این سه آمریکایی جنجال ساز

ورود غیرمجاز به خاک ایران و جاسوسی برای آمریکا مبنای محکومیت آمریکایی هایی است که ادعای کوهنورد بودن دارند

سارا شورد، شین‌بائر و جاش فتال، ۳ جوان آمریکایی هستند که حدود ۲ سال است اخبار مربوط به آنان به رابطه نداشته ایران و آمریکا منگنه شده است. در روزهای اخیر و با اعلام حکم دادگاه بدوی، این سه نفر دوباره در کانون توجه محافل خبر و سیاست قرار گرفته‌اند.

داستان از یک روز تابستانی شروع شد،‌از یک منطقه خوش آب و هوا در حوالی مرز ایران و عراق،‌ جایی در کردستان ایران. البته شروع داستان با ۴ شهروند آمریکایی بود که در ابتدا به عنوان خبرنگار و کوهنورد معرفی شدند و این‌که ضدسیاست‌های دولتمردان آمریکا مشغول به فعالیت در خاورمیانه هستند.

به روایت رسانه‌های غربی ۳ نفر از آنان که پیشنهاد تهیه اخباری درباره انتخابات کردستان عراق را به روزنامه‌ای که با آن قرارداد داشتند داده بودند، روزی در خلال کار، به قصد دیدار از یک منطقه خوش آب و هوای توریستی، عازم سفر می‌شوند. نفر چهارم به علت بیماری در هتل می‌ماند و ۳ نفر دیگر اشتباهی از مرز ایران رد شده و در نهایت توسط مرزبانان ایران دستگیر می‌شوند.

پس از آن بود که این افراد از کردستان به تهران منتقل شده و مقامات امنیتی و قضایی کشورمان اعلام کردند پس از بررسی‌های لازم نظر خود درباره این‌که این افراد غیرعمدی وارد خاک ایران شده‌اند یا عمدی را اعلام خواهند کرد.

در همان زمان برخی مقامات جمهوری اسلامی ایران از جمله وزیر اطلاعات اتهام جاسوسی را نیز برای آنها ذکر کردند، البته طبیعی بود که دولت آمریکا این اتهام را رد کند و چنین نیز شد.

با این حال رسانه‌های آمریکا بطور گسترده این بازداشت‌ها را یک «گروگانگیری» خواندند و آن را «یادآور واقعه گروگانگیری در لانه جاسوسی» در اوایل انقلاب دانسته‌ و ایران را متهم به «بازی سیاست با کارت گروگانگیری» کردند. بسیاری نیز اذعان داشته‌اند که عدم توانایی اوباما در آزادسازی به ادعای آنها گروگان‌ها به انتخاب مجدد او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۲ صدمه فراوان خواهد زد. اما مقامات ایرانی در واکنش به این فضاسازی‌ها تصریح کردند: رسیدگی به پرونده این سه آمریکایی، امری قضایی است و به همین دلیل فشارهای سیاسی یا سناریوهای رسانه‌ای اخیر در برخی شهرهای اروپایی تأثیری بر روند قضایی آن نخواهد گذاشت.»

همچنین در همان زمان که این افراد در بازداشت به سر می‌بردند،‌ بحث‌ها و شایعاتی مبنی بر مبادله این سه متهم آمریکایی با زندانیان ایرانی دربند در آمریکا مطرح شد.

تعدادی شهروند ایرانی مدت‌ها است در زندان‌های آمریکا به سر می‌برند. از جمله این افراد می‌توان به علیرضا عسگری، سردار بازنشسته سپاه و معاون سابق وزیر دفاع اشاره کرد که در سفری خصوصی به ترکیه ۵ سال قبل ناپدید شد و به گفته مقامات ایران و دیگر منابع مطلع در خارج از کشور شواهد نشان از ردپای آمریکایی‌ها در این واقعه دارد‏.‏

فرد دیگر یک تاجر ایرانی به نام محسن افشاری است که در آلمان مفقود و به آمریکا منتقل شده است. همچنین بکتاش فتاحی که ساکن قانونی آمریکاست حدود ۲ سال قبل در کالیفرنیا به اتهام تلاش برای صدور قطعات هواپیماهای نظامی ساخت آمریکا به ایران بازداشت شد‏. فرد دیگری به نام امیر امیرزمانی با تابعیت دوگانه آمریکایی ـ‏ ایرانی نیز در دادگاه ایالت پنسیلوانیا به اتهام معاملاتی با شرکت‌های ایرانی که طبق تحریم‌های آمریکا ممنوع است، محکوم شد‏ه است.

این اتهام‌زنی‌ها به ایرانیان توسط آمریکا درحالی صورت گرفته است که مقامات آمریکایی پیشتر، نه‌تنها اسامی اتباع ایرانی را که در زندان‌های این کشور به سر می‌برند منتشر نکرده بودند، بلکه این بازداشت‌ها را تکذیب می‌کردند. در این اوضاع بحث تبادل زندانیان در ۲ کشور از طرف برخی رسانه‌های غربی مطرح شد و از آن به عنوان بهترین فرصت برای مقامات ۲ کشور نام برده شد.

در پی بی‌توجهی آمریکا به وضعیت شهروندان ایرانی بازداشت‌شده در این کشور، سرانجام محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور در ۱۳ بهمن ۸۸ در مصاحبه‌ای با صدا و سیما پیشنهاد مبادله آنها با زندانیان ایرانی در آمریکا را مطرح کرد. وی گفت: «یک گفت‌و‌گوهایی می‌شود که اگر بشود یک مبادله‌ای انجام دهیم. ما دوست نداریم کسی در زندان باشد، ولی بالاخره این افراد تجاوز مرزی کرده‌اند و جرمشان آشکار است، ولی آن ایرانی‌هایی که در زندان‌های آمریکا هستند هیچ جرم معلومی ندارند.»

از سوی دیگر، رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در مورد ارتباط بین ایرانیان بازداشتی در آمریکا و ۳ آمریکایی بازداشتی در ایران گفت: «جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر این‌که هیچ نوع ارتباطی میان این دو موضوع وجود ندارد، خواهان اعمال شرایط انسانی و رعایت معیارهای بین‌المللی برای ایرانیان بازداشتی در آمریکا بوده و تاکید دارد شمار قابل توجهی از این افراد با انگیزه‌های سیاسی بازداشت شده‌اند و باید در اسرع وقت آزاد شوند.»

در مجموع کاخ سفید از پیشنهاد مبادله زندانیان نه تنها استقبالی به عمل نیاورد بلکه مقامات ارشد آمریکا این پیشنهاد را رد کردند. در همین راستا هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه این کشور در کنفرانس خبری خود در واشنگتن، پیشنهاد تلویحی احمدی‌نژاد مبنی بر معاوضه زندانیان ایرانی با ۳ آمریکایی زندانی در ایران را رد کرد. وی گفت: ما هیچ مذاکره‌ای با ایران درباره معاوضه زندانیان نداشته‌ایم و معتقدیم که آنها باید به‌صورت یکجانبه شهروندان زندانی ما را آزاد کنند.

مارک تونر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز پیشنهاد احمدی‌نژاد در مورد آزادی ۸ ایرانی زندانی در آمریکا در قبال آزادی ۳ آمریکایی را رد کرد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، تونر گفت: ما می‌گوییم که هیچ ارتباطی میان افرادی که در یک دادگاه محکوم شده‌اند، با کوهنوردانی که از یک مرز بدون علامت عبور کرده‌ و در معرض محاکمه قرار گرفته‌اند، وجود ندارد.

در کنار این پالس‌های مثبت ومنفی دیپلماتیک،‌ خانواده‌های فتال، شورد و بائر بیکار ننشسته و با بیان این‌که فزرندانشان اشتباهی از مرز ایران رد شده‌اند، اقدامات شخصی خود را انجام می‌دادند. به همین خاطر با ارسال نامه‌ای به مسوولان نظام از آنان خواستند این سه آمریکایی آزاد شوند. از دیگر سو، تعدادی از شخصیت‌های بین‌المللی مانند برندگان جایزه نوبل و شخصیت‌های دانشگاهی برجسته با ارسال نامه‌هایی خواستار آزادی این زندانیان شدند. از جمله اینها می‌توان به دزموند توتو، برنده جایزه صلح نوبل اهل آفریقای جنوبی و نوآم چامسکی، زبان‌شناس و استاد علوم سیاسی و محمدعلی کلی قهرمان بوکس اشاره کرد.

● سفر مادران ۳ آمریکایی به ایران و آزادی سارا شورد

بهار سال ۸۹ از راه رسید و این فصل خبر خوشی را برای خانواده‌های ۳ آمریکایی داشت. با سعه‌صدر و حسن نیت مسوولان ایرانی مادران سارا، جاش و شین اجازه یافتند به ایران آمده و با فرزندانشان دیدار کنند. محل دیدار هتل استقلال تهران بود که در روز ۲۹ اردیبهشت، کانون توجه رسانه‌های دنیا قرار گرفت. این مادران طی ۲ روز اقامت در ایران حدود ۱۰ ساعت با فرزندان خود دیدار کردند.

این دید و بازدید حواشی جالبی هم داشت. اعلام نامزدی شین بائر و سارا شورد، خبری بود که مورد توجه قرار گرفت. شین هنگام ملاقات در هواخوری زندان اوین حلقه‌ای را که با نخ‌های لباسش در سلول درست کرده بود به سارا شورد داده و از او خواستگاری می‌کند. مادران این دو نیز پس از دیدار با فرزندانشان اعلام کردند که با ازدواج آنها موافقند و آنها بلافاصله پس از آزادی با هم ازدواج خواهند کرد.

البته ایجاد این فضاهای احساسی تاکنون مانع از آن نشده که دستگاه قضایی ایران رسیدگی به پرونده این آمریکایی‌ها را به فراموشی بسپارد، در این میان اگر رأفت و ملاطفتی هم بوده بیشتر شامل حال مادران و تنها زن بازداشتی یعنی سارا شورد شده است.

چند ماه بعد از دیدار با مادران در تهران، سارا شورد مورد بخشش و رافت اسلامی قرار گرفت و دستگاه قضایی ایران اعلام کرد وی می‌تواند با تودیع وثیقه به کشورش برگردد. وثیقه‌ای که برای وی در نظر گرفته شده بود ۵۰۰ هزار دلار بود اما آمریکا در کمال تعجب اعلام کرد حاضر به پرداخت این وثیقه نیست.

در حالی که سخنگوی کاخ سفید تایید کرد «وثیقه آزادی تقریبا یک شیوه برای رفع این موقعیت به وجود آورده است»،‌ اما گفت پیشنهاد وثیقه از سوی ایران مبهم است. در این میان ‌کشور عمان وارد ماجرا شد و با تامین این مبلغ، مقدمات آزادی سارا شورد را فراهم کرد. این اقدام پادشاه عمان، تشکر باراک اوباما از وی را در پی داشت. سارا شورد، با مشایعت رئیس مرکز مشاوره زنان نهاد ریاست جمهوری از فرودگاه تهران راهی مسقط شد تا به خانواده‌اش بپیوندد. البته مقامات قضایی کشورمان اعلام کردند این متهم زن آمریکایی باید در زمان دادگاه به ایران بازگردد اما تا به امروز که دادگاه بدوی سارا شورد و ۲ آمریکایی دیگر برگزار شده،‌وی به ایران بازنگشته و در مصاحبه‌هایش با رسانه‌ها تاکید کرده است قصد بازگشت به تهران را ندارد.

● بالاخره حکم صادر شد

با اتمام تحقیقات و بررسی اسناد و انجام کارهای مقدماتی،‌ نهایتا دادگاه این سه آمریکایی هفته گذشته برگزار و روز ۲۹ مرداد رای صادره برایشان اعلام شد. بنابر رای صادره از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران جاش فتال و شین‌بائر هر کدام به ۸ سال زندان محکوم شده‌اند که ۳ سال آن به خاطر ورود غیرمجاز به خاک ایران و ۵ سالش بخاطر جاسوسی به نفع سرویس اطلاعاتی آمریکاست. به گفته مسوولان قضایی ایران، پرونده متهم ردیف سوم یعنی سارا شورد که با وثیقه آزاد شده نیز همچنان باز است.

این حکم در شرایطی صادر شد که پس از برگزاری دادگاه و قبل از صدور حکم، اظهاراتی از سوی وزیر امور خارجه و همچنین سفیر ایران در عراق مبنی بر احتمال آزادی این دو آمریکایی تا پایان ماه مبارک رمضان بیان شده بود. صالحی و دانایی‌فرد ابراز امیدواری کرده بودند که زمینه آزادی فتال و بائر به زودی فراهم شود. شالوده این ابراز امیدواری نیز برخورداری متهمان مورد اشاره از رافت و بخشش اسلامی بود. همچنین مسعود شفیعی، وکیل ۳ شهروند آمریکایی در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها، ‌با اشاره به روند برگزاری دادگاه اعلام کرده بود حتی اگر دادگاه ادله آنان در رد جاسوس بودن را نپذیرد،‌ امیدوار است با همین مدت حبس، پرونده موکلانش بسته شده و آنان آزاد شوند. پس از صدور حکم، آمریکا نسبت به رای صادره ابراز دلسردی کرد. اینک که حکم اولیه بائر و فتال صادر شده است، وکیل آنان تصریح کرده قطعا درخواست تجدید نظر برای حکم صادره را خواهد داد چرا که اعتقاد به استفاده از همه ظرفیت‌های قانونی دارد.

شفیعی همچنین گفت انتظار داشت به خاطر تقارن ماه مبارک رمضان با دادگاه نهایی، عفو و بخشش اسلامی شامل حال موکلانش می‌شد.

● پایان ماجرا چگونه رقم خواهد خورد؟

همزمان با اعلام حکم این دو آمریکایی، اتفاق دیگری رخ داد که مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. بدین ترتیب که آمریکا اسم گروهک تروریستی منافقین را از فهرست سیاه این کشور حذف نکرد و این اتفاق در حالی رخ داد که رهبران این گروهک تروریستی تلاش زیادی اعم از مالی و دیپلماتیک انجام می‌دادند تا کاخ سفید اسم آنان را از فهرست تروریست‌های آمریکا خارج کند. هر چند این لیست سیاسی است و در سال‌های گذشته منافقین از حمایت آمریکا برخوردار بوده‌اند، اما تقارن این دو واقعه باعث شد تا این موضوع مطرح شود که آمریکایی‌ها امیدوارند با نگهداشتن نام منافقین در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه این کشور، ایران را مجاب کرده باشند تا در قبال ۲ آمریکایی دستگیرشده متهم به جاسوسی نرمش نشان دهد.

در گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا که امسال با ۳ ماه تاخیر منتشر شد، درباره گروهک منافقین آمده است: سازمان مجاهدین خلق، اولین بار در ۸ اکتبر ۱۹۹۷ به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی تعیین شد. این سازمان یک سازمان مارکسیست ـ اسلامی است که در پی سرنگونی نظام ایران از طریق شاخه نظامی، ارتش آزادیخواه ملی و جبهه سیاسی شورای ملی مقاومت است.

در ادامه این گزارش به شهادت افرادی چون آیت‌الله بهشتی، محمدعلی رجایی، محمدجواد باهنر و علی صیاد شیرازی توسط منافقین نیز اشاره و تاکید شده است که رهبران این سازمان پس از رویارویی نظامی با دولت ایران از این کشور گریختند و فعالیت‌های خود را به خارج از کشور منتقل کردند.

در چنین شرایطی این استنباط مطرح شده است که ایالات متحده آمریکا امیدوار است با نگهداشتن نام منافقین در فهرست گروه‌های تروریستی و عقیم‌گذاشتن تلاش‌های تبلیغاتی آنها بتواند به آزادی ۲ شهروند خود که به اتهام جاسوسی در زندان اوین تهران به سر می‌برند، کمک کند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند در این قضایا نمی‌توان اینگونه مسائل را به هم مرتبط دانست چرا که اگر مبنای محاسبه اینها باشد همین چند روز پیش آمریکا در گزارشی مفصل ایران را به زعم خود حامی تروریسم معرفی کرد و این می‌تواند نقطه مقابل خارج نشدن منافقین از لیست تروریستی باشد.

در مجموع آنچه تاکنون مشخص شده آن که جاشوا فتال و شین بائر به اتهام ورود غیرقانونی به ایران و اقدام به جاسوسی هر کدام به ۸ سال زندان محکوم شده‌اند. البته این رای بدوی و قابل تجدیدنظر است و آن گونه که در اخبار آمده، مقام‌های واشنگتن می‌کوشند از طریق سفارت سوئیس و دیگر واسطه‌های بین‌المللی خود، اقدامی برای آزادی ۲ شهروند خود صورت دهند. پیش از این و در آستانه نوروز ۹۰ نیز زمزمه‌هایی مبنی بر دیدار رئیس دفتر ‌رئیس جمهور (اسفندیار رحیم‌مشایی) با سفیر سوئیس و احتمال سفر وی به آمریکا شنیده شد که برخی از آن این‌گونه تعبیر کردند که ممکن است یکی از موضوعات مورد مذاکره در سفر مشایی به آمریکا، وضعیت ۲ تبعه آمریکایی باشد.

اینک نیز محمود احمدی‌نژاد در آستانه سفر به نیویورک برای شرکت در اجلاس سالانه سازمان ملل قرار دارد و به‌نظر می‌رسد این سفر بار دیگر حاشیه‌ساز و جنجالی و پر از مصاحبه‌ها و خطبه‌های خواندنی و شنیدنی باشد چرا که حالا موضوع محکومیت ۸ ساله ۲ آمریکایی نیز به پرونده قطور مناسبات و گلایه‌های تهران و واشنگتن از یکدیگر اضافه شده است.

● معرفی ۳ شهروند آمریکایی به روایت سایت‌های خارجی

▪ سارا شورد، ۳۱ ساله، دانش‌آموخته رشته ادبیات انگلیسی با شین بائر در دمشق زندگی می‌کرد. آنجا انگلیسی یاد می‌داد و عربی یاد می‌گرفت و برای یکی دو نشریه درباره سفر و مسائل اجتماعی مطلب می‌نوشت.

▪ شِین بائر، ۲۷ ساله، خبرنگار آزاد که نوشته‌ها و عکس‌هایش برنده جوایزی شده بود. دانش‌آموخته رشته مطالعات صلح و مناقشه است و ادعا شده دیدگاهی انتقادی نسبت به سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه دارد.

▪ جاش فَتال، ۲۷ ساله، فعال محیط‌زیست که مهارت‌های زندگی باثبات را آموزش می‌داده است.

وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی در آخرین اظهاراتش درباره این ۳ آمریکایی گفته است آنها با برنامه‌ریزی و اهداف مشخص اطلاعاتی و جاسوسی از مرز ایران عبور کرده و وارد کشور شده‌اند.

مریم جمشیدی