نگاه طب سنتی به خواب رفتن دست و پا

آنچه امروزه به عنوان خواب‌رفتگی مرسوم است در طب ایرانی تحت عنوان «خدر» شناخته شده است و همراه با از دست رفتن حس‌لامسه در موارد خاصی با اختلال در حرکت اندام‌ها همراه است. خواب‌رفتگی …

آنچه امروزه به عنوان خواب‌رفتگی مرسوم است در طب ایرانی تحت عنوان «خدر» شناخته شده است و همراه با از دست رفتن حس‌لامسه در موارد خاصی با اختلال در حرکت اندام‌ها همراه است. خواب‌رفتگی با توجه به عامل ایجادکننده می‌تواند در کل یا نیمی از اندام‌ها مانند دست و پا یا فقط نوک انگشتان حس شود.

درمان هر کدام از این نواحی نیز با توجه به علت ایجادکننده متفاوت است؛ از نظر طب سنتی ایران، در افرادی که تب بالایی دارند یا خشک مزاج هستند و از داروهای بسیار گرم و خشک استفاده می‌کنند، خواب‌رفتگی در نوک انگشتان ایجاد می‌شود. در این حالت استفاده از مرطوب‌کننده‌هایی مانند روغن قسط (نوعی گیاه است) در رفع خشکی از بدن بیمار بسیار موثر است.

خواب‌رفتگی در نیمی از بدن نیز به علت آسیب به نخاع یا مهره‌ای که شاخه عصب از آن عبور می‌کند می‌تواند ایجاد شود البته در آسیب مهره اختصاصا خواب‌رفتگی در یک اندام احساس می‌شود.

علت‌های دیگر وقوع خواب‌رفتگی در اندام‌ها استفاده از داروهای سرد و خشک مانند مواد مخدر است. سرمای شدید محیط، سوءمزاج سرد ناشی از غلبه بلغم، گزش حیوانات سردمزاج مانند عقرب و ماهی برق‌زا و نیز فشار موضعی بر اندام در حالت‌های بدنشستن که باعث فشار بر عصب می‌شود و همچنین کوفتگی عصب به علت ضربه نیز از عوامل موثر دیگر است.

در این موارد با رفع عامل ایجادکننده که به طور کلی شامل گرم کردن اندام و پاکسازی از بلغم و استفاده از پادزهرها در مورد گزیدگی‌هاست، خواب‌رفتگی برطرف می‌‌شود.

شاید بد نباشد بدانید که بدترین نوع خدر (خواب‌رفتگی) در طب سنتی ایرانی، بروز آن در تمام بدن است که ناشی از ضعف قوت روح حیوانی بوده و از علائم پیش از مرگ به شمار می‌رود چراکه غده بیماری‌زا به مغز آسیب‌ جدی وارد کرده است. البته سردی با بلغم تنها عامل ایجاد خدر نیست. غلبه خون و به ندرت سودا و صفرا نیز می‌تواند خدر را ایجاد کند که در این موارد فصد و حجامت راهکارهای موثری هستند.

پی‌نوشت: حکیمان بر این باورند که انسان از سه روح یا نفس؛ نباتی، حیوانی و انسانی تشکیل یافته است. روح یا نفس نباتی را به کمال اول جسم طبیعی آلی که دارای تغذیه، رشد و تولیدمثل است تعریف نموده‌اند. روح یا نفس حیوانی را به کمال اول جسم طبیعی آلی که فقط دارای حس و حرکت ارادی است تعریف نموده‌اند. حس و حرکت ارادی دو علامت نفس حیوانی است و حس در اینجا معنای مطلق درک است. روح یا نفس انسانی که خاص انسان است که تمام قیود و شرایط در نفس نباتی و حیوانی را دارد یعنی ویژگی خاص نفس انسان است که از قدرت سخن گفتن، توانایی اختراع و تحصیل، خنده و گریه، خجلت، درک و قضاوت خوبی و بدی، آینده‌نگری و... است. قابل ذکر است که هر کدام از این نفوس دارای قوای خاص خود هستند که جای بحث آن نیست.

دکتر ژیلا نقیبی

متخصص فیزیولوژی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران