رادمرد همیشه تاریخ

نگاهی به زندگی و فضایل مولی الموحدین علی علیه السلام

● نخستین امام شیعیان حضرت علی بن

ابی طالب (ع) در روز سیزدهم رجب، بیست و سه قبل از هجرت در مکه معظمه و از مادر گرامیش حضرت فاطمه بنت اسد در خانه کعبه متولد شد و از کودکی در مکتب پیغمبر اسلام (ص) پرورش یافت و اولین مردی بود که به پیغمبر ایمان آورد و همیشه با او بود. حضرت علی (ع) فاتح بسیاری از غزوات و حافظ جان پیامبر اکرم (ص) و یکی از نویسندگان وحی بود.‏

حضرت علی (ع) سرانجام پس از قتل عثمان در سال سی و پنج هجری در مقابل اصرار مسلمانان حکومت را پذیرفت و ابتدا اغلب والیان و زمامداران سابق را که صالح نمی دید عزل کرد و برگزیدگان مسلمانان را به ولایت شهرهای اسلامی گماشت و در اجرای حق و عدالت و قانون و طرفداری از ستمدیدگان و مبارزه با ستمگران سختگیر بود، وی در اجرای عدالت حتی نسبت به فرزند و برادر خود گذشت نداشت، به نحوی که عدالت و دادگری ایشان در طول تاریخ بی نظیر بوده و ایشان در اجرای عدالت به عنوان رهبر و پیشوای مسلمین هیچ گونه تبعیض و اجحاف نداشتند. بخصوص در تقسیم بیت المال بین مسلمانان اعم از فقرا و ثروتمندان، آشنایان و فامیل و غریبه ها، تازه مسلمان شدگان و پیشتازان دین هیچ گونه تفاوتی قائل نبود.‏

علی (ع) در ساده ترین وضع، زندگی می کرد و حتی ثروت شخصی خود را که محصول کار و دسترنج او بود صرف مستمندان می کرد، خطابه ها و کلمات گهربار آن حضرت در نهج البلاغه که درس عالی زندگی است

جمع آوری شده است. سرانجام در نوزده رمضان سال چهلم هجری به شمشیر شقی ترین افراد ابن ملجم مرادی در محراب مسجد کوفه ضرب خورد و دو روز بعد در روز بیست و یکم رمضان شربت شهادت نوشیده و به آرزوی خود رسید. لذا در موقعی که شمشیر به فرق مبارکش خورد فرمود: فزت و ربّ الکعبه. یعنی به خدای کعبه قسم که رستگار شدم، ولی دنیای اسلام و مسلمین و دوستانش را ماتم زده و عزادار کرد.‏

خصوصیات و فضایلی از حضرت: درباره فضیلت و کرامت ایشان همین بس که رسول اکرم(ص) به حضرت علی (ع) فرمود: "یا علیّ انت حجّه الله و انت باب الله، و انت طریق الی الله، و انت النّباء العظیم و انت الصّراط المستقیم." یا علی تویی حجت خدا و تویی باب الله و تویی راه به سوی خدا و تویی نبأ عظیم و تویی راه راست.‏

صاحب کتاب مناقب الفاخره روایت کرده: جمعی در خدمت رسول خدا (ص) بودند، عربی آمد و عرض کرد یا رسول الله شنیدم که می فرمودی اعتصموا بحبل الله، حبل کدام است که به آن تمسک جوییم؟ حضرت دست خود را بر دست علی (ع) زد و فرمود: به این شخص تمسک جویید که این حبل المتین است. در مورد مقام و مرتبه حضرت علی (ع) که از همه پیامبران به جز پیامبر اسلام (ص) بالاتر بوده است هیچ شکی نیست، ولی ممکن است کسی بگوید که حضرت امیر (ع) فقط دارای مقام امامت بود پس چگونه مثلاً از حضرت ابراهیم (ع) که هم پیغمبر بوده و هم مقام امامت را داشته است افضل و برتر است.

لذا پاسخ این است‎ ‎‏ که مقام امامت دارای مراتب مختلفی است همچنان که پیامبران هم در نبوت یکسان نبوده اند و آن حضرت مرحله کاملتر امامت را دارا بود، زیرا امام باید دارای مقام یقیین باشد و خداوند در سوره انعام آیه ۷۵ می فرماید: "و کذلک نری ابراهیم ملکوت السّماوات والارض و لیکون من الموقنین." ملکوت آسمان ها و زمین را به ابراهیم نشان دادیم تا از اهل یقین گردد. همچنین حضرت ابراهیم به خداوند عرض کرد: "ربّ ارنی کیف تحیی الموتی". یعنی خدایا به من نشان بده که چگونه مردگان را زنده می کنی. ولی حضرت علی (ع) فرمود: "لو کسف الغطاء ما ازددت یقیناً". یعنی اگر تمام حجاب ها از میان برداشته شود ذره ای بر یقینم افزوده نمی شود.

پیامبر اکرم (ص) هنگام نزول آیه: "انّ الذین آمنوا و عملوالصّالحات اولئک هم خیر البرّیه" یعنی ای کسانی که ایمان آوردند و اعمال نیک انجام دادند، آنها بهترین مردمانند. به حضرت علی (ع) فرمود: یا علیّ هم انت و شیعتک. یعنی تو و شیعیان تو هستند.

در حدیث قدسی آمده است: لادخل الجنّه من اطاع علیّاً و ان عصانی، و ادخل النّار من عصاه و ان اطاعنی. هر آیینه داخل می کنم در بهشت کسی را که اطاعت علی کند، اگر چه معصیت من نماید و داخل آتش می کنم کسی را که معصیت علی کند اگر چه اطاعت من کند. (از مجمع البحرین).‏

خداوند در سوره صافات آیه ۲۴ می فرماید: "وققوهم انّهم مسئولون". یعنی نگهداری ایشان را به درستی که مسئولند. شیخ طوسی در امالی از پیغمبر گرامی اسلام (ص) نقل می کند: هنگامی که روز قیامت می شود و صراط بر روی جهنم نصب می گردد، هیچ کس نمی تواند از روی آن عبور کند، مگر

اینکه جوازی در دست داشته باشد که در آن ولایت علی (ع) باشد و این همان است که خداوند در آیه قبل گفته است، یعنی ولایت علی بن ابی طالب (ع).‏

همواره در جنگ های اسلام با کافران حضرت همواره در کنار پیامبر گرامی بود و با شجاعت و دلیری از حقوق مسلمانان دفاع می نمودند. حضرت علی (ع) فرمود: من هیچ گاه از برابر انبوه دشمن فرار نکردم و هیچ کس در میدان جنگ با من روبه رو نشد مگر اینکه زمین را از خونش سیراب کردم.‏

همچنین بهترین ملاک و میزان برای شناختن مومن و منافق حضرت علی (ع) می باشد. بلکه اصل ایمان و اصل کفر از دوستی و دشمنی علی است زیرا پیغمبر (ص) فرمود: یا علیّ حبّک ایمانٌ و بغضک کفرٌ؛ یعنی ای علی دوستی تو عین ایمان و دشمنی تو عین کفر است. ‏

ایشان در خداشناسی و عرفان به درجه ای رسیده بودند که پیامبر اکرم (ص) فرمود: لا تلوموا علیّاً فانّه محسوسٌ فی الله. یعنی ملامت نکنید علی را او فانی در خداست. و همچنین فرمود: "علیٌّ مع الحقّ والحقّ مع علیًّ". علی همیشه با حق است و حق هم با علی است.‏

سیوطی که از دانشمندان معروف مسلمانان است در تفسیر درّالمنثور چنین نقل می کند: روزی رسول خدا (ص) دستور داد تمام درهای خانه هایی که به داخل مسجد پیامبر (ص) گشوده می شد به جز در خانه علی (ع) بسته شود، این امر بر مسلمانان گران آمد، تا آنجا که حمزه عموی آن حضرت از این کار گله کرد که چگونه در خانه را بستی اما در خانه پسر عمویت را باز گذاردی و او را با دیگران فرق گذارده و ترجیح دادی. هنگامی که پیامبر (ص) متوجه شد که این امر بر آنها گران آمده است، مردم را به مسجد دعوت فرمود و خطبه بی نظیری در تمجید و توحید خداوند ایراد کرد و سپس فرمود: ای مردم من شخصاً درها را نبستم و نگشودم و من شما را از مسجد بیرون نکردم و علی را ساکن ننمودم، آنچه بود وحی الهی بود و فرمان خدا، سپس این آیات را تلاوت کرد: "والنّجم اذا هوی ماضلّ و ما غوی و ما ینطق عن الهوی ان هو الّا وحیٌ یوحی."‏

در حدیث آمده که پیغمبر گرامی اسلام (ص) هنگام نزول آیه: "وتعیها اذنٌ واعیهٌ". و گوش های شنوا آن را نگهداری می کنند، فرمود: من از خدا خواستم که گوش علی را از این گوش های شنوا و نگهدارنده حقایق قرار دهد و علی (ع) به دنبال آن فرمود: من هیچ سخنی بعد از رسول خدا نشنیدم که آن را فراموش کنم بلکه همیشه آن را حفظ و به خاطر داشتم و این فضیلتی است بزرگ برای پیشوای بزرگ اسلام حضرت علی (ع) که صندوقچه اسرار پیامبر اسلام (ص) و وارث علوم رسول خدا بود و به همین دلیل برای جامعه اسلامی هر وقت مسائل و مشکل علمی پیش می آمد مخالف و موافق به او پناه می بردند.‏

شیفتگان و یاران حضرت: حضرت علی (ع) که الگو و نمونه عملی عدالت و زمامداری و رهبری مسلمانان بودند در کنار دشمنانی که مخالف دین اسلام بودند یاران و دوستداران وفاداری داشتند که در راه دین و انسانیت جان خود را فدا نمودند. مالک بن حارث (مالک اشتر) که حضرت علی (ع) درباره او فرمود: مالک شمشیری از شمشیرهای خداست و همچنین فرمود: مالک برای من چنان بود که من به رسول خدا بودم. محمد بن ابی بکر بود، یکی از یاران وفادار مولا بود به نحوی که حضرت او را فرزند خود خطاب می نمودند. میثم تمار که حضرت علی (ع) خبر شهادت او را قبلاً به او داده بود در بالای دار مدح مولای خود را می نمود.

کمیل بن زیاد که اورا صاحب سرّ مولا می گفتند و در سن نود سالگی به دست حجاج شهید شد. عبد الله بن عباس که پس از شهادت مولا آن قدر گریست که نابینا شد. اویس قرنی که فضایل بیشماری داشت.

همچنین یاران وفادار دیگری که در طول زندگی خود همواره از شیعیان مخلص و دیندار بوده اند و در راه اسلام شهید گشته اند.‏ ‏ گوشه هایی از وصیت حضرت علی (ع) به فرزندش حضرت امام حسن (ع): "نماز را در اول وقت بپا دار و زکات را در وقت خود به اهلش برسان، هنگام خشم و رضا به عدل و اقتصاد رفتار کن و مرگ را یاد کن و نهی می‌کنم تو را از آنکه بی اندیشه و تامل در گفتن و کردن سرعت کنی و با نفس خود جهاد کن و بر تو باد به مجالس که ذکر خدا در آن می شود و دعا بسیار کن..". در پایان ابیاتی در مدح مولا حضرت علی (ع) آورده می شود:

در کعبه و در کنشت موجود علی است عالم همه طالبند و مقصود علی است

نیک ار نگری حقیقت اشیاء را ‏ز آیینه کائنات مشهود علی است

معصومه نعمتی

منابع:

چهار وادی سلوک، محمد کاظم بصیری ابر قویی، قم: دفتر نشر الهادی، ۱۳۷۹‏

مجموعه زندگانی چهارده معصوم(ع)، عمادالدین حسین اصفهانی، قم: نشر طلوع، ۱۳۸۰‏