نگاهی آماری به سینمای دهه ۸۰

سینمای ایران اگرچه در دهه ۸۰ لحظات قابل تاملی را بر حافظه دیداری مخاطب دیکته کرد اما بی شک نمی توان از حاکمیت کمدی نازل ضرباهنگی بر ماهیت تولید و اکران چشم پوشی نمود و از تاثیراتش بر ریزش مخاطب به سادگی گذشت

سینمای ایران اگرچه در دهه ۸۰ لحظات قابل تاملی را بر حافظه دیداری مخاطب دیکته کرد اما بی شک نمی توان از حاکمیت کمدی نازل ضرباهنگی بر ماهیت تولید و اکران چشم پوشی نمود و از تاثیراتش بر ریزش مخاطب به سادگی گذشت؛ اغلب فیلم های اکران شده در این دهه به سینمای موسوم به بدنه پهلو می زد و تعداد نمونه های شاخص از هر دو بعد هنری و اقتصادی آنچنان نازل بود که در پشت کوهی از تولیدات سطحی نگر کم مقدار مجال عرض اندام نمی یافت.

به واقع سینمای ایران در این دهه دوران رکود خود را سپری کرد و اگر تک جرقه هایی چون آثار اصغر فرهادی را از سینمای این دهه جدا نمائیم و تک نمونه های برجسته و حساب شده از آثار کارگردانان مولف و صاحب سبکی چون مهرجویی، بیضایی، حاتمی کیا، پور احمد و دیگر کارگردانان شاخص سینمای اجتماعی، جنگ و کمدی را از زاویه دید خود خارج کنیم، آنچه می ماند سیاهه ای بی ارزش از نام ها و آثار کم مایه ای است که گاه به اسم سینمای مخاطب محور و تحت تاثیر مواردی چون نمایش برخی لحظات خط قرمزی در قاب تصویری آثار به خورد مخاطب می دادند و نکته جالب آنکه گاه اثری به عنوان نقطه آمال مدیران فرهنگی مطرح می شد که از لحاظ جاذبه های سینمایی و هنری در رده های پایین قرار می گرفت.

در این متن و با توجه به روزهای پایانی سال ۱۳۸۹، مروری بر نام ها، خاطره ها، آثار، حواشی و اتفاقات برجسته دهه ۸۰ می اندازیم.

الف) برترین کارگردان: اصغر فرهادی( مجموعه آثار)

اصغر فرهادی در دهه ۸۰ ظهوری منجی وار در سینمای ایران داشت و با تعریف درستی که از سینمای اجتماعی مبتنی بر تعریف طبقه ارایه نمود، خود را به عنوان کارگردان بین المللی متجلی ساخت.

ب) بهترین فیلم: مجموعه آثار اصغر فرهادی

شاید انتخاب بهترین فیلم یک دهه با توجه به زیبایی شناسی هنری و قدرت ساختاری آثار، کاری بس دشوار باشد اما بی شک "جدایی نادر از سیمین" و به طور کلی مجموعه آثار اصغر فرهادی به دلیل مهارت این کارگردان در پردازش شخصیت ها و روایت روان قصه، به راحتی بر اریکه هنر ایران تکیه کرده اند.

پ) برترین فیلمنامه نویس: پیمان قاسم خانی (مجموعه آثار)

نگارش متن بهترین آثار کمدی دهه ۸۰ گواهی بر توانایی های بی بدیل پیمان قاسمخانی در سروشکل بخشی بر موقعیت ها و لحظات کمیک اثر است.

ت) بهترین بازیگر نقش اول مرد: شهاب حسینی

این بازیگر جوان در یک فرآیند صعودی خیره کننده به یکی از معتبرترین و شاخص ترین نقش آفرینان دهه ۸۰ بدل شد و با کنار زدن رقبایی چون حامد بهداد و حمید فرخ نژاد به آقای نقش های سینمایی مبدل گشت.

ث) بهترین بازیگر نقش اول زن: فاطمه معتمد آریا

هنوز هم کمتر بازیگر زنی است که در مصاف با قدرت خیره کننده اجرای نقش های گوناگون توسط معتمد آریا بتواند وی را به کناری نهاده و خود بر صدر بازیگری زن بنشیند.

ج) بهترین بازیگر مکمل مرد: صابر ابر

در نگاه اول اینگونه به نظر می رسد که فردی چون صابر ابر از نظر تیپولوژی شخصیت و میمیک چهره، شانسی برای مطرح شدن در سینمای ایران ندارد اما هنر اجرایی و راحتی حسی او در ایفای نقش های گوناگون چنان چشمگیر است که او را به عنوان یکی از پدیده های بازیگری ایران متجلی ساخته است.

چ) بهترین بازیگر مکمل زن: مریلا زارعی

نقش برجسته معرف بازیگر خوب است و مریلا زارعی بی شک بازیگری توانا در نقش های سخت به شمار می آید.

ح) پدیده بازیگری دهه: حامد بهداد

جوان احساساتی و با معرفت سینمای ایران چنان با نقش های محوله عجین می شود که گویی این نقش ها برای حامد بهداد است و کسی جز او نمی تواند آنها را ایفا نماید.

خ) برجسته ترین کاراکتر: علی بلورچی

بهرام رادان در" سنتوری" نقشی بسیار سخت را چنان ایفا نمود که مخاطب حالات و رفتارهای علی در هر دو دوران عزت و خفت را به خوبی درک می کند.

د) شیرین ترین کاراکتر: بایرام لودر

اکبر عبدی در بازگشتی موفق به سینما، نقش آفرین کاراکتری شد که تنها خودش می توانست ایفاگرش باشد چرا که او در قالب نقش بایرام، چنان هنر اجرایی خیره کننده ای از خود بروز داد که مخاطب او را در این نقش پذیرفت.

ذ) برجسته ترین سکانس: غرق شدن الی

صحنه غرق شدن الی در فیلم ماندگار "درباره الی" به دلیل رعایت جزئیات فنی درخشان و حس درست بازیگران اثر در بازتاب تردید و ترس ناشی از این واقعه، نشانه ای از حضور کارگردانی حرفه ای به نام اصغر فرهادی است.

ر) نامتعارف ترین نقش: اقدس مرده

جمشید هاشم پور در فیلم "قاعده بازی" و در یک شمایل شکنی ناب از سیمای آشنای بازیگریش در نمونه آثار اکشن و دفاع مقدس، چنان در جلد اقدس مرده فرو رفت و صدای نازک این دوجنسی را به زیبایی بازتاب داد که همگان را در حیرت قدرت نامکشوف بازیگریش قرار داد.

ز) خط قرمزی ترین نقش: رضا مثقالی

ایفای نقش یک دزد فرورفته در لباس روحانیت، با زهم تاییدی بر توانایی های اجرایی پرویز پرستویی بود و البته ماهیت کمدی فیلم "مارمولک" این کاراکتر را وجهی خط قرمزی بخشید.

ژ) شیرین ترین اتفاق هنری: خرس طلایی بهترین فیلم جشنواره برلین برای "جدایی نادر از سیمین"

پس از گذشت مدت ها از توفیق آثار سینمای ایران در جشنواره های الف جهانی، این خرس طلایی نوید آغاز یک دوره جدید برای سینمای ایران است.

س) تلخ ترین اتفاق هنری: درگذشت خسرو شکیبایی

هجران هامون سینمای ایران کمر بازیگری را شکست و عشاق سینما را محزون ساخت.

ش) جنجالی ترین اتفاق: درگیری معاونت سینمایی و خانه سینما

جنگ زرگری این دو نهاد فرهنگی و هنری، چهره نازیبایی بر مناسبات میان هنرمند و مدیر فرهنگی بر جای نهاد .

ص) زشت ترین سیاست فرهنگی: منع نمایش" سنتوری"

جلوگیری از اکران یک فیلم دارای پروانه نمایش یکی از زشت ترین تصمیمات فرهنگی دهه اخیر بود.

ض) شکوهمند ترین بازگشت: علیرضا خمسه

سیمرغ نقش مکمل مرد برای بازی زیبا در فیلم" بیست" کمترین قدردانی از بازگشت قدرتمندانه ستاره سینمایی دهه ۷۰ بود.

ط) بدترین فیلم جشنواره های فجر در این دهه: "زمهریر"

شاید ایجاد هیاهو برای هیچ، بهترین کاربرد واژگانی در خصوص رفتار علی روئین تن در موردتصمیم درست معاونت سینمایی در باره منع نمایش این اثر باشد که البته نمایش ویژه برای اهالی رسانه و موضع گیری منفی آنها بر این تصمیم درست مهر تائید زد.

ظ) بحث برانگیز ترین اتفاق: تشکیل شورایعالی سینما

ارتقای جایگاه اجرایی در خصوص تصمیمات سینمایی به سطح کلان، نوید روزهای خوشی برای سینمای ایران است.

نیما بهدادی مهر