آمریكا و التماس در برابر ایران

بوش هرگز قصد ندارد نزدیكی به ایران را مبتنی بر شرایطی كند كه امكان پذیرش آن از سوی هر یك از رهبران ایران وجود داشته باشد رایس وزیر خارجه آمریكا دلیل امتناع از گفت وگو با ایران را هراس از این دانست كه ممكن است به نظر برسد آمریكا در حال التماس كردن است

دكتر حسین عسكری، استاد روابط و تجارت بین‌‌الملل و صاحب كرسی ایران در دانشگاه جورج واشنگتن آمریكا، از این پس در ستونی هفتگی‌، روزهای دوشنبه در اعتماد ملی به تحلیل شرایط منطقه، وضعیت اقتصادی- سیاسی ایران و معادلا‌ت دیپلماتیك حاكم بر عرصه سیاست جهانی خواهد پرداخت.

بوش هرگز قصد ندارد نزدیكی به ایران را مبتنی بر شرایطی كند كه امكان پذیرش آن از سوی هر یك از رهبران ایران وجود داشته باشد. رایس وزیر خارجه آمریكا دلیل امتناع از گفت‌وگو با ایران را هراس از این دانست كه ممكن است به نظر برسد آمریكا در حال التماس كردن است. تصور می‌كنم خانم رایس این نكته اصلی را فراموش كرده است كه معضلا‌ت ایالا‌ت متحده بسیار فراتر از <التماس‌كننده> به نظر می‌رسد. من خودم به شخصه برای نجات جان یك انسان حاضرم با اهریمن مذاكره كنم، كاری كه هر پیرو مومن عیسی مسیح(ع) نیز باید انجام دهد. ‌

● محاسبات ایران ‌

اقدامات آمریكا باعث می‌شود تا ایران در محاسبه منافع ملی خود به جهتی نادرست رانده شود. اگر ایران باور داشته باشد كه ایالا‌ت متحده رویكردی همانند گذشته با این كشور خواهد داشت، آنگاه به سمت آماده شدن برای جنگ خواهد رفت. اما از سوی دیگر اگر ایران باور داشته باشد كه واشنگتن خواهان تغییر جهت، دست كشیدن از دخالت در امور داخلی ایران و به رسمیت شناختن آزادی و حق تعیین سرنوشت است، قطعا همكاری‌ایالا‌ت متحده را در راستای منافع خود خواهد دید. انتخاب به هر حال بر عهده بوش است، هرچند اقدامات وی چندان امیدواركننده نیست. ‌

ایالا‌ت متحده نیروهای خود را برای محاصره و تهدید ایران در عراق، افغانستان، كویت، قطر، بحرین و برخی از جمهوری‌های شوروی مستقر كرده و توان ناوگان دریایی خود در خلیج فارس را هم به صورت مستمر افزایش می‌دهد. آمریكا در عراق، در مرزهای ایران هم در حال نبردی استعماری است. ایالا‌ت متحده همزمان یك پاكستان مسلح به بمب هسته‌‌ای و یك هندوستان هسته‌ای را تحمل كرده و به تجهیزات هسته‌ای اسرائیل حتی اشاره‌ای هم نمی‌كند اما ایران را تحت فشار قرار می‌دهد تا آنچه را كه به تاكید رهبران این كشور، غنی‌سازی اورانیوم برای مصارف صلح‌آمیز است، به كناری بگذارد. واشنگتن‌حتی تا زمانی كه ایران غنی‌سازی را تعلیق نكند، حاضر به مذاكره با این كشور هم نیست. همزمان با این برخورد، واشنگتن به حمایت خود از دیكتاتورهای انعطاف‌پذیر و میانه‌روی عرب ادامه می‌دهد. ایران بدین ترتیب ایالا‌ت متحده‌ای را می‌بیند كه به نقش قانون التزام‌نداشته، حق سرنگونی رژیم‌ها را برای خود به رسمیت می‌شناسد، از معاهده ژنو تبعیت نمی‌كند، در قبال ایران رفتاری خصومت‌‌‌‌آمیز دارد و هم‌اكنون هم كشور را از جهات گوناگون محاصره كرده است. آیا واقعا كسی می‌تواند ایرانی‌ها را به دلیل احساس ناامنی متهم كند؟

گذشته از این موارد، بیش از نیم قرن پیش ایالا‌ت متحده یكی از دولت‌های قانونی و منتخب ایران را سرنگون كرده و از مردی دیوانه كه ۵۰۰ هزار شهروند ایرانی را به قتل رساند، حمایت كرد. این مرد دیوانه كه در صورت عدم ارتكاب این جنایات می‌شد از او به عنوان صدام‌ حسین فقید یاد كرد، به عنوان ابزاری برای عقیم‌سازی و بی‌تاثیر كردن ایران پس از انقلا‌ب به كار گرفته شد. در آن زمان این تصور وجود داشت كه ایران، خاندان سعودی (مشتریان و موكلا‌ن مورد علا‌قه آمریكا) را تهدید كرده و می‌تواند سلطه آمریكایی‌ها بر خلیج فارس را به خطر بیندازد. دهه‌های متمادی هیچ نگرانی‌ای در مورد وضعیت حقوق بشر اكثریت شیعه عراق وجود نداشت. غرب و سازمان ملل چشمان خود را بر هیچ انگاشتن نقش قانون و نادیده گرفتن معاهدات بین‌المللی از سوی صدام بسته و حتی حاضر نبودند او را به دلیل جنایات و استفاده از تسلیحات شیمیایی و بیولوژیك ساخته غرب محكوم كنند. هنگامی كه صدام‌حسین دیگر كاركردی نداشت، ایالا‌ت متحده و همراهانش به ملت مستقل عراق حمله كرده و در نهایت آشوبی را آفریدند كه اكنون به راحتی، عراقی‌ها و در این اواخر شیعیان عراقی یا دخالت‌های ایران را مسبب شكل‌گیری آن معرفی كرده‌اند.

ایران در این شرایط چگونه باید منافعش را متحقق كند؟ آیا باید دوستانه بوده و به تن‌آسایی روزگار بگذراند، یا باید احتیاط كرده و خود را برای وضعیتی كه ممكن است ایالا‌ت متحده خاتمه ‌بحران عراق را در درون ایران بجوید، آماده كند؟

● التماس كردن برای ثبات

جنگ با ایران خصومت علیه ایالا‌ت متحده و <رژیم‌های میانه‌روی> عرب همراه آمریكا را در جهان اسلا‌م افزایش می‌دهد. اگر آقای بوش واقعا می‌خواهد منافع آمریكا را محقق كند می‌تواند نخوت و گستاخی را كنار گذاشته و از نلسون ماندلا‌ و تلا‌ش‌های او برای آشتی در آفریقای جنوبی درس بگیرد. پس از سال‌ها دخالت خارجی و نزاع منطقه‌ای غرب نیازمند آن است كه برای پل زدن بر شكاف عمیقی كه در منطقه آفریده است، به تواضع و فروافتادگی تن دهد. در شكل حداقلی آن ایالا‌ت متحده برای تعیین نحوه و چگونگی تعقیب گفت‌وگو و ممانعت از بروز جنگ باید بتواند ایران را درك كند.

اما اگر بوش تصمیم بگیرد كه تغییر جهت داده و از تكثرگرایی و صلح منطقه‌ای حمایت كند، دیگر جایی برای نگرانی نیست. در این شرایط باید اهداف جدید معرفی شوند، از اقدامات گذشته ابراز تاسف شده و جهت‌ها تغییر یابند. ایران هم قطعا همكاری خواهد كرد.

حداقل در یك مورد حق با بوش است؛ عقب‌نشینی فوری نیروهای آمریكایی به افزایش تلفات، مرگ و شرایط دشوارتر زندگی در عراق منجر می‌شود. اما بدیهی است تداوم حضور آمریكا در شرایط فعلی هم نتایج مشابهی را در بر خواهد داشت.

در مورد تصویری كه ایالا‌ت متحده با تعامل با ایران از خود در برابر دید جهانیان قرار می‌دهد، حق با رایس است. آمریكا قطعا به عنوان طرف التماس‌كننده شناخته خواهد شد؛ التماس‌كننده‌ای برای ثبات و صلح. این امر به تقویت و پررنگ‌شدن موقعیت كمرنگ شده آمریكا در سطح جهان منجر خواهد شد.