سلام کردن در اسلام

یكی از دستورهای اسلام, در راستای ایجاد حاكمیت صمیمیّت و دوستی, سلام است فرهنگ سلام, آنچنان اهمیت و ارزش دارد كه شعار رسمی ملت مسلمان در دیدار با یكدیگر معرفی شده است رسول خدا ص در این زمینه می فرماید «سلام, درود ملت ماست »

یكی از دستورهای اسلام، در راستای ایجاد حاكمیت صمیمیّت و دوستی، سلام است. فرهنگ سلام، آنچنان اهمیت و ارزش دارد كه شعار رسمی ملت مسلمان در دیدار با یكدیگر معرفی شده است. رسول خدا (ص) در این زمینه می فرماید : «سلام، درود ملت ماست.»

اهمیت این موضوع آنگاه بیشتر و بهتر فهمیده می شود كه بدانیم پیامبر اكرم (ص) بخیل ترین مردم را كسی معرفی كرده است كه در ادای سلام، بخل ورزد.

برنامه های دین اسلام به گونه ای تنظیم شده است كه افراد در جامعه اسلامی آداب اسلامی را ناگزیر باید رعایت كنند؛ زیرا گاهی تخلّف از یك دستور دینی پیامدهای تحمل ناپذیری برای فرد در پی دارد. برای نمونه، دستور دین این است كه آغاز سخن گفتن و شروع ایجاد ارتباط باید با سلام باشد و هر كس این دستور را رعایت نكند، از برخورد مناسب و شایسته، محروم می شود. پیامبر اكرم (ص) در سخنی می فرماید: «سلام، مقدم بر سؤال و درخواست است. پس هر كس پیش از اسلام، درخواستش را مطرح كرد، پاسخش را ندهید.» سلام، حق متقابل میان دو مسلمان دانسته شده است كه در دیدار با یكدیگر وظیفه دارند به هم سلام كنند.

بدیهی است كه در هر كار نیكی، آن كس كه پیشتاز باشد، فضیلت بیشتری را كسب می كند. درباره سلام نیز همین گونه است. رسول خدا (ص) می فرماید : «آنكه سلام آغاز می كند، از تكبر بر كنار است.» و در گفتاری دیگر می فرماید : «مرد مسلمان، هرگاه بر گروهی گذر كند و بر آنها سلام كند و جوابش را دهند، وی را بر آنها فزونی مرتبت است كه سلام را به یادشان آورده است و اگر جوابش ندهند، كسی كه از آنها بهتر و پاكیزه تر است، جوابش دهد.»

اگر موضوعی، حق متقابل میان دو مسلمان شناخته شود، روشن است كه هر دو طرف وظیفه ای بر عهده دارند. به این معنی كه اگر یكی از دو طرف زودتر از دیگری سلام گفت، دیگری موظف است پاسخ سلام او را بدهد و این جواب دادن لازم و الزامی است. در سخنی پیامبر اكرم (ص) می فرماید : «جواب نامه نیز مانند جواب سلام، واجب و لازم است.» و در اهمیت جواب سلام این سخن پیامبر گویاست كه می فرماید : «سلام كردن از روی میل و به دلخواه است (واجب و الزامی نیست)، ولی جواب سلام، واجب است.»

در فرهنگ سخنان پیامبر رحمت، با نگاهی دیگر به برخی از گفتارهای آن حضرت، با آثار و پیامدهای مثبت سلام آشنا می شویم. پیامبر خدا (ص) درباره نقش گسترده سلام در ایجاد دوستی و الفت عمومی می فرماید : «سلام را آشكار كنید تا دوستی و محبت در میان شما استوار گردد.» و «سلام را آشكار كنید تا در پرتوی آن به سلامتی دست یابید.»

رمز این گفتار پیامبر از سخن دیگرش به دست می آید كه می فرماید :

«سلام نامی از نامهای خداوند است كه آن را در زمین نهاده است. پس سلام را در میان خودتان بگسترانید.» این سخن رسول گرامی به آیه ۲۲ از سوره حشر اشاره دارد كه سلام در این آیه، یكی از نامهای خداوند معرفی شده است.

در گفتاری دیگر، پیامبر اكرم (ص) حسادت و دشمنی را عامل دین زدایی معرفی فرموده و راه ورود به بهشت را ایمان و شرط ایمان را دوستی همگانی و فراگیر دانسته است و آنگاه راهكار دوستی را گسترش سلام در میان افراد جامعه معرفی كرده است. در سخنی دیگر، گسترش سلام را در كنار اطعام دیگران و صله ارحام و نماز شب، از راههای ورود به بهشت معرفی كرده است.

آمرزش و مغفرت الهی، موهبتی است كه نصیب هر كس نمی شود؛ زیرا آمرزش خداوند آنجا محقق می شود كه بنده با اعمال خویش رضایت حق تعالی را به دست آورده باشد. یكی دیگر از آثار و فواید سلام در گفتار نبوی این است كه می فرماید: «از جمله لوازم آمرزش، ادای سلام و نیكی كلام است.»

رهایی از تكبّر و خارج شدن از خودبینی و كبر، از فضایل مهم اخلاقی است كه راهكارها و نشانه هایی دارد. در اندیشه الهی پیامبر بزرگوار اسلام، آنكه سلام آغاز می كند، از تكبر بركنار است؛ زیرا آغاز كردن به سلام، نشانه آن است كه انسان برای خود نسبت به دیگران، امتیاز و برتری قایل نیست.

بر این اساس، در فرهنگ دینی نه تنها آغاز به سلام به دوری از تكبر می انجامد، نشانه تواضع و خاكساری است و تواضع جز رفعت مقام و والایی موقعیت، رهاوردی ندارد.

در گفتاری دیگر، پیامبر اكرم (ص) سلام كردن را در كنار صدقه دادن در تنگ دستی و رعایت انصاف، هر چند به زیان انسان باشد، از عوامل كامل كننده ایمان شمرده است. سرّ این سخن، آن است كه عمل از اركان ایمان است و سلام، نمونه روشن یك عمل ایمانی در قلمروی روابط اجتماعی است.

سخن پایانی در این بخش اینكه هر چند سلام خود پیام آور دوستی و محبت و امنیت است، اگر همراه با گشاده رویی و برخورد محبت آمیز و آمیخته به عاطفه باشد، از فضیلت بیشتری برخوردار است تا آنجا كه چنین سلامی، صدقه به شمار می آید. به این گفتار پیامبر بنگریم كه فرموده است: «سلام كردن به مردم با گشاده رویی صدقه است.»