وقتی رسانه مخاطب می‌شود

خبر به عنوان بیان رویدادهای جاری امری است که در روزگار ما از انحصار درآمده و رسانه‌ها به عنوان واسطه انتقال خبرها هر یک وجه و جنبه‌‌ای از آن را منتشر می‌کنند. زندگی در شبکه اطلاعاتی …

خبر به عنوان بیان رویدادهای جاری امری است که در روزگار ما از انحصار درآمده و رسانه‌ها به عنوان واسطه انتقال خبرها هر یک وجه و جنبه‌‌ای از آن را منتشر می‌کنند. زندگی در شبکه اطلاعاتی دنیا و وفور سایت‌ها، خبرگزاری‌ها و کانال‌های ماهواره‌ای متنوع باعث شده تا مخاطب به عنوان مقصد انتقال خبر گزینه‌های بی‌شماری را پیش‌رو داشته و با مراجعه به آنها بتواند با کنار هم گذاردن پازل خبری، به آنچه که در واقع روی داده، پی ببرد..

در این میان نگاه یک‌جانبه به خبر و بیان یک‌طرفه خبری امری است که با وجود طیف گسترده رسانه‌ها تنها به مهجور ماندن رسانه‌ای که این شیوه را برگزیده منجر شده و رسانه‌های حرفه‌ای سعی دارند در ظاهر هم که شده رویدادهای جاری را از نگاه‌های مختلف بیان کنند.

مخاطب امروز فردی است که رسانه را تنها یک عامل انتقال و واسطه می‌بیند و نگاه ایدئولوژیک رسانه به خبر، دیگر برای او اهمیت چندانی ندارد. مخاطب می‌تواند رسانه‌های غرب و شرق را کنار هم گذارده و از فحوای آنها، خود به نتیجه‌گیری مطلوب برسد. به بیان دیگر در حال حاضر این مخاطبان هستند که بازیگران اصلی نقش نتیجه‌گیری‌اند، نه واسطه‌های انتقال رویدادها؛ و رسانه در شبکه خبری جهان با وجود صور مختلفی که دارد مفهومی واحد است که از کانال‌های مختلف خود به بیان جنبه‌های مختلف یک رویداد می‌پردازد و «حقیقت» تنها با کنار هم گذاردن بخش‌های مختلفی که رسانه‌های گوناگون منتقل می‌کنند، ظاهر می‌شود.

آنچه که در این بین نباید مورد غفلت قرار گیرد، غلبه رسانه‌هایی خاص بر مردمان یک سرزمین‌ است که عواملی چون زبان، سابقه تاریخی ذهنی مخاطب و در دسترس بودن بیشتر، باعث می‌شود تا مردم یک کشور توجه بیشتری به یک رسانه خاص داشته باشند. اینجاست که رسانه ملی هنوز نقش القایی و تحریکی خود را داشته و می‌تواند جریان فکری موردنظر خود را در میان مخاطبان هدایت کند.

در روزهای اخیر آنچه عرصه رسانه‌ای جهان را به خود مشغول کرده، وقایع غزه و کشتار غیرنظامیان در این باریکه از سوی نظامیان صهیونیست است. در بعد رسانه‌ای، خبرگزاری‌ها و شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای به دلیل بهنگام، جهانی و تصویری بودن در شرح آلام و درد و رنج‌ ملت مظلوم فلسطین موفق‌تر بوده و رسانه‌های مکتوب را دنباله‌روی خود کرده‌اند. آنچه در غزه روی داده و به تصویر کشیدن آن از سوی رسانه‌های گوناگون چیزی است که حتی رسانه‌های غرب را نیز برای جا نماندن از رقبای عرب و اسلامی خود به تکاپو واداشته و آنها نیز بیش از پیش به پوشش خبری این وقایع می‌پردازند.

در این میان رسانه ملی تصویری کشورمان با وجودی که از امکان حضور مستقیم در صحنه رویدادهای غزه محروم است، تلاش کرده تا با انتقال و ترجمه مطالب و گزارش‌ها از رسانه‌‌های جهانی و بالاخص رسانه‌های منطقه‌ای در بخش‌های مختلف خبری خود، به شرح آنچه در حال وقوع است، بپردازد. رویکرد جامع‌تر، حرفه‌ای‌تر و بهنگام‌تر این رسانه در واقعه غزه امری غیرقابل انکار است که عملکرد آن را نسبت به وقایع گسترده خبری در سال‌های گذشته برجسته می‌کند.

اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد این است که نقش رسانه ملی در واقعه غزه عمدتا نقش یک «مخاطب» مدرن و نه یک «واسطه» مدرن بوده است. خوشه‌چینی از مطالب مختلف و رسانه‌های گوناگون وظیفه‌ای است که نه یک «مدیا» که یک فرد باید به عنوان مخاطب برنامه‌های خبری برای خود انجام دهد و براساس منویاتش نتیجه‌گیری کند. در همین حال رسانه ملی در این نقش مخاطب‌گونه خود به «بیان» آنچه «مشهود» است، رسیده و تاکید بر آن باعث شده تا در اشباع خبری موجود، خبرهای دیگر حداقل در حوزه خارجی، تحت‌الشعاع قرار گیرند.

رسانه تصویری‌ای به نام رسانه ملی وظیفه دارد از سطح یک رسانه مکتوب فراتر رفته و خود نقشی تعیین‌کننده در انتقال خبر ایفا کند که این مهم تنها با استفاده از ابزار تصویر و گزارش‌های عینی میسر است که این امر با توجه به عدم حضور در صحنه خبر، کمرنگ شده است.

با این حال نگاه مخاطبی به رسانه امری است که «رسالت خبری» را برای آن تعریف کرده و ارزش‌مداری را برخلاف آنچه در رسانه‌های غربی «بی‌طرفی» خوانده می‌شود، مورد تاکید قرار می‌دهد. تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی نسبت به مظلومیت مردم بی‌دفاع غزه و جنایات ضد بشری رژیم صهیونیستی وظیفه‌ای است که رسانه ملی آن را بر خود واجب دانسته و برای آگاه‌سازی در این زمینه تلاش می‌کند.

تصویر زنان و کودکان فلسطینی که مورد تهاجم واقع شده و به شهادت رسیده‌اند، امری است که خود از هرگونه تفسیر و تعبیری گویا‌تر است و آنچه تهاجم رژیم صهیونیستی به غزه در بعد رسانه‌ای به دنبال داشته است، حرکت جهانی افکار عمومی جهان به مدد رسانه‌هاست که تاکنون نمونه آن کمتر مشاهده شده است.

مهران ثنایی

کارشناس ارشد ارتباطات