طب اورژانس چیست؟

فوریت‌های پزشکی در نظام ارائه خدمات سلامت از اهمیت استراتژیک برخوردار است. با پیشرفت علم پزشکی و پیچیده‌ترشدن طب و نیز توجه و تمرکز بیشتر متخصصان بر روی مسائل تخصصی خاص هر …

فوریت‌های پزشکی در نظام ارائه خدمات سلامت از اهمیت استراتژیک برخوردار است. با پیشرفت علم پزشکی و پیچیده‌ترشدن طب و نیز توجه و تمرکز بیشتر متخصصان بر روی مسائل تخصصی خاص هر رشته، اگر چه منجر به بالندگی رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی شده است ولی باعث فراموش شدن و تنزل کیفیت خدمات اورژانس شده است. از طرفی در دنیای امروز گستردگی و فراوانی حوادثی که محیط کار و زندگی انسان‌ها را احاطه کرده و همچنین بحران‌ها و بلایای طبیعی که هر از چند گاه سلامت جوامع را به مخاطره می‌اندازد، فوریت‌های پزشکی را به یکی از مهم‌ترین مشغله‌های زندگی مدرن امروزی و یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیستم بهداشت و درمان هر جامعه‌ای بدل کرده است. مسوولین حوزه سلامت ناگزیرند با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین آموزش و مدیریت، از منابع محدود موجود خود بیشترین استفاده را برده و با فراهم آوردن ابزارهای مؤثر، مناسب‌ترین روش‌ها را جهت حفظ سلامت و کرامت انسان‌ها اتخاذ نمایند.

فوریت‌های پزشکی با رشته طب اورژانس گره خورده است. رشته‌ای از طب که در زمینه‌های مختلف از جمله بلایای طبیعی، خطرات ناشی از حملات تروریستی و میکروبی، حوادث جاده‌ای، فوریت بیماری‌های داخلی همچون بیماری‌های قلبی، تنفسی، گوارشی و... توان مانور دارد. پزشک متخصص اورژانس، در واقع مسوول اصلی بیمار در اورژانس است تا تکلیف بیمار در اورژانس مشخص شود. اگر بیمار نیاز به بررسی بیشتر یا بستری باشد به بخش مناسب وضعیت بیمار، منتقل می‌شود و در غیر این صورت با دریافت اقدامات اولیه و درمان‌های کافی بیمار را ترخیص کرده یا برای پیگیری سرپایی به پزشک مربوط به مشکل بیمار راهنمایی می‌کند. وظیفه اصلی این پزشکان رد علل خطرناک و آسیب‌رسان فوری برای بیمار است. با رد این احتمالات، می‌توان با اطمینان خاطر به بیمار، از وی خواست تا با صرف وقت بیشتر و بدون نیاز به بستری و دیگر اقدامات غیر ضروری به پیگیری وضعیت خود بپردازد.

وظیفه مدیریت اورژانس و بحران‌ها از دیگر مواردی است که در پایدارسازی اورژانس‌ها پدیده‌ای مهم و ضروری است. به یاد داشته باشیم که ایران از مناطق زلزله‌خیز و در معرض انواع بلایای طبیعی و انسانی است. داشتن دستورالعمل‌های مکفی و اجرایی در این شرایط و مدیریت مناسب با شرایط نیز از وظایف پزشکان متخصص در این رشته است.

طب آکادمیک اورژانس نخستین بار حدود ۴۰ سال قبل در پاسخ به افزایش انتظارات مردمی ‌برای دسترسی شبانه‌روزی به مراقبت‌های پزشکی کیفی و تخصصی با تاسیس اولین دوره تربیت دستیار در ‌این رشته در دانشگاه سینسیناتی اوهایو آمریکا پا به عرصه وجود نهاد. توانایی رشته تخصصی طب اورژانس در ارتقای سطح مراقبت و افزایش رضایتمندی بیماران از یک سو و جذابیت بالینی بسیار به دلیل ماهیت پر تحرک و متنوع آن سبب شد تا در مدتی کوتاه و با جهشی عظیم به یکی از پرطرفدارترین رشته‌های اصلی پزشکی تبدیل شود و ضمن تثبیت جایگاه خود به عنوان دومین رشته رقابتی در امتحانات ورودی دستیاری در آمریکا، در بیش از ۴۰ کشور دیگر دنیا نیز توسعه پیدا کند. ضرورت راه‌اندازی‌ این رشته در کشور ما ابتدا در سال ۱۳۷۵ مورد تصویب نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی کشور قرار گرفت. در سال ۱۳۷۹ راه‌اندازی ‌این رشته به عنوان یک برنامه راهبردی در سطح وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح شد و در پی آن دانشگاه علوم پزشکی‌ ایران با دریافت مجوز رسمی‌ از شورای گسترش دانشگاه‌ها، رسالت تربیت اولین دوره تربیت دستیاران طب اورژانس را بر عهده گرفت. اکنون پس از گذشت ۱۰ سال از آغاز‌ این تجربه موفق و با تاسیس مراکز جدید تربیت دستیار در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، تبریز و اصفهان و راه‌اندازی قریب‌الوقوع در دانشگاه‌های علوم پزشکی مشهد و اهواز، پدیده نگرش تخصصی به طب اورژانس در حال تبدیل شدن به یک الگوی ملی است. بسیاری از شهرهای این مرز و بوم در حال تجهیز به امکانات و متخصصان این رشته است؛ هرچند تا به کارگیری سیستم آموزشی نیازمند زمان بیشتری است.

دکتر بهروز هاشمی