ساختار مشارکتی در تولید فیلم تلویزیونی

نکاتی در باب تولید تله فیلم

تله‌فیلم که در ایران علاوه بر این عنوان به عناوین دیگری همچون فیلم تلویزیونی، فیلم ۹۰ دقیقه‌‌‌ای و البته به غلط، سینمایی تلویزیونی نیز شناخته‌شده، گونه‌ای فیلم برای تلویزیون است که عموما موضوعات ساده و عامه‌پسندتری نسبت به فیلم‌های سینمایی دارد و تاریخچه آن تقریبا به اندازه خود تلویزیون است.

از وقتی تلویزیون پا به عرصه وجود نهاد همراه آن نیاز به برنامه‌های سرگرم‌کننده، جذاب و آموزش‌دهنده نیز زاده شد و تله‌فیلم یا همان فیلم تلویزیونی که مدت آن از ۷۰ تا ۹۰ دقیقه است، یکی از پاسخ‌های تولیدکنندگان به این نیاز بود. بسیاری از کارگردان‌های بنام سینمای جهان، ابتدا از تلویزیون و ساخت تله‌فیلم کارشان را شروع کرده‌اند. جان فرانکن هایمر، سیدنی لومت و جورج ری هیل کسانی هستند که در دهه ۵۰ میلادی در تلویزیون فعالیت می‌کردند. کارگردان‌های ایرانی همچون مرحوم علی حاتمی نیز ابتدا با این نوع فیلمسازی پا به عرصه سینما نهادند. متاسفانه در کشور ما به اشتباه چنین باب‌شده که هر کس به فیلمسازی علاقه دارد ابتدا به عنوان دست‌گرمی تله‌فیلمی می‌سازد و آن را سکویی برای رسیدن به سینما می‌داند. این نوع نگرش به فیلم‌تلویزیونی یکی از دلایل پیشرفت نکردن این قالب تلویزیونی است. گرچه فیلم تلویزیونی به دلیل استفاده از بودجه دولتی و نیمه‌دولتی فارغ از هرگونه شکست تجاری و برگشت سرمایه می‌تواند بهترین عرصه برای تجربه موضوعات بدیع و جریان‌ساز باشد، اما با بودجه دولتی که بیت‌المال است، نباید به تجربه و آزمون و خطا دست زد و یک قالب فیلمسازی که استانداردهای متفاوتی دارد، نمی‌تواند تمرینی برای قالب دیگر فیلمسازی با استانداردهای متفاوت باشد.

● استانداردهای تولید تله‌فیلم

از شاخصه‌های جهانی تولید در فیلم‌های تلویزیونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هزینه تولید تله‌فیلم کم است و گروه تولید آن با حداقل نفرات ممکن شکل می‌گیرد.

فیلمنامه تله‌فیلم‌ها کاربردی است. یعنی با موضوعات آموزشی یا رسانه‌ای سفارش داده می‌شود.

تله‌فیلم‌ها به صورت ادواری از شبکه‌های تلویزیونی و کابلی پخش می‌شود.

تله‌فیلم‌ها به شبکه‌های تلویزیونی فروخته می‌شود و درآمدزایی دارد.

در تله‌فیلم‌ها از دو سه بازیگر چهره استفاده می‌شود.

● استفاده‌های کاربردی

با توجه به ویژگی‌هایی که برای تله‌فیلم‌ها برشمرده شد، می‌توان به استفاده‌های کاربردی که از این قالب تلویزیونی با توجه به ظرفیت آن برمی‌آید، اشاره کرد.

صداوسیما برای تولید بخش بزرگی از برنامه‌های خود با ارگان‌های مختلف دولتی و شرکت‌های خصوصی مشارکت می‌کند و به عبارتی، برنامه‌هایی با عنوان برنامه‌های مشارکتی ساخته می‌شود. تولید برنامه‌های تلویزیون یک چرخه اقتصادی خوب و در ادامه اشتغالزایی به همراه خواهد داشت و همچنین ساخت برنامه مشارکتی گامی به سمت اقتصاد مشارکتی و پویاست. از دیگر مزایای این شیوه تولید اگر درست به اجرا درآید دخیل‌بودن سلیقه‌های مختلف و چندصدایی‌شدن برنامه‌هاست. درست اجرا شدن به این معنا که بار هنری اثر باید بر بخش صنعتی آن بچربد.

● تولید در ساختار مشارکتی

سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، شرکت‌ها و حتی افراد حقیقی با توجه به ویژگی‌های تله‌فیلم که گفته شد به سرمایه‌گذاری در عرصه‌ تله‌فیلم علاقه دارند.

اول این که فیلم تلویزیونی به لحاظ دکوپاژ، میزانسن و فرم اجرا، پیچیدگی‌های سینمایی را ندارد و اثر قابل فهم و روان‌تری است. از لحاظ فرم بصری و شکل روایت، فیلم تلویزیونی بسیار ساده‌تر از یک فیلم سینمایی است.

دوم این که مخاطبان تلویزیون در بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ و با فرهنگ‌های مختلف همزمان شاهد تماشای یک فیلم تلویزیونی هستند، در صورتی که فیلم سینمایی را مخاطب به انتخاب خودش در سالن سینما می‌بیند.

بر این اساس، تولید تله‌فیلم می‌تواند به عنوان یک ساختار مشارکتی درنظر گرفته شود که در این صورت سازمان‌هایی که علاقه‌مندند در این حوزه با موضوعات مورد علاقه‌شان سرمایه‌گذاری کنند به سمت این مشارکت سوق داده شوند. به عنوان مثال حتی برای مناسبت‌های مذهبی نهادهایی مانند حوزه هنری، واحدهای تبلیغی حوزه‌های علمیه و... می‌توانند وارد عرصه سرمایه‌گذاری شوند و با نظارت محتوایی، حتی بخشی از مسئولیت سازمان در این بخش را نیز به شکل غیررسمی به عهده بگیرند. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم که تجربه بسیاری در زمینه مشارکت فیلمسازان و تولیدات مشارکتی دارد، می‌تواند شریک مناسبی برای تولیدات مشارکتی با سازمان برای فیلمسازان جوان باشد، به نحوی که بخشی از هزینه‌های فیلم توسط مرکز گسترش و فیلمساز و بخشی توسط سازمان تأمین شود یا سازمان میراث فرهنگی و بسیاری نهادهای دیگر که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بخش باشند.

تله‌فیلم و هر گونه برنامه دیگری که به صورت مشارکتی تولید می‌شود برای دستیابی به اهداف تبلیغاتی خود، به استمرار در تولید، تکرار و بازپخش از شبکه‌های مختلف تلویزیونی نیاز دارد تا در مخاطب احساس نیاز و اشتیاق به دیدن و پیگیرشدن به وجود‌ آورد.

مریم رها