باید پیش بینی کنم

فرشاد فزونی با ارائه آلبوم «من و دوست غولم» در سال ۸۴ در عرصه موسیقی چهره نشان داد اما از قبل تر در زمینه موسیقی تئاتر فعال بود

● گفت وگو با فرشاد فزونی، آهنگساز پینوکیو

فرشاد فزونی با ارائه آلبوم «من و دوست غولم» در سال ۸۴ در عرصه موسیقی چهره نشان داد اما از قبل تر در زمینه موسیقی تئاتر فعال بود. آنها که با تجربه های او در آهنگسازی تئاتر آشنا بودند اعتقاد به جسورانه تر بودن تجربه های تئاتری او در مقایسه با آلبومش داشتند و حالا او در آخرین تجربه آهنگسازی اش در تئاتر جسورتر از همیشه نشان می دهد. نمی توان به تماشای پینوکیو نشست و در موسیقی آن دقیق نشد.

▪ در تجربه هایی که در تئاتر داشته اید همیشه از موسیقی زنده استفاده می کنید. این ایده به طور ناخودآگاه شکل گرفته یا دلیل مشخصی برای آن دارید؟

شروع آن ناخودآگاه بود اما بعدتر اعتقاد پیدا کردم چون تئاتر زنده است موزیک آن هم می تواند به طور زنده اجرا شود. وقتی حرکات بازیگران در مقابل مخاطب جان می گیرد موسیقی هم می تواند چنین شکلی داشته باشد. ضمن اینکه به بداهه پردازی هم اعتقاد زیادی دارم و طبیعی است بداهه پردازی را با موسیقی زنده می توانم تجربه کنم. با بداهه نوازی می توانم حس لحظه را ترجمه و به مخاطب و گروه منتقل کنم.

▪ در تمام طول تمرینات حضور پیدا می کنید؟

بله.

▪ با وجود تاکیدی که بر بداهه نوازی دارید این حضور دائم در تمرینات لازم است؟

در هر کار گروهی و به خصوص در تئاتر ارتباط افراد خیلی مهم است. در عین اینکه افراد باید به خود ایمان داشته باشند باید با هم کاملاً هماهنگ باشند. به هر حال من باید پیدا کنم که روی چه چیزی بداهه نوازی کنم. زمینه کلی و صحنه را درک کنم. با بازیگر هماهنگ باشم تا در همان مسیری که او حرکت می کند، حرکت کنم. باید آنقدر هماهنگ باشیم که من بتوانم حتی حرکات او را پیش بینی کنم. ضمن آنکه من هم در تمرین کارم را با بداهه شروع می کنم و بعد از یک مدت به ایده های مشخصی می رسم و باز روی این ایده های مشخص بداهه پردازی می کنم. یعنی از یک جایی باید کلیت را به طور مشخص بدانم تا بتوانم روی آن مانور بدهم و لازمه همه اینها تمرین زیاد است.

فکر می کنید موسیقی تئاتر باید به گونه یی طراحی شود که هویت مستقل داشته باشد و به زبان ساده بتوان به طور مستقل هم آن را شنید یا در طراحی آن باید تنها به یک عنصر فضاساز و زمینه ساز فکر کرد؟ به هر حال موسیقی پینوکیو به شدت جلب توجه می کند.

به هر حال معتقدم موسیقی هم مثل سایر عوامل باید در خدمت کار باشد. همان طور که خود نویسنده و کارگردان نیز باید در خدمت کار باشند. اما اینکه می گویید جلب توجه می کند می تواند دو دلیل عمده داشته باشد، یکی اینکه دوست دارم تجربه های متفاوتی داشته باشم و شاید این متفاوت بودن تجربه است که جلب توجه می کند. عامل دیگر هم شاید بی اهمیت بودن موسیقی در اکثر تئاترهایی است که ساخته می شود و حالا وقتی مخاطب در اینجا با چیزی روبه رو می شود که بیشتر از قبل به آن پرداخته شده موسیقی به نظرش متفاوت می آید. ولی در نهایت اعتقاد دارم موسیقی یک تئاتر حتی اگر هویت مستقل هم داشته باشد باز باید در خدمت کار باشد.

▪ ممکن است روزی موسیقی نمایش هایی همچون «پینوکیو» و «دن کیشوت» را به طور مستقل و جدا از تئاتر ارائه کنید؟

فکر نمی کنم بتوان به طور مستقل آنها را شنید و اگر هم روزی این کار را انجام دهم باید تصاویر را به موسیقی تبدیل کنم.

▪ در تجربیاتی که در موسیقی تئاتر داشته اید هیچ گاه از ارکستر استفاده نمی کنید و حتی در بعضی از کارها نوازندگی چند ساز را خودتان به عهده داشتید. به چه دلیل از ارکستر دوری می کنید؟

چون بداهه نوازی برایم خیلی مهم است و یک مقدار هماهنگ شدن با یک نوازنده دیگر یا افراد دیگر در این وضعیت سخت است. تا الان هم کسی را پیدا نکرده ام که با من هماهنگ باشد و چون موزیک را در لحظه می سازم بهتر می دانم خودم هم در لحظه آن را اجرا کنم.

▪ ایده حذف سازهای موسیقی در ساخت موسیقی نمایش پینوکیو چگونه شکل گرفت؟

ایده اول را اصغر دشتی داد. اول قرار بود روی بیان بچه ها کار کنم تا آنها هم در موسیقی دخیل باشند. اما همان موقع یک دستگاه افکت خریدم و شروع کردم به کار در این سبک موزیک و تجربه کردن با افکت دیلی (تکرار).

بعد پیشنهاد دادم که از این تجربه در این نمایش استفاده کنیم. در ضمن احساس می کردم با استفاده از این افکت می توانم ایده تکرار را که از ایده های اصلی کار است در موسیقی هم منعکس کرد. شاید اینکه پینوکیو به سمت انسان شدن حرکت می کند باعث شد که ما هم در موسیقی به سراغ آواهای انسانی برویم و در نتیجه از ساز استفاده نکردم.

موسیقی تئاتر به لحاظ مالی برای یک آهنگساز نباید جالب توجه باشد.

افرادی که متولی تئاتر هستند به اهمیت مقوله موسیقی تئاتر پی نبرده اند. مساله این نیست که حتماً باید پول درشتی از راه تئاتر در بیاوریم ولی آنها باید بدانند اگر به وضعیت مالی افراد تئاتر اهمیت بدهند، وضعیت فرهنگی جامعه و از آن مهمتر خود تئاتر پیشرفت می کند. من این دستگاه افکت را از پولی که از تئاتر درآورده ام خریدم. اگر پول بیشتری داشتم تجهیزات بیشتری فراهم می کردم و این در نهایت به نفع تئاتر بود.

داوود سینایی