علایم این سرطان دیر ظاهر می شود

سرطان تخمدان در گفتگو با دکتر شیرین نیرومنش متخصص زنان و زایمان

سرطان تخمدان، قاتل خاموش است؟!سرطان تخمدان را «قاتل خاموش» نامیده‌اند زیرا معمولا علایم آن وقتی ظاهر می‌شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است و عمدتا غیرقابل درمان است....

اما کارشناسان بهداشتی مجموعه‌ای از علایم جسمی را شناسایی کرده‌اند که در زنان مبتلا به سرطان تخمدان رخ می‌دهند و ممکن است نشانه‌های هشداردهنده اولیه برای این بیماری باشند. این علایم بسیار شایع هستند و اغلب زنانی که آنها را بروز می‌دهند، مبتلا به سرطان تخمدان نیستند. اما برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان، امید این است که آگاهی بیشتر در مورد آنها به تشخیص زودرس و درمان بیماری منتهی شود.

جامعه سرطان آمریکا و جامعه متخصصان سرطان‌های زنان آمریکا بر این چهار علامت به عنوان علایمی که در زنان مبتلا به سرطان تخمدان از عموم مردم شایع‌ترند، ‌تاکید دارند: آروغ زدن و افزایش اندازه شکم؛ درد شکمی یا لگنی؛ اشکال در غذا خوردن و احساس سیری زودرس و تکرر و فوریت ادرار.

بر اساس این رهنمود هر زنی که یک یا تعداد بیشتری از این علایم را تقریبا هر روز برای چند هفته تجربه می‌کند باید به یک پزشک بالینی ترجیحا متخصص زنان و زایمان مراجعه کند تا مورد معاینه لگنی قرار گیرد. اگر معاینه لگنی فرد مشکوک بود، معمولا به دنبال آن از یک روش غیرتهاجمی تشخیصی، سونوگرافی از راه واژن و احتمالا اندازه‌گیری خونی یک شاخص سرطان به نام CA- ۱۲۵ استفاده می‌شود. تنها راه تشخیص قطعی سرطان تخمدان در حین جراحی است که بهتر است به وسیله متخصص زنانی که در زمینه سرطان تخمدان تجربه دارد، انجام شود.

پژوهش‌ها نشان داده است که بسیاری از زنانی که دچار سرطان تخمدان هستند، مدت‌ها پیش از تشخیص سرطان، از علایمی که در بالا ذکر شد، شکایت داشته‌اند اما این علایم یا نادیده گرفته‌ شده‌اند یا به بیماری‌های دیگر نسبت داده شده‌اند. چهار علامتی که ذکر شد در بسیاری از بیماری‌های دیگر مانند اختلالات قاعدگی، نشانگان روده تحریک‌‍‌پذیر و عفونت‌های مثانه بروز می‌کنند.

اما اگر چنین علایمی بدون سابقه قبلی بروز کنند، برای چند هفته ادامه پیدا کنند و در طول زمان بدتر شوند،‌ ممکن است نشانه سرطان تخمدان باشند. سرطان‌های رحم، تخمدان،‌ پستان و دهانه‌ رحم به سرطان‌های زنانه معروف‌اند. از میان این سرطان‌ها، این‌هفته به سراغ سرطان تخمدان رفته‌ایم تا با روش‌های پیشگیری از آن آشنا شویم. دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و فوق‌تخصص بارداری‌های پرخطر، پاسخ‌گوی سوالات ما در این زمینه‌اند.

▪ سرطان تخمدان در چه دوره‌ای از زندگی زنان بیشتر است؟

ـ رشد بدخیم و غیرطبیعی سلول های تخمدان موجب ایجاد سرطان تخمدان می‌شود که در سنین مختلف از قبل از بلوغ، دوران بارداری و پس از یائسگی دیده می‌شود. سرطان‌های تخمدان بسیار متعدد و متنوع هستند و شدت رشد و سرعت بیماری برحسب نوع سرطان تخمدان متفاوت است. ولی به طور کلی در سنین قبل از یائسگی شایع‌تر است. در حدود یک درصد از سرطان‌های تخمدان زیر ۲۰ سالگی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین سن ابتلا حدود ۴۰ تا ۵۰ سالگی است و ۳۰ تا ۴۰ درصد بدخیمی‌های تخمدان بعد از ۶۵ سالگی رخ می‌دهد.

▪ علت این سرطان چیست؟

ـ علت آن در تمام موارد قابل تشخیص نیست. ارتباط ژنتیک و ارثی در برخی انواع سرطان تخمدان وجود دارد. بنابراین اگر در مادر یا خواهر یک خانم سابقه سرطان تخمدان وجود داشته باشد، خطر ابتلا در ایشان بیشتر از سایر افراد است. چاقی و مصرف غذاهای چرب هم در افزایش سرطان‌های مختلف از جمله سرطان تخمدان موثر است. سرطان تخمدان در خانم‌هایی که زایمان نداشته‌اند بیشتر از کسانی است که بارداری و زایمان داشته‌اند. بلوغ زودس و یائسگی دیررس هم خطر این سرطان را افزایش می‌دهد. مصرف قرص‌های ضدبارداری ممکن است در کاهش سرطان تخمدان نقش داشته باشد و کسانی که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند کمتر به این سرطان مبتلا شوند.

▪ می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

ـ بله، قرص‌های ضدبارداری خوراکی تنها روش توصیه شده برای پیشگیری از سرطان تخمدان است. خطر ابتلا به این نوع سرطان در بیمارانی که قرص‌های ضدبارداری خوراکی مصرف کرده‌اند، به نسبت کسانی که از داروهای ضدبارداری استفاده نمی‌کنند کمتر است. بارداری و زایمان هم به کاهش شیوع آن کمک می‌کند.

▪ چه علایمی دارد؟

ـ به علت قرار گرفتن تخمدان‌ها در عمق لگن، علایم سرطان تخمدان دیر ظاهر می‌شود. مهم‌ترین علامت آن، وجود یک توده یا تومور در داخل لگن به هنگام معاینه است که ممکن است با درد و فشار در لگن، یبوست یا تکرر ادرار، خود را نشان بدهد. درد شدید در قاعدگی و درد در موقع مقاربت ممکن است از علایم دیگر این تومورها باشد. بنابراین توجه به علایم فوق اهمیت دارد و به خصوص خانم‌ها در صورت احساس بزرگی شکم حتما باید مورد بررسی قرار گیرند. اختلالات قاعدگی و خون‌ریزی در خانم‌های مسن که سال‌هاست یائسه شده‌اند از دیگر علایم این تومورها است. متاسفانه وقتی تومور تخمدان موجب بزرگی شکم خون‌ریزی یا وجود مایع در شکم می‌شود ممکن است مدت‌ها از شروع بیماری گذشته باشد، بنابراین به کلیه خانم‌ها در سنین باروری و پس از یائسگی باید توصیه کرد که حتی در صورتی که هیچ‌گونه مشکلی ندارند حداقل سالانه مورد معاینات لگنی انجام پاپ‌اسمیر قرار گیرند و در صورت شک به توده‌های لگنی سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها خصوصا به طریق واژینال برای بررسی دقیق انجام شود.

▪ با مشاهده کدام علایم باید به پزشک مراجعه کرد؟

ـ برای تشخیص زودرس لازم است کلیه خانم‌ها حداقل سالی یک بار به پزشک مراجعه و تحت معاینه دقیق لگنی و پاپ‌اسمیر و در صورت نیاز سونوگرافی قرار گیرند چون این بیماری اگر زود و در مراحل اولیه تشخیص داده شود موفقیت در درمان بسیار خوب خواهد بود. متاسفانه در اکثریت موارد سرطان‌های تخمدان، خانم‌ها در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می‌کنند. خانم‌هایی که سابقه سرطان تخمدان در خانواده دارند لازم است به طور مرتب تحت معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند. در صورت مشاهده این موارد باید به پزشک مراجعه شود: احساس سنگینی و فشار در لگن، احساس بزرگی شکم، تغییر در وضعیت قاعدگی، خون‌ریزی یا لکه‌بینی پس از یائسگی، تغییر در وضعیت اجابت مزاج و یبوست، تکرر ادرار، درد یا خون‌ریزی به هنگام مقاربت و تهوع، بی‌اشتهایی و سیری زودرس.

▪ این سرطان چگونه درمان می‌شود؟

ـ درمان در اکثر موارد جراحی است. وسعت درمان به نوع سرطان و میزان انتشار آن در داخل لگن و سایر قسمت‌های بدن و سن وتمایل بیمار برای بارداری بعدی بستگی دارد. براساس نوع تومور ممکن است از شیمی‌درمانی هم استفاده شود. در خانم‌های یائسه برداشتن رحم و لوله‌ها و تخمدان‌های دوطرف و نمونه‌گیری از قسمت‌های مختلف لگن و شکم انجام می‌شود. در خانم‌های جوان در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شود، می‌توان رحم را حفظ کرد تا در سال‌های بعد بارداری داشته باشد.