پایان نامه

مدتی است که به دلیل تنوع دانشگاه ها و اساتید دانشگاهی تنوع تدوین و نگارش پایانه سبب سردرگمی دانشجویان شده است در این مقاله برخی اصول کلیدی تدوین پایان نامه را بیان می کنم امید است که مسئولان به فکر افتاده و کلیشه ای کلی و اصاصی برای پایان نامه ارائه دهند تا دانشجویان سراسر کشور از سردرگمی در تدوین پایان نامه خلاص شوند

امروزه با وجود دانشگاه ها و رشته ها و استادهای فراوان دانشگاهی، شیوه های نگارش پایان نامه هم فراوان شده است و چارچوب کامل و مشخصی برای این مورد وجود ندارد. همین عامل سبب

۱- سردرگمی و ایجاد مشکل در تدوین پایان نامه برای بسیاری از دانشجویان شده است.

۲- همچنین مشاهده شده است که بسیاری از استادان دانشگاهی، نهایت وسواس را به خرج داده و برای نشان دادن حساسیت بیش از حد از عملکرد دانشجو برای پایان نامه، سبب چندین بار ویرایش پایان نامه و کپی و پرینت و رایت و ... شده است.

۳- از همه مهم تر هزینه ای که دانشجو برای پایان نامه خرج می کند، بالا می رود.

در این جا تا حد دانش خود، سعی دارم تا برخی از اصول اصلی پایان نامه را بیان کنم تا شاید مسئولان به فکر بیفتند و کلیشه ای کشوری و حتی اگر مقدور باشد، کلیشه ای جهانی برای پایان نامه ارائه دهند تا گرفتاری و استرس دانشجویان در این زمینه تا حدی برطرف شود.

مهم ترین نکاتی که در شیوه نگارش پایان نامه باید رعایت شوند :

۱- در پایان نامه باید و لازم است که صرفه جویی رعایت شود.

۲- فاصله سمت راست باید بین ۳ تا ۳ و نیم سانتی متر باشد.

۳- فاصله بالا و پایین و چپ باید بین ۲ تا ۲ و نیم سانتی متر باشد.

۴- هیچ صفحه ی خالی نباید در پایان نامه گنجانده شود.

۵- متن کل پایان نامه باید از یک نوع و سایز فونت(به غیر از عناوین مطالب) پیروی کند، مگر این که در متن پایان نامه از زبان انگلیسی و عربی استفاده شود، که در این صورت سایز فونت عربی و انگلیسی باید متناسب با فونت اصلی باشد. سایز اصلی فونت متن پایان نامه باید ۱۴ نازک باشد.

(بهترین فونت برای پایان نامه Nazanin، Lotus، Zar، Roya، Adobe Arabic و ... و بهترین فونت برای عربی Traditional Arabic می باشد و بهترین فونت برای زبان انگلیس همان فونت اصلی وُرد Times New Roman است.

از آن جا که فونت انگلیسی کمی از فونت فارسی بزرگتر است، لذا باید فونت کلمات انگلیسی، بسته به نوع فونت فارسی، یک یا دو و گاهی سه سایز کوچکتر شود.

۶- میزان تو رفتگی برای خطوط اول هر پاراگراف باید ۵ میلی متر باشد. چه بسا کسانی که آن را به طور غیر عادی ۱ سانتی متر درنظر می گیرند که کاملاً زننده است.

۷- تمام عناوین مطالب پایان نامه باید بُلد Bold شوند. اگر عناوین اصلی هستند سایز آن ها باید ۱۶ و اگر فرعی هستند، سایز آن ها باید ۱۴ باشد. عناوین فصل ها باید دارای سایز ۱۸ و Bold باشند.

۸- فاصله بین خطوط باید بین ۱ تا ۱ و نیم سانتی متر باشد. برخی فونت ها هستند که به دلیل فاصله ی کم بین خطوط آن باید فاصله ی بین آن ها را به ۱ و نیم تغییر داد. برخی فونت ها با همان فاصله ی ۱ سانتی متر خوب هستند. اما برای برخی فونت ها باید فاصله ۱/۱ یا ۲/۱ یا ۳/۱ یا ۴/۱ قائل شد. پس رعایت بین خطوط بستگی به نوع فونت انتخابی دارد.

۹- کلمات جدیدی که جزو موضوعات اصلی پایان نامه هستند، باید بُلد Bold شوند. این نکته در هیچ پایان نامه ای رعایت نمی شود.

۱۰- برای شماره گذاری عناوین فصل ها باید این گونه عمل شود :

« شماره فصل- نام فصل » مانند : ۱- کلیات، ۲- تاریخچه.

« شماره فصل-عنوان اصلی- نام عنوان اصلی » مانند : ۱-۱- مقدمه.

« شماره فصل-عنوان اصلی-عنوان فرعی- نام عنوان فرعی » مانند : ۱-۲-۱- فرهنگ.

۱۱- جلد پایان نامه، باید فقط و فقط دارای عنوان پایان نامه (سایز ۱۸ و Bold) و نام نگارنده(۱۶ و Bold) پایان نامه باشد و در گوشه ی سمت راست یا وسط یا چپ آن آرم دانشگاه (۳ سانتی متر در ۳ سانتی متر) با نام واحد دانشگاه (سایز بین ۱۰ تا ۱۲ Bold) نوشته شود. مثلاً : دانشگاه آزاد واحد دهدشت یا پیام نور واحد دهدشت)

نکته ای که هیچ گاه در جلد پایان نامه رعایت نمی شود، این است که باید تصویری متناسب با عنوان پایان نامه روی جلد ارائه شود.

همین نکات در مورد پشت جلد که به زبان انگلیسی است، باید رعایت شوند.

۱۲- از آن جا که چکیده بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ کلمه می باشد، باید آخرین خط چکیده که واژگان کلیدی(خود کلمه واژگه ی کلیدی۱۲ و Bold و اصل کلمات کلیدی ۱۲ نازک) است، در آخرین خط صفحه،قبل از یک فاصله ی ۱۴ نازک، قرار گیرد و قبل از آن یک خط فاصله(۱۴ نازک) باشد و بالای خط فاصله متن چکیده (۱۴ نازک) باشد. بالای متن چکیده دو خط فاصله(۱۴ نازک) باشد و نام نگارنده(۱۴ Bold) نوشته شود. بالای نام نگارنده یک خط فاصله(۱۴ نازک) باشد و بالای خط فاصله عنوان پایان نامه(۱۸ Bold) باشد و بالای عنوان اسم خود چکیده(۱۶ Bold) نوشته شود.

۱۳- برای تنظیم عنوان قصل ها (سایز ۱۸ و Bold)، باید سه خط فاصله(۱۴ نازک) از بالای صفحه خالی بگذاریم و عنوان فصل(با فونت ۱۸ Bold) را در خط چهارم، بنویسیم.

۱۴- برای آغاز مبحث هر فصل، بعد از عنوان فصل، دو خط فاصله (با سایز ۱۴ نازک) رعایت شود و در خط سوم عنوان اولی متن فصل (سایز ۱۶ Bold) نوشته شود و در خط بعد (سایز ۱۴ نازک) متن تایپ شود. لازم به ذکر است که عناوین زیر مجموعه باید با فونت ۱۴ Bold نوشته شوند.

۱۵- متن پایان نامه باید به صورت تراز از دو طرف چپ و راست باشد.

۱۶- عنوان شکل ها و نمودارها و جدول ها و ... باید در زیر آنها و با فونت ۱۲ نوشته شود. به این صورت که خود کلمه جدول یا نمودار یا شکل یا ... با شماره ی فصل و شماره جدول یا شکل یا ... ۱۲ Bold باشد و عنوانی که مربوط به جدول است، ۱۲ نازک نوشته شود. این نکته را نباید فراموش کرد که شماره گذاری این موارد باید بدین صورت باشد :

« خود کلمه ی جدول یا نمودار یا شکل یا ...-شماره فصل-شماره جدول یا شکل یا نمودار- نام جدول یا شکل یا نمودار »

مانند : جدول ۲-۱- آمار مرگ و میر ۱۳۸۵

۱۷- صفحه ای که مختص بسم الله الرحمن الرحیم است، مطابق عنوان فصل ها باید سه خط(۱۴ نازک) از بالا فاصله داشته باشد و با رعایت دو خط فاصله(۱۴ نازک) عنوان پایان نامه(۱۸ Bold) نوشته شود و بعد از عنوان، یک خط(۱۴ نازک) فاصله باشد و نام نگارنده(۱۶ Bold) نوشته شود، سپس نام استاد راهنما(۱۶ Bold) و یک خط فاصله(۱۴ نازک) بعد استاد مشاوره(۱۶ Bold) و در آخر فصل و سال(۱۴ Bold) نوشته شوند. لازم به ذکر است که خود کلماتی مانند : عنوان، نگارنده، استاد راهنما و استاد مشاور باید با فونت ۱۴ Bold نوشته شوند.

۱۸- در مورد صفحات تقدیم و تشکر و سپاسگزاری، آز آنجا که دلیل را بر صرفه جویی قرار داده و اکثراً متن این دو صفحه تک خطی یا کمتر از ۵ الی ۶ خط هستند، لذا این دو باید در یک صفحه تنظیم شوند. سایز فونت عنوان آن ها باید ۱۴ Bold و سایز متن آن ها باید ۱۴ نازک باشد. بین متن تقدیم و عنوان سپاسگزاری باید دو خط فاصله(۱۴ نازک) باشد. کل عنوان ها و متن هم وسط چین و از بالا و پایین هم باید وسط صفحه قرار گیرند.

۱۹- برای تنظیم فهرست مطالب هم باید وسط چین تنظیم شوند. ابتدا سه فاصله(۱۴ نازک) رها می کنیم، در خط چهارم خود کلمه فهرست مطالب را ۱۸ Bold می نویسیم، دو خط فاصله(۱۴ نازک) رها می کنیم. در خط بعد کلمه عنوان و صفحه(۱۶ Bold) می نویسیم به طوری که عنوان اول خط و صفحه در آخر خط باشد. یک فاصله(۱۴ نازک) رها می کنیم و عنوان فصلها(۱۴ Bold) را با شماره گزاری خود فصل به صورت راست چین می نویسیم. در بین فصل ها هم عناوین اصلی و فرعی را به صورت ۱۴ نازک و وسط چین می نویسیم. عناوین هر فصل که تمام شدند، یک فاصله(۱۴ نازک) ایجاد می کنیم و سراغ فصل بعد می رویم. برای زیبایی بین عناوین و صفحه ِ آنها بهتر است از نقطه چین استفاده شود. طراز اول و آخر عناوین و صفحه باید در یک راستا قرار گیرند. مثلاً :

۲۰- از آنجا که در فهرست شکل ها و نمودارها و جداول و ... حجم اطلاعات کم است و بنا را بر صرفه جویی نهادیم، باید فهرست این مطالب مانند فهرست مطالب اصلی تنظیم شود. بدین صورت که ۳ خط فاصله(۱۴ نازک) رعایت می کنیم، در خط چهارم فهرست پیوست ها (۱۸ Bold) وسط چین می نویسیم. دو خط فاصله(۱۴ نازک) بعد عنوان و صفحه را مطابق فهرست مطالب می نویسیم. باز یک خط فاصله(۱۴ نازک). در ادامه مانند فهرست مطالب اصلی عمل می کنیم با این تفاوت که به جای هر فصل، نوع پیوستمان را می نویسیم. یعنی به جای فصل اول می نویسیم مثلاً جدول ها(۱۴ Bold)، بعد فهرست جدول ها(۱۴ نازک) را یکی یکی می آوریم، خط فاصله(۱۴ نازک) می گذاریم، نمودارها(۱۴ Bold) فهرست نمودارها(۱۴ نازک) و ... .

سید احسان راستگو سوق