نور شدید آفتاب برخوردار نبود ضمن آنکه به دلیل عدم طراحی مناسب سیستم برق‌رسانی و استفاده از روش کابل‌کشی هوایی برای تامین انرژی، ‌درصد بروز اختلال در سیستم برق آنها بسیار بالا بوده و خاموشی مکرر چراغ‌های راهنمایی در تقاطعات اجتناب‌ناپذیر بود.

کنترل این نسل از چراغ‌های راهنمایی به صورت کاملا غیرخودکار و دستی و توسط ماموران پلیس راهنمایی و رانندگی صورت می‌پذیرفت و تنها معیار تصمیم‌گیری آنها برای تغییر وضعیت چراغ، مشاهدات‌شان از وضع ترافیک در تقاطع مربوطه بود. میزان زمان سبز و قرمز هر چراغ هم بسته به نظر همین ماموران پلیس تعیین می‌شد.

تحول دیگر در طول این دوران، راه‌اندازی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی زمان ثابت بود که در آنها مدت زمان فاز سبز و قرمز برای هریک از مسیرهای منتهی به تقاطع از قبل تعیین می‌شد و این زمانبندی فارغ از تغییرات حجم ترافیک در ساعات مختلف شبانه روز به صورت یکسان اعمال می‌شد.

اما در سال ۱۳۷۱ با توجه به لزوم گسترش، بهینه‌سازی و ایجاد تحول در امر تجهیز تقاطع‌ها به چراغ‌های راهنمایی مبتنی بر نگرش فنی و مهندسی و مطابق با استانداردهای روز دنیا و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین و سازماندهی نظام‌مند حوزه نصب و راه‌اندازی و حوزه بهره‌برداری از چراغ‌های راهنمایی، مسوولیت طراحی، نصب و راه‌اندازی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی سطح شهر تهران به عهده شهرداری تهران گذاشته شد.