منابع مرجع پزشکی

معرفی منابع مرجع در حوزه علوم پزشکی

● فهرست منابع

۱) منابع لاتین

ـ دایره المعارف word book (The word book encyclopedia)

ـ اطلس متنی و تصویری پزشکی بالین (color Atlas and text of clinical medicine)..........

ـ اطلس تشریح بدن انسان (Atas of Human Antomy) ......

ـ فرهنگستان علوم پزشكی ایران (Iranian Academy of Medical Sciences) .........

۲) منابع فارسی

ـ تاریخ مصور پزشكی جهان : از كهن ترین روز گاران تا دوره معاصر .....

ـ دایره المعارف پزشكی اسلام و ایران ..........

ـ پایگاه الكترونیكی خدمات پزشكی ایران(IRAN ELECTRONIC MEDICAL SERVICES...۷)

ـ پایگاه جامع اطلاع رسانی پزشكان ایران ......

● منابع لاتین :

۱) دایره المعارف (word book (The word book encyclopedia:

این دایره المعارف برای آگاهی رسانی به افراد مختلف من جمله کتابداران ، اساتید ، مهندسان، پزشکان ، و مشاغل مربوط به آن استفاده می شود . سوگیری آن بیشتر بسمت پزشكی و رشته های مربوط به آن از جمله گیاه شناسی ، زیست شناسی ،آناتومی و... است؛ با توجه به دایره المعارف بودن آن طبیعی است كه علوم بیشتری را در بر گیرد . این دایره المعارف ابزاری است برای یادگیری كلی در مورد مردم ، مکانها ، حوادث ، ایده ها و...

▪ معرفی و اعتبار :

این دایره المعارف در لندن (و آمریکا ، استرالیا ، ولز ) منتشر میشود ، ناشر آن word book international است . اولین بار در سال ۱۹۱۷ م در هشت جلد منتشر شد و حال (۱۹۹۵م) در ۲۲ جلد منتشر میشود . در طی سالها روشهای بهتری برای ارائه خدمات به خواننده در نظر گرفته میشود ، یک خلاصه پیشرفته ای از این کتاب نیز منتشر میشود ، اولین ویرایش ویژه آن در سال ۱۹۹۲ م در انگلستان منتشر شد كه زیر نظرهیئت ویراستاری و تیم بین المللی از كشورهای مختلف حدود ۶۰۰ مقاله جدید به آن اضافه شد ؛ از جمله زندگینامه و مقالاتی در مورد كشورهای عربی و جنوب شرقی آسیا . از راهنما ها و ویراستاران كشورها و مذاهب مختلف نیز كمك گرفتند . برنامه تحقیق و ارزیابی مستمری توسط هیئت مشورتی با در نظر گرفتن اطلاعات مورد نیاز به تصمیم گیری در انتخاب مقالات دایره المعارف و اضافه کردن مطالب جدید كمك می كند .

▪ نحوه چیدمان :

در ابتدای کتاب مقدمه ای در مورد شیوه استفاده و اهداف دایره المعارف بیان كرده ، اسامی افرادی كه به عنوان همکار و مشاور با این مجموعه همكاری كرده اند نیز آمده است . مطالب این دایره المعارف طوری سازماندهی شده است كه خواننده به سرعت و به راحتی مطالب مورد نظر خود را پیدا كند ، این مطالب به صورت الفبایی A-Z تنظیم شده است .

ـ از جمله ویژگی هایی كه این دایره المعارف دارد این است كه برای هر مدخل اطلاعاتی مانند :

۱) داستانهای کوتاهی در مورد آن موضوع می آورد

۲) عکسها ، نمودارها ، تصاویر، اشکال و... به همراه مقاله می دهد كه راهنمایی بسیار مناسبی است و دید خواننده را نسبت به آن موضوع وسیع- تر می كند

۳) موضوعات مرتبط را معرفی می كند

۴) مقالات مربوط و خارج از دایره المعارف را نیز معرفی می كند

۵) سوالهایی از خواننده می كند كه باعث كمك در بررسی اطلاعات مفید در مقاله می شود .

نمایه ( Index ) آن در جلد ۲۲ است كه از سه بخش تشكیل می شود :

الف) ابتدا مقاله ۳۴ صفحه ای در مورد مهارتهای ارتباط ، گفتگو ، نویسندگی ، و تحقیق ارائه شده است كه مقاله بسیار مفید ، جالب ، و خواندنی است.

ب) فقط یک نمایه جامع در مورد مطالب دایره المعارف دارد كه از هر كلید واژه ما را به صفحه آن ارجاع می دهد و خصوصیات مدخل را از جمله ارجاعات و تصاویر نیز به ما می دهد :

Solid-propellant rocket Rocket R: ۳۲۰ with picture

ج) شماره صفحاتی را كه تصویر دارند همراه موضوع تصویر آورده است ، از صفحه اول تا آخر .

۲) اطلس متنی و تصویری پزشکی بالینی:(color Atlas and text of clinical medicine)

اطلس متنی و تصویری پزشکی بالینی یک کتاب تك جلدی كه سومین ویرایش آن در سال ۲۰۰۳ م منتشر شده است. همچنین اولین ویرایش آن در سال ۱۹۹۳ م و دومین ویرایش آن در سال ۱۹۹۷ م منتشر شده است . این کتاب توسط آقایان Charles D Forbes (پرفسور بیمارستان پزشکی Ninwells و دانشکده پزشکی Dundee در انگلستان ) و William F Jackson (مولف کتب پزشکی و مشاور مجموعه پزشکی بیمارستان Guys در لندن ) نوشته و گردآوری شده است .

ناشر این کتاب Mosby وابسته به Elsevier است ، واز جمله ناشران معتبر در حوزه پزشکی است .

ویرایش های آن نشان دهنده تازگی اطلاعات آن است ، با توجه با این كه در هر بار چاپ جدید این کتاب ویرایش شده و مطالب جدیدی به آن اضافه گشته است . در ابتدای کتاب اسامی افراد كه مسئول تهیه و انتخاب تصاویر هستند را آورده است كه متخصصانی در این حیطه اند .

ـ در مورد محتوای کتاب باید گفت كه از یازده بخش و یک نمایه الفبایی تشكیل شده است و عبارتند از :

۱) بیماری های عفونی

۲) پوست

۳) مفصل و استخوان

۴) تنفس

۵) قلب

۶) کلیه

۷) غدد درون ریز(داخلی) ، قند ، سوخت و ساز ، تغذیه

۸) التهابات

۹) جگر و لوزالمعده

۱۰) خون

۱۱) عصب و عضله

در ابتدای هر مدخل تاریخ ، تجربیات ،و آزمایشات آن مدخل را معرفی كرده است ، بعد به موارد دیگر از جمله بیماریها ، درمانها و ... می پردازد .

نمایه آن بر حسب الفبای موضوعی است و مراجعه کننده را به شماره صفحه آن مدخل ارجاع میدهد.

۳) اطلس تشریح بدن انسان (Atas of Human Antomy) :

این كتاب زیر نظر Dr. Kathleen A.Mulligan دكترای گروه بیولوژی دانشكده واشینگتن ، سی آتل seattle در یك جلد به زبان انگلیسی منتشر می شود . ناشر آن Springhouse در پنسیلوانیا است . کارکنان و گردآورندگان این مجموعه عبارتند از ویراستاران ، مشاورین بالینی ، ویرایشگران ، مدیریت پروژه بالینی ، راهنمای هنری ، طراحان ، خدمات تهیه الكترونیكی منبع و... هستند كه در ابتدای كتاب آنها را معرفی می كند . سیزده مشاور اصلی دارد كه اسامی آنها را آورده است . این معرفی نامه ها و کارکنان و ویراستاران حاكی از آن است كه مطالب و مقالات از صافی های زیادی میگذرد و نشان از برگزیدن و انتخاب مقالات مناسب و معتبر تر را دارد .

در پیشگفتار این كتاب در مورد شیوه استفاده ، ویژگیها ، بیماریها و... توضیحات جامعی ارائه شده است . در مورد تمامی اعضای بدن مقالاتی به همراه تصاویر و اشكال مربوط به آنرا آورده است . توضیحات جامع آن مورد استفاده پزشكان و علاقه مندان قرار می گیرد .

▪ كتاب از نه بخش تشكیل شده كه عبارتند از :

۱) نظر اجمالی و كلی

۲) سر و گردن

۳) كمر و ستون فقرات

۴) اندام فوقانی

۵) قفسه سینه

۶) شكم

۷) لگن

۸) اندام تحتانی

۹) سیستم های بدن

در انتهای كتاب پنج پیوست آورده شده كه به همراه جداول مختلف در مورد موضوعات و موارد زیر اطلاعات اضافه بر كتاب و مفیدی ارائه میدهد كه عبارتند از :

الف) اعصاب سطحی و عملكرد آن

ب) سیستمهای عصبی و حركتی

ج ) راهنمای عضلات اسكلت

د) پیشوندها و پسوندها

ه ) اختصارات و علائم

علاوه بر پیوست ، یك اصطلاحنامه نیز به صورت الفبایی و معرفی منابع و مأخذ را آورده است . در انتهای كتاب یك نمایه بر حسب موضوعات آمده است كه به صورت الفبایی مرتب شده است .

۴) فرهنگستان علوم پزشكی ایران (Iranian Academy of Medical Sciences) :

انفجار سریع اطلاعات و تكنولوژی در پزشكی باعث ایجاد موسسه ای شد كه صلاحیت و توانایی حل مشكلات و مسائل جدید و قدیم را به صورت مستدل داشته باشد و به صورت رایگان ارائه شود .

فرهنگستان علوم پزشكی ایران به طور رسمی در زمستان سال ۱۹۹۰م با حكم شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی آغاز به كار كرد و یكی از چهار فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران است كه سه تای دیگر آن عبارتند از : فرهنگستان علوم ، فرهنگستان ادبی و ادبیات ، و فرهنگستان هنر.

این تدبیر گروهی از كارشناسان واجد شرایط و افراد متخصص باعث بوجود آمدن حركتی جدید ، ولو اینكه در اختلاف با سیاست اداری مدرك دهی و انتشار اخبار در ایران است ، شد .

پایگاه اطالاعاتی این فرهنگستان به زبان انگلیسی و به آدرس http://www.ams.ac.ir منتشر می شود .

▪ لینكهایی كه در صفحه اصلی این پایگاه ارائه می شود عبارتند از :

۱) نمودارسازمانی (اساسنامه سازمان) :

كه به معرفی اساسنامه این فرهنگستان می پردازد كه از ۱۸ ماده تشكیل شده و شامل : اهداف ، عملكردها ، معرفی ارگانهای فرهنگستان ، مجمع عمومی و عملكرد آن ، معرفی هیات علمی ، گروه علمی ، و ... است . ساختار و سازمان : كه در مورد چگونگی انتخاب رئیس ، دبیر ، سخنگوی سازمان ، اعضاء توضیحاتی می دهد ، اعضاء دائم و همكار باید ملیت ایرانی داشته باشند . سقف همكاری این اعضاء ۲۵ سال است ؛ مجمع عمومی نیز بر كار آنها نظارت می كند. بخش علمی) .

۲) اعضاء (دائمی ، همكار ، افتخاری(مجانی) .

۳) منابع اینترنتی ( منابع اینترنتی عمومی ):

در این لینك آدرس اكثر موتورهای جستجوی معروف دنیا ، فرهنگ لغات ، و دایره المعارف ها را میدهد و امكان اتصال به این لینكها ممكن است .

▪ منابع اینترنتی پزشكی : در اینجا لینكهایی را رائه میدهد كه عبارتند از :

۱) موتور های جستجوی پزشكی : آدرس حدود ۵۰ سایت پزشكی را میدهد

۲) مجله های علمی و پزشكی آنلاین

۳) همایش ها و كنگره های جهانی مربوط به پزشكی

۴) دانشگاههای ایرانی علوم پزشكی

۵) مجلات آنلاین پزشكی ایران : آدرس حدود۴۰ مجله الكترونیكی را كه در ایران منتشر می شود ، میدهد

۶) بیمارستانهای ایران

- تاریخچه : تاریخچه سازمان را میدهد كه در ابتدا عرضه شد .

- دایره المعارف پزشكی اسلام و ایران (كه در مورد آن در منابع فارسی توضیح داده خواهد شد) .

آدرس این فرهنگستان به شرح ذیل است :تهران ، خیابان پاسداران . تلفن : [phone] . فكس : [phone] .

E-mail : [e-mail]

● منابع فارسی :

۱) تاریخ مصور پزشكی جهان : از كهن ترین روز گاران تا دوره معاصر :

این كتاب تالیف و ترجمه دكتر ولی الله محرابی است و در تهران توسط" دایره المعارف تاریخ پزشكی " درسال ۱۳۸۳ منتشر شده است. این دایره المعارف در هشت جلد منتشر می شود و در ابتدای هر جلد فهرست بخشهای تمامی جلد ها را می آورد .

بخشهای این دایره المعارف عبارتند از :

جلد اول (بخش ۱-۱۱) : پارینه آسیب شناسی-پزشكی روم و جالینوس

جلد دوم (بخش ۱۲-۲۳) : پزشكی عهد كهن و پزشكی بیزانسی-پزشكی عبرانی تا قرون وسطی

جلد سوم (بخش ۲۴-۳۱) : سیر تاریخی آناتومی-سیر تاریخی بیماریهای زنان تا قرن ۱۸ م به بعد

جلد چهارم (۳۲-۳۹) : سیر تاریخی مامایی از قرن ۱۸م به بعد-سیر تاریخی دامپزشكی از آغاز تا پایان قرن ۱۸ م

جلد پنجم (۴۰-۵۱) : سیر تاریخی بیماریهای روده و معده-سیری در تاریخ هومیوپاتی

جلد ششم (۵۲-۶۸) : نقرس و رماتیسم-سیر تاریخی بیماریهای استوایی و گرمسیری

جلد هفتم (۶۹-۸۰) : سیر تاریخی فیزیوتراپی و بازگشت به حالت عادی-سیر تاریخی طب دانشگاهی در ایران + فرهنگنامه یك

جلد هشتم : فرهنگنامه دو ، فهرست اسامی دانشگاهها و دانشكده های پزشكی جهان ، كتابنامه ، فهرست تفضیلی كتاب ، و نمایه

این كتاب از كاغد گلاسه و رنگی تهیه شده است ، برای هر موضوع چندین تصویر رنگی آورده است.

قیمت هشت جلد آن ۳۵۰۰۰ تومان است .

فرهگنامه ۱و۲ كه در جلد های هفتم و هشتم آمده شامل فهرست مشاهیر یا نگاهی كوتاه به زندگی مشاهیر پزشكی دنیا است و هیچگونه ترتیبی برای آن در نظر گرفته نشده است ( نه الفبایی ، نه تاریخی ، و نه ...)اسامی و زندگینامه ها را یكی پس از دیگری پشت سر هم آورده است .

در بخش دیگر جلد هشتم فهرست اسامی دانشگاهها و دانشكده های پزشكی جهان را آورده و آماری از آنها داده است . در این فهرست نیز از هیچگونه ترتیبی استفاده نكرده است .

بخش دیگر كتابنامه است و منابعی را كه مورد استفاده قرار داده ، معرفی كرده است و شامل ۱۸ منبع لاتین و ۱۰ منبع فارسی می باشد .

بخش دیگر فهرست تفضیلی كل كتاب را و در آخرین بخش نمایه كتاب را در پنج فصل آورده است كه عبارتند از : فصل اول نمایه اشخاص ، فصل دوم بیماریها ، فصل سوم گیاهان و دارو ها ، فصل چهارم اصطلاحات و كتابها ( انگلیسی و فارسی ) ، و فصل پنجم مكانها . تمامی نمایه ها ترتیب الفبایی دارند و هر موضوع به شماره صفحه آن ارجاع داده می شود . از جلد اول تا هشتم صفحات پشت سر هم آمده است ( از ۱-۴۴۶۲) .

۲) دایره المعارف پزشكی اسلام و ایران :

با توجه به اهمیت ویژه دانش پزشکی در اسلام در نظر گرفتن نقش بسیار گسترده ایرانیان در پیشرفت دانش پزشکی ، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳٨۲ شمسی تصمیم به انتشار دائرهٔ المعارفی با عنوان " دایره المعارف پزشکی اسلام و ایران" گرفت .

در این دانشنامه سعی می شود با نگاهی گسترده و عمیق به موضوعات مختلف پزشکی اسلام و ایران از قرون گذشته تا کنون اطلاعات وسیعی در اختیار خوانندگان خود قرار داده شود. در شکل نهایی این مجموعه در چهار جلد با پیش بینی هر جلد هزارودویست صفحه، با پانصد مدخل (= مقاله) وجمعاً در چهارهزاروهشتصد صفحه و دوهزار مدخل منتشر می شود. پس از انتشار متن فارسی، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران امیدوار است بتواند این مجموعه را به زبان انگلیسی ترجمه نموده و دراختیار خوانندگان انگلیسی زبان قرار دهد.

محمدرضا شاهین

---