گسترش کار آفرینی میان زنان

گسترش عدالت اجتماعی و حمایت از زنان شاغل, همچنین گسترش تساوی بینزنان و مردان دراداره کسب و کار و انجام شغل در مرکز سازمان جهانی کار مورد تاکید قرار گرفته و در بسیاری از مناطق اجرا شده است

در بسیاری از جوامع، برخی از گروههای اجتماعی با تبعیض‌های اجتماعی و اقتصادی روبرو هستند که همین امـــر، آنها را از دسترسی درست و دقیق به بازار کار و دستیابی به حداکثر توان بالقوه محروم می‌سازد. این گــــروههــا شامل زنان، کارگران کهنسال و کارگران بسیار جوان، افرادی با تفاوتهای قومی و قبیله‌ای،گروههای غیر بومی و اقلیتهای مذهبی، همچنین افرادی که در مدت زمان طولانی بیکار بوده‌اند، کارگرانی که مهارت آنها در سطح پائینی است و ... می‌باشند. اگرچه سطح تبعیضی که افراد خاص با آن روبرو می شوند از کشوری به کشوردیگر متفاوت است اما اعمال تبعیض در همـــه کشورها با هر سطح توسعه وجود دارد. در این میان تبعیض‌هایی که علیه زنان و ارتقاء کارآفرینی آنان اعمال می‌شود در کاهش نقش آنها درتولید ناخالص ملی کشورها و در نتیجه توسعه اقتصادی سهم بسزایی دارد. بنـــــابــراین بــا توجه به اهمیت موضوع در این مقاله سعی داریم، به بحث و بررسی پیرامون این مسالـــه و راه‌حلهای موجود بپردازیم.

● گسترش کار آفرینی زنان: مسائل و رویکردها

علاوه بر محدودیتهای مختلفی که پیش روی یک کارآفرین یا ایجاد كنندگان و توسعه دهندگان بنگاههای اقتصادی قرار دارد ، زنان و برخی از گروههای جامعه باید بــر محدودیتهای دیگری نیز که گهگاه غیر قابل حل هستند ، فائق آیند. دلیل این محدودیتها اغلب وجود تبعیضهای مختلفی است که در سطح عمیقی از رفتارهای فرهنگی حاکم بر جوامع تثبیت شده و در این میان کارآفرینان زن، بزرگترین گروه از جمعیتی را تشکیل می دهند که از چنین اعمال تبعیض آمیز شغلی و تجــاری رنج می برند. هر چند این مسائل در مورد گروههای دیگر جامعه، مثل افرادی که دچار اختلالات خاصی هستند، افراد بسیار جوان و افراد کهنسال، اقلیت های مذهبی و قومی و افراد بیگانه و نیز افرادی که بیماری خاصی (مثل ایدز) دارند، نیز وجود دارد اما هنوز مشخص نیست که آیا این افراد توانایی لازم برای ایجاد وتوسعه موفقیت آمیز کسب و کار را دارند یا خیر. اما اگر به جای اینکه به توانمندی و کفایت زنان در ایجاد و تــوسعه کسب و کار توجه شود در مورد آنها اعمال تبعیض شود، امری ناگوار و به دور از نگاه کارشناسانه است. بنابراین، این موانع بر جوامعی که پتانسیل مشارکتهای اقتصادی زنان در سطح پایین و ناچیزی قراردارد ، تاثیر منفی خواهدگذاشت. برخی از این مسائل برای دولتها، گروههای زنان و سازمانهای مختلفی که هدف آنها حفظ و ارتقاء حقوق افراد است و با این تبعیض‌ها مواجه می‌باشند، شناخته‌شده هستند اما همه افراد در هر وضعیتی که قراردارند باید از فرصتهای برابر و یکسان از نظر دسترسی به منابع، مهارتها و دانش استفاده کنند تــا قادر باشند حداکثر استفاده از پتانسیل و توان خود را بنمایند. علاوه بر این آنها باید بتوانند درصورت عضویت در سازمانهای کارفرمایی و کارگری از حمایت‌های لازم برخوردار شوند به طوریکه گرایشها و کسب و کارهای آنها بتواند ضمن قرارگیری درست در مسیر و سطوح مختلف بوروکراسی، تکامل و ارتقاء یابد.

● اعمال تبعیض‌آمیز علیه زنان

گزارش سازمان جهانی کارILO در خصوص تساوی در کار( ۲۰۰۳) اشکال گوناگون تبعیض علیه زنان را نشان می‌دهد. بسیاری از زنان با وجود مسئولیتهای دوگانه) زایمان و خانه داری(با نابرابریها و موانع موجود در شغل و کسب درآمد نیز مواجه هستند که اغلب به خاطر تبعیض‌های جنسیتی است. اعمال تبعیض آمیز شامل مواردی چون مخالفت مردان با فعالیت همسرشان دربنگاههای اقتصادی و ایجاد یک حرفه و یا شغل است. در بسیاری از جوامع به دلیل محدودیتهای فرهنگی که وجود دارد اززنان انتظار میرود تا اوقات زندگیشان را در یک محیط محافظت شده سپری کنند که آنها را از رویارویی با افرادی قویتر حفظ كرده و دورنگه دارد. همچنین از زنان انتظار می‌رود تا فعالیتهایشان را به خانه‌داری و مراقبت از فرزندان محدود کنند. البته این موارد در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است.در اغلب کشورهای توسعه یافته و همینطور در تعداد زیادی از کشورهای افریقایی، امریکای لاتین و آسیا افزایش چشمگیری در تعداد زنانی که به کارآفرینی وایجاد کسب و کار پرداخته اند، حاصل شده است. زنان بخش قابل توجهی از سهام بنگاههای اقتصادی کوچک(SME)هارا تشکیل میدهند و بنابراین تقویت مشارکت بالقوه آنها برای رشد اقتصادی هر کشور ضروری است.با تحقق این امر، دولتها نیز باید برای کاهش فقر و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی زنان مشارکت كنند.

گسترش عدالت اجتماعی و حمایت از زنان شاغل، همچنین گسترش تساوی بینزنان و مردان دراداره کسب و کار و انجام شغل در مرکز سازمان جهانی کار مورد تاکید قرار گرفته و در بسیاری از مناطق اجرا شده است. درحالیکه اصل برابری فرصتها در کار بین زن و مرد در سطحی وسیع در بسیاری از کشورها پذیرفته شده اما در عین حال برخی نابرابریها در سطح جهانی هنوز ادامه دارد. این نابرابریها بویژه در بخشSMEها دیده میشود (جایی که کارآفرینان زن عمدتاً در بخش اقتصاد غیررسمیفعالیت میكنند و طبق گزارشات موجود داوطلب مشاغل جدی و حساس هستند).

زنان باید بمنظور دستیابی هرچه بیشتر به توان و پتانسیل موجود در خود بر اساس سیاستها و برنـامه‌هایی به شناسایی محدودیتهای مختلفی که در مقابل توانمندیهای‌هایشان وجود دارد، بپردازند. فعالیتهای اقتصادی زنان ممکن است با تبعیض های مستقیم و غیرمستقیم محدود شود. برای مثال تبعیض مستقیم در دسترسی به مکانیزمهای حمایتی مانند آموزش و مسائل مالی و اعتباری است؛ از سوی دیگرتبعیض غیرمستقیم، معمولاً به خاطر عدم شناخت کافی و یا عدم پذیرش نقشهای متفاوت زنان در جامعه و تاًثیر آن بر اشتغال اعمال می‌شود.

در گزارشILC هفت محدودیت عمده برای زنان كارآفرین شناسایی شده‌است:

۱) پر رنگتر بودن نقش زنان در خانواده و نیاز بیش از مردان به حضوردائمی آنها در خانواده

۲) وجود افكار منفی در مورد نقش زنان در کسب و کار

۳) سطوح آموزشی نسبتاً پایین‌تر زنان، به دلیل دسترسی محدود به فرصتهای آموزشی شغلی

۴) فرصتهای محدودتر در بخش دولتی برای توسعه مهارتها

۵) دسترسی ناکافی زنان کارآفرین به تکنولوژی خدمات حمایتی و اطلاع رسانی

۶) دسترسی کمتر زنان به اعتبارات نسبت به مردان بدلیل ضعف مسائل مربوط به ضمانت و مقادیر کم اعتبارات و نیز نگرش منفی درخصوص توان بازپس‌دهی پائین زنــان کارآفرین از سوی متصدیان وام: در بعضی کشورها قوانین یا مسائل اجتماعی مانع از مالکیت زنان بر اموال شده و بنابراین از ثبت کارآفرین تحت عنوان نام یک زن و نیز دستیابی آنان به خدمات دولتی جهت توسعه کسب و کار و برنامه های توسعهSME جلوگیری می‌کنند.

رویکردها و برنامه‌های پیشنهادی برای کاهش محدودیتهایی که زنان با آن مواجه هستند

دو راه حل اصلی برای کاهش اعمال تبعیض‌آمیز وجود دارد:

الف) یکی راه حل دراز مدت با هدف تغییر تدریجی که رفتارهـای فرهنگی واجتماعی که اشکال بدتر تبعیض را کاهش می‌دهد

ب) دیگری را ه‌حلهای کوتاه مدت و میان مدت که در بسیاری از کشورها بکار گرفته می‌شوند. راه‌حل طولانی مدت نیاز به استفاده از انواع مختلف روشهایی دارد که سطح آگاهی‌های عمومی را افزایش داده و تحقق آن از طریق سمینارها، کارگاههای آموزشی، و در قالب فیلم های آموزشی و برنامه‌های رسانه‌های ارتباط جمعی امکانپذیر است. راه‌حلهای کوتاه مدت نیز با استفاده بهینه وموثر از قوانین موجود در مقابل اعمال تبعیض آمیز ارایه میشوند.

مرجع: خانه کارآفرینان

مهندس اشرف السادات هاشمی نژاد

کارشناس دفتر اشتغال جهاد دانشگاهی واحدالزهرا (س)

---