صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما

امروز, بازار جهانی خدمات تعمیرات و نگهداری هواپیماهای غیرنظامی به اندازه بازار فروش این هواپیماها ارزشمند و گسترده است

بنا به برآوردهای تحلیلگران، حجم بازار خدمات تعمیرات و نگهداری هواپیما در سال ۲۰۰۳ برابر ۱/۳۶ میلیارد دلار محاسبه شده كه ۵/۱۰ میلیارد دلار آن مربوط به بخش تعمیرات و نگهداری موتور، ۲/۸ میلیارد دلار سهم خدمات تعمیر و نگهداری هواپیما در خط پرواز، ۷/۱۰ میلیارد دلار سهم تعمیر اساسی و اصلاحات فنی و همچنین ۷/۶ میلیارد دلار سهم بخش تعمیرات قطعات و متعلقات می‌شود. طبق پیش‌بینی این شركت، ارزش بازار فوق در سال ۲۰۱۴ به ۱/۴۹ میلیارد دلار خواهد رسید. رقم‌های ذكر شده به خوبی نشان‌دهنده حجم فوق‌العاده‌ای است كه شركت‌های حمل و نقل هوایی هزینه كرده و صنایع مهندسی خدمات تعمیرات و نگهداری می‌توانند كسب كنند. همچنین تعمیرات و نگهداری در انتخاب و بهره‌برداری هواپیماها و خطوط هوایی، از متغیرهای مهم و كلیدی به شمار می‌رود.

صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما در ایران

صنعت هوایی كشور در سال‌های دفاع مقدس تجربیات ارزنده‌ای در این زمینه كسب كرده است. همچنین سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای توسط ارگان‌های مختلف در زمینه طراحی، ساخت، مونتاژ، تعمیر و نگهداری هواپیماهای مختلف انجام شده است. در ادامه، به توانمندی‌های كشور ایران در تعمیر و نگهداری هواپیما اشاره می‌شود.

هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران

هما سابقه‌ای طولانی در تعمیر و نگهداری دارد و توانسته است هواپیماهای بوئینگ ۷۲۷ و ۷۳۷ و فوكر ۱۰۰ را تعمیرات اساسی كند. این شركت در سال ۱۳۸۱ اقدام به تعمیر اساسی دو فروند هواپیمای ایرباس كرد كه از هر جهت قابل توجه و باعث افتخار است. در این تعمیرات، سیستم‌های ناوبری ACASII نیز همزمان روی این هواپیما نصب شد. ترخیص هواپیما پس از اولین آزمایش پرواز، نشان از كیفیت بالا در تعمیرات انجام گرفته است. این در حالی است كه كل هزینه ارزی این تعمیر كمتر از ۵۰۰ هزار دلار است. در این شركت، چك‌های هواپیماهای ایرباس در سطوح C, B, A و D انجام می‌شود. شركت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، تعمیرات سنگین هواپیماهای بوئینگ ۷۲۷ شركت هواپیمایی آسمان را نیز انجام می‌دهد.

شركت صنایع هواپیمایی ایران (صها)

شركت صها با بیش از ۳۰ سال سابقه در فناوری پیشرفته هوانوردی و داشتن گواهینامه ایزو ۹۰۰۲ در ایران، جزو معدود مراكز تعمیر در جهان است كه به طور همزمان تعمیرات اساسی، بازرسی‌ها و محاسبات فنی ۹ نوع هواپیما و ۲۰ نوع موتور انواع هواپیماهای نظامی، غیرنظامی و صنعتی را انجام می‌دهد. این شركت با برخورداری از كادر تخصصی مجرب، ماشین‌آلات و تكنولوژی پیشرفته از مهم‌ترین زیرساخت‌های كشور در تعمیر و نگهداری هواپیما به‌شمار می‌رود.

شركت خدمات هوایی كشور (آسمان)

شركت آسمان با پتانسیلی بالا توانسته استانداردهای بین‌المللی را در این بخش به دست آورد. نمونه‌هایی از كارهای انجام شده در شركت هواپیمایی آسمان به این شرح است: تعمیرات اساسی هواپیماهای فالكن، تعمیرات اساسی هواپیماهای ATR-۷۲, ATR-۴۱, F-۲۸, F-۲۷ ، برنامه‌ریزی برای تعمیر و سرویس قطعات مختلف هواپیماها، آموزش نیروها، تجهیز كارگاه‌های تخصصی، دریافت گواهینامه Iso-۹۰۰۲, AS-۹۰۰۰, JAR-۱۴۵ ساخت آشیانه تعمیر و نگهداری و نصب دوربین نقشه‌برداری هواپیمای فالكن .

شركت خدمات هوایی پارس

شركت خدمات هوایی پارس، با بهره‌گیری از متخصصان با تجربه ایرانی و خارجی و همچنین مجهز بودن به ۲۰ كارگاه تعمیراتی، ۲ آشیانه مستقل و مجهز، ۴ انبار قطعه و ۲ مركز كالیبراسیون پیشرفته در وسعتی بالغ بر ۱۷۰۰۰ مترمربع واقع درشمال غربی فرودگاه مهرآباد، ضمن داشتن نمایندگی انحصاری شركت‌های معتبر جهان در كلیه سطوح، به عنوان اولین مركز تعمیر و نگهداری هواپیماهای شرقی در ایران در زمینه‌های تعمیر قطعات، تجهیزات، تسترها، هواپیماها و هلی‌كوپترهای شرقی راه‌اندازی، بهینه‌سازی و تعمیر موتورهای هوابرد شرقی، تهیه و تعمیر تجهیزات، قطعات یدكی و یونیت‌های موردنیاز طراحی، اجرای آموزش‌های تخصصی و تعمیر و نگهداری هواپیماها و هلی‌كوپترهای شرقی فعال است. با رویكرد كشور به ساخت هواپیما از آنجا كه هواپیمای ایران – ۱۴۰ در ایران به ساخت و بهره‌برداری رسیده است، همكاری میان شركت هسا (هواپیماسازی ایران ) و خدمات هوایی پارس از اهمیت خاصی برخوردار است.

نقاط قوت صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما

از نقاط قوت كشور ما، داشتن سابقه طولانی در بخش هوایی، اعم از صنعت تعمیر و نگهداری، ساخت، بازرگانی و یا حتی آموزش فنی حرفه‌ای و آكادمیك در بخش هوایی است. به همین دلیل انبوهی از نیروی كار متخصص و با تجربه در این بخش در كشور وجود دارد. علاوه بر این، ظرفیت موسسات آموزشی اعم از دانشگاه‌ها و مراكز آموزش موجود در صنایع هوایی برای آموزش و وارد كردن نیروی كار موردنیاز بسیار بالاست. این موضوع یكی از نقاط قوت ماست كه نسبت به بسیاری از كشورهای همسایه بی‌نظیر است. این امكان به راحتی وجود دارد كه نیروهای جوان گواهینامه‌های خاص تعمیراتی در هر زمینه‌ای را كسب كنند. همچنین ارزان بودن نیروی كار متبحر و متخصص است كه رتبه‌بندی معتبر بین‌المللی دارد. ضمن اینكه ایجاد تاسیسات هوایی در ایران به سهولت و با هزینه‌هایی معقول امكان‌پذیر است. علاوه بر شرایط ذكر شده، امكانات خوبی نیز به صورت فعال در ایران وجود دارد، مثل امكانات تعمیرات هواپیماهای قدیمی بوئینگ ۷۲۷، ۷۳۷ و ۷۰۷ ایرباس A۳۰۰ ؛ امكانات تعمیرات فالكن و برخی هواپیماهای دیگر كه فعالیتشان تایید بین‌المللی دارد و علاوه بر اینها، توانایی‌هایی در زمینه تعمیرات موتور و بدنه برخی دیگر از هواپیماها و همچنین تاسیسات تخصصی مربوط كه استانداردهای هوایی دارند، نیز موجود است.

تشكیل شركت فجرآشیان

موارد فوق نشان می‌دهد كه موفقیت در هر عرصه‌ای از جمله صنعت تعمیر و نگهداری، نیازمند نگاه ملی به ظرفیت‌های ملی است. امید است با استفاده از یكی از بزرگترین آشیانه‌های تعمیرات انواع هواپیماهای پهن‌پیكر در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد شكوفایی صنعت تعمیرات هواپیمای غیرنظامی در كشور باشیم. با تاسیس آشیانه تعمیر هواپیما در شركت فجرآشیان، قرارداد همكاری‌های جدیدی در زمینه تعمیرات اساسی انواع هواپیماهای تجاری داخلی با كشورهای منطقه انجام شده است.پیش از انقلاب شركت صنایع هواپیمایی ایران (صها) به منظور تعمیرات سنگین هواپیمای پهن‌پیكر، به ویژه بوئینگ ۷۴۷، ساخت آشیانه‌ای را در شمال فرودگاه مهرآّباد تهران آغاز كرده بود. بعد از انقلاب از سال ۱۳۶۳، ساخت این آشیانه با نام فجر، با تغییراتی به كمك متخصصان داخلی و با همت صنایع هواپیمایی ایران (صها) آغاز شد. در حال حاضر این آشیانه از نظر وسعت، ششمین یا هفتمین آشیانه بزرگ دنیاست كه دهنه آن یكصد و شصت متر است و همزمان می‌تواند چهار هواپیمای پهن‌پیكر بوئینگ ۷۴۷ و دو هواپیمای باریك پیكر را در خود جای دهد. هم‌اكنون سهامداران شركت فجرآشیان عبارتند از: شركت صها ۳۱ درصد، شركت هما ۲۵ درصد،‌ شركت هواپیمایی ماهان ۲۰ درصد و شركت فرانسوی سوژرما ۲۴ درصد. بدین‌ترتیب، شركت فجرآشیان با ساختاری نو و با همكاری دو خط مهم هوایی كشور یعنی هما و ماهان كه بیشترین هواپیماهای پهن‌پیكر بوئینگ ۷۴۷ و ایرباس را در اختیار دارند، فعالیت خود را آغاز كرده است و تاكنون به موفقیت‌های قابل توجهی نیز دست یافته است. گسترش خدمات این شركت و بهره‌برداری بیشتر شركت‌های ایرانی از توان و ظرفیت آن و همچنین فراهم‌سازی بستر قانونی برای ایجاد شركت‌های مشابه دیگر در زمینه تعمیرات و نگهداری موتور، متعلقات هواپیما و دیگر انواع هواپیما به بهره‌برداری مناسب از ظرفیت‌های كشور منجر می‌شود.

جایگاه تعمیر و نگهداری در خرید هواپیما

تعمیر و نگهداری هواپیما از نظر تكنولوژیك، شامل سه سطح تعمیرات سبك، تعمیرات نیمه سبك و تعمیرات سنگین یا اورهال است. هزینه تعمیر و نگهداری هواپیما در طول عمر هواپیما ۲ تا ۳ برابر قیمت آن است. بنابراین، توانایی شركت‌های هواپیمایی و كشورها در كاهش این هزینه‌ها نقش بارزی در سودآوری صنعت حمل و نقل هوایی خواهد داشت. برخورداری از توانایی تعمیر و نگهداری به عنوان سطحی از تكنولوژی، مقدمه‌ای برای نیل به سطح بالاتر مانند طراحی و ساخت هواپیماست.

جمع‌بندی

كشور ما در زمینه صنعت تعمیر و نگهداری هواپیما، راهی طولانی پیش رو دارد و ما باید نگاه خود را نسبت به این صنعت و وضعیت آن تغییر دهیم و با حمایت همه جانبه از این اقدام، به دنبال شكار فرصت‌های جدید باشیم. اكنون شركت GAMCO در امارات، امكانات و توانایی‌های موجود در كشور پاكستان، موفقیت تركیه در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیما و ... همگی تهدید و رقابتی جدی برای این مجموعه محسوب می‌شوند و اگر نتوانیم با قدرت در این عرصه حضور پیدا كنیم، دیگران گوی سبقت را از ما خواهند ربود. با توجه به اینكه در كشور ما شركت‌هایی نظیر هما و صها و آسمان چه در زمان جنگ تحمیلی و چه بعد از آن، صاحب موفقیت‌هایی در زمینه تعمیر و نگهداری شده‌اند، می‌توانیم با استفاده از این ظرفیت‌ها و سیستمی مناسب برای انطباق با معیارهای جهانی فرصت‌ها را از دست ندهیم، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در این بخش داشته باشیم و از هدر رفتن سرمایه‌های كشور جلوگیری كنیم.