نگذاریم میوه ها و سبزی ها سرطان زا شوند

گفتگو با وحید متقی کارشناس ارشد باغبانی درباره استفاده از کودهای نیترات دار در کشاورزی

چندی پیش، دبیر پنجمین همایش سالانه انجمن سرطان ایران نسبت به شیوع سرطان‌های دستگاه گوارش هشدار داد و گفت که ‌بقایای سموم و کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی، سلامت ایرانیان را به خطر انداخته و باید از به کارگیری کودهای ازت ممانعت به عمل آید. تحقیقات ‌نشان داده‌اند که نیترات موجود در این کودها موجب انواع سرطان‌های گوارشی می‌شود. از طرفی سرطان معده هم‌اکنون شایع‌ترین نوع سرطان در ایران است که متاسفانه همچنان در حال افزایش است و یکی از دلایل این امر می‌تواند استفاده از کودهای نیترات‌دار به خصوص در نواحی شمالی کشورمان باشد. به این بهانه به سراغ مهندس وحید متقی، کارشناس ارشد کشاورزی، رفته‌ایم و گفتگویی با ایشان ترتیب داده‌ایم تا از جزئیات موضوع بیشتر آگاه شویم...

▪ استفاده از کودهای شیمیایی چه عوارضی را به میوه‌ها و سبزی‌هایی که مصرف می‌کنیم، تحمیل می‌کند؟

ـ سال‌ها ست که کشورهای توسعه یافته و پیشرفته استفاده از کودهای شیمیایی را به دلیل سرطان‌زا بودن‌شان ممنوع اعلام کرده‌اند اما متاسفانه در کشور ما برای واردات این کودها یارانه پرداخت می‌شود و باید بدانید که این کودها سرطان‌ زا هستند.

▪ با توجه به سرطان‌زا بودن این کودها چرا همچنان از این کودها استفاده می‌شود؟

ـ استفاده از این کودها موجب بزرگ و سنگین شدن سبزی‌های غده‌ای مانند سیب زمینی‌ می‌شود و سود بیشتری را برای باغدار به دنبال دارد و بیشتر این باغداران نیز نمی‌دانند که این کودها به عنوان یک عامل سرطان‌زا شناخته شده است و مسوولان باید در این زمینه هر چه زودتر تدابیر لازم را بیندیشند زیرا در حالی مردم را به خوردن سبزی و صیفی‌جات به منظور مقابله با سرطان ترغیب می‌کنیم که به دلیل استفاده از کود ازت این سبزی‌ها منشأ سرطان‌ها هستند. از طرفی، گیاهان غده‌ای مانند سیب‌زمینی بیشتر کودهای اوره - فسفر جذب می‌کنند و دلیل تیره و سیاه شدن سیب‌زمینی پس از برش دادن و در معرض هوا قرار گرفتن به وجود نیترات برمی گردد که ماده‌ای سرطان‌زا است. حتی گفته می‌شود که مصرف بیش از حد سموم دفع آفات در شمال کشور موجب افزایش روزافزون سرطان‌های دستگاه گوارش در این مناطق شده است. بر اساس آمار، سرطان معده نیز در بیشتر کشورهای دنیا از جمله در کشورهای آمریکایی، اروپایی، آفریقایی و حتی آسیایی در رده سوم و یا چهارم قرار دارد اما در ایران در رده اول سرطان‌ها جای گرفته و همچنان رو به افزایش است و استفاده از کودهای حاوی نیترات یکی از دلایل عمده رشد این نوع سرطان‌ در ایران به حساب می‌آید.

▪ آیا همه کودهای شیمیایی خاصیت سرطان‌زایی دارند؟

ـ کودهای شیمیایی هر ترکیبی که داشته باشند و با هر اصطلاحی شامل کودهای ازت، کودهای اوره و فسفره به کار گرفته شوند، اساس همه شان و آنچه به عنوان ماده سرطان‌زا ته‌نشین می‌شود، نیترات است که در تمام این کودها وجود دارد و در حقیقت به گفته متخصصان، همین نیترات است که موجب بروز سرطان‌های دستگاه گوارش می‌شود.

▪ بیشترین جذب این سموم در چه سبزی‌هایی دیده می‌شود؟

ـ نیترات می‌تواند در همه انواع سبزی و میوه رسوخ کند اما محصولاتی که در دل زمین جای می‌گیرند مثل پیاز، سیب زمینی و هویج قابلیت جذب بیشتری دارند و نیتراتی را که به درون زمین رسوخ می‌کند، جذب می‌کنند. البته به طور کلی نیترات در سطح و عمق زمین بیشتر باقی می‌ماند و به همین دلیل انواع میوه و سبزی نیز که به‌صورت بوته‌ای در سطح زمین رشد می‌کنند و ارتفاع کمتری دارند، بیشتر در معرض جذب این ماده سرطان‌زا قرار دارند اما میوه‌های درختی و به‌طور کلی گیاهانی که ارتفاع بیشتری دارند، کمتر در معرض رسوخ نیترات هستند. وجود میوه‌ها و سبزیجات به ظاهر درشتی که فاقد طعم و خاصیت‌های چند دهه پیش هستند نیز ناشی از استفاده بی‌رویه همین کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات و باقی ماندن ترکیبات شان در این محصولات است.

▪ آیا این خاصیت سرطان‌زایی، با شستن و ضدعفونی کردن و پختن از بین می‌رود؟

ـ متاسفانه ذرات این کودهای شیمیایی ممنوعه به داخل میوه و سبزی راه پیدا می‌کند و با هیچ روشی از بین نمی‌رود و به همین دلیل است که گفته می‌شود مصرف چنین محصولاتی ابتلا به سرطان‌های گوارشی را به همراه دارد. باز هم تاکید می‌کنم که تغذیه گیاهان با کود شیمیایی و رعایت‌نکردن اصول علمی در تولید میوه و سبزی در ایران به مرز هشداردهنده‌ای رسیده است به گونه‌ای که کارشناسان درباره آثار و پیامدهای منفی آن بر سلامت شهروندان اظهار نگرانی می‌کنند اما مسوولان، این امر را جدی نمی‌گیرند.

▪ شما در این زمینه چه توصیه‌ای به هموطنان‌مان که این میوه‌ها و سبزی‌ها را مصرف می‌کنند، دارید؟

ـ توصیه می‌کنم که هموطنان حتی‌الامکان از میوه‌ها و سبزی‌ها ارگانیک استفاده کنند. از طرفی به دلیل آنکه بیشتر سموم محلول در چربی هستند روی پوست میوه قرار گرفته و هنگام شستشو با آب از بین نمی‌روند. بنابراین توصیه می‌شود برای پاک کردن سموم از روی میوه‌ها و سبزی‌ها آنها را با کمی مواد ضدعفونی‌کننده یا نمک شسته و سبزی‌ها را کاملاً آب‌کشی کنند تا سم شان از بین برود. به طور کلی، هر یک کیلوگرم میوه تازه باید ?? میلی‌گرم نیترات داشته باشد و اگر از این مقدار بیشتر شود، مضر خواهد بود. درشتی میوه‌ها نیز در بیشتر مواقع به دلیل نیترات بالای آنها است. بنابراین توصیه می‌شود در انتخاب میوه‌ها دقت کرده و از میوه‌های درشت صرفه نظر کنید. میوه‌های متوسط یا کوچک با رنگ روشن جز مناسب‌ترین‌ها هستند زیرا تیره بودن میوه نیز نشان دهنده نیترات بالای آن است. با این حال بدن مکانیزم دفاعی قوی دارد که در برابر سموم وارد عمل شده و موجب دفع سموم می‌شود ولی در صورتی که مواد مضر برای طولانی‌مدت وارد بدن شوند، می‌توانند اثرگذار باشند.

سامان گلناری