شهادت‌ در راه خدا؛ آرزوی اولیا

"فرهنگ ایثار و شهادت"، از ویژگی‌های ادیان الهی، بویژه دین مبین اسلام است. از دیدگاه اسلام، فداکاری و از جان گذشتگی در راه احیای دین خدا و زنده کردن ارزشهای معنوی و اخلاقی و قیام …

"فرهنگ ایثار و شهادت"، از ویژگی‌های ادیان الهی، بویژه دین مبین اسلام است. از دیدگاه اسلام، فداکاری و از جان گذشتگی در راه احیای دین خدا و زنده کردن ارزشهای معنوی و اخلاقی و قیام برای اماته و اضمحلال ضد ارزشها، نهایت سعادت و رستگاری انسان مؤمن است. در فرهنگ قرآنی از "شهادت"، با تعبیر "قتل فی سبیل الله"، یاد شده است: "و لا تقولوا لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء و لکن لا تشعرون"(بقره/۱۵۴) و به مجاهدان و شهیدانِ راه خدا، بشارت بهشت و رضوان الهی داده شده است: " الذین آمنوا و هاجروا و جاهدوا فی سبیل الله باموالهم و انفسهم اعظم درجه عندالله و اولئک هم الفائزون یبشرهم ربهم برحمه منه و رضوان و جنات لهم فیها نعیم مقیم"(توبه/۲۰-۲۱)

درباره شهادت و جایگاه رفیع شهدا، روایات بسیاری نقل شده است. رسول خدا (ص) فرمودند: "در بالای هر نیکی، نیکی دیگری است تا آن گاه که انسان در راه خدا کشته شود، پس چون در راه خدا کشته شد، دیگر بالاتر از آن، نیکی و ارزشی وجود ندارد"(کافی۲: ۳۴۸). فیض شهادت آن چنان ارزشمند است که اولیای دین (ع) و شاگردان مکتب آنها، همواره از خداوند آن را مسئلت می‌نمودند. علاقه وافر رسول اکرم (ص) به شهادت، این چنین در بیان حضرت تبلور یافته است: "سوگند به آن که جانم در دست اوست، دوست دارم که در راه خدا کشته شوم و سپس زنده گردم و باز کشته شوم و بار دیگر زنده گردم و باز کشته شوم"(آیه‌های زندگی۱: ۳۰۹). حضرت علی (ع) نیز در دعای خویش از خداوند سبحان، منزلت شهیدان، زندگی با سعادتمندان و مرافقت با انبیاء را طلب نموده: "نسأل الله منازل الشهداء و معایشه السعداء و مرافقه الأنبیاء"(نهج البلاغه، خطبه ۲۳)؛ می‌فرماید: " مرگ درجات و مراتبی دارد که گرامی‌ترین درجه و بالاترین مرتبه آن، کشته‌ شدن در راه خداست. قسم به کسی که جان پسر ابوطالب در دست قدرت اوست، هزار ضربه شمشیر در راه خدا برایم آسان‌تر از مرگ در بستر است."(بحارالانوار۹۷: ۴۰) در پایان عهدنامه آن حضرت به مالک اشتر نیز آمده است: "از خداوند می‌خواهم که عاقبت ما را به سعادت و شهادت ختم کند."(نهج البلاغه، نامه ۵۳)

اولیای دین (ع) نه تنها خود عاشق شهادت در راه خدا بودند، بلکه دیگران را نیز بدین امر ترغیب می‌نمودند و حتی از حضور کسانی که علی‌رغم کهولت سنّ و یا ناتوانی جسمی، با عشق به شهادت پای به میدان جهاد می‌گذاردند، ممانعت نمی‌کردند. نقل شده: "در جنگ احد پیرمردی به نام عمرو بن جموح که لنگ بود و به سختی راه می‌رفت و از جنگ معاف بود، در حالی که چهار پسرش در رکاب پیامبر (ص) عازم میدان جنگ بودند، خود نیز عازم نبرد شد و هر چه تلاش کردند او را از جهاد باز دارند نپذیرفت و گفت: مگر ممکن است آنان به بهشت بروند و من در شهر نزد زنها و بچه‌ها بمانم؟ لباس رزم پوشید و سر به آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا، مرا به خانواده‌ام بر مگردان.

پیامبر (ص) نیز وقتی با اصرار او روبه‌رو شد از اقوام او خواست که مانع حضورش در میدان نبرد نشوند، شاید خداوند او را به آرزویش برساند و شهید بشود. با اجازه پیامبر، وی در جنگ حضور یافت و به شهادت رسید و پیکرش در سرزمین احد به خاک سپرده شد"(المغازی۱: ۲۶۴).

یکی از ویژگی‌های بارز یاران با ایمان امام حسین (ع) "شهادت‌طلبی" آنان است. خود آن حضرت نیز پیشتاز و الگوی این میدان بود. وقتی امام حسین (ع) می‌خواست از مکه حرکت کند در خطبه‌ای، از زیبایی مرگ در راه خدا سخن گفت و از افراد خواست هر کس شهادت‌طلب است و آمادگی بذل جان در راه خدا دارد، همراه وی راهی مسلخ عشق "کربلا" شود: "هر کس آماده است خون خود را در راه ما نثار کند و خود را آماده لقای خداوند سازد، با ما رهسپار شود". در بخشی از این خطبه، حضرت با ترسیم حقیقت مرگ و جایگاه آن در زندگی انسان، فرمودند: "کسی گمان نکند که من نمی‌دانم سرگذشت من چیست. می‌دانم که قبری در کربلا برایم انتخاب و فراهم شده و آگاهانه به سمت آن می‌روم. گویا می‌بینم که قطعات بدن مرا گرگان گرسنه در سرزمین کربلا قطعه قطعه می‌کنند، اما آن طور که یعقوب مشتاق دیدن یوسف بود، من نیز مشتاق دیدار اجداد پاک خود هستم"(بحار۴۴: ۳۶۷). فراز پایانی این عبارت، گویای اشتیاق حضرت به شهادت و کشته شدن در راه خداست. سخنی که امام (ع) هنگام اعزام مسلم بن عقیل به وی فرمود: "ارجو ان اکون انا و انت فی درجه الشهداء"، گویای این حقیقت است که حضرت سیدالشهدا (ع) برای خود و یارانش راه شهادت را برگزیده است و همین را آرزو می‌کند.

یاران با ایمان امام حسین (ع) نیز مانند خود آن حضرت، دارای روحیه شهادت‌طلبی بودند. اگر در اظهارات یاران سید الشهدا (ع) در شب عاشورا دقت شود، روحیه شهادت‌طلبی در گفتارشان موج می‌زند. با آنکه حضرت بیعت خویش را از آنان برداشته بود، لکن آنها عشق خود را به کشته شدن در راه خدا و حمایت از فرزند پیامبر (ص) و مبارزه با ظالمان، ابراز کرده و گفتند: "الحمدلله الذی اکرمنا بنصرک و شرفنا بالقتل معک؛ سپاس خدایی را که با یاری کردن تو ما را گرامیداشت و با کشته شدن همراه تو، ما را شرافت بخشید"(موسوعه کلمات الامام الحسین: ۴۰۲).