قُله زندگی, درک زندگی است

معرفی کتاب پرسش های زندگی اثر فرناندو سَوَتِر

تا به حال با خود اندیشیده‌اید، در جهانی که گذراندن روزی بدون اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و تلویزیون‌های ماهواره‌ای هر آینه ناممکن‌تر به نظر می‌رسد، فلسفه و فلسفه ورزیدن به چه کارمان می‌آید؟ آیا انسان شتاب‌زده امروزی اساساً مجال لختی ایستادن و اندیشیدن به جهان و آنچه در آن می‌گذرد را داراست؟ آیا اندیشه‌های یونانیان باستان، این اندیشمندترین مردمان تمام اعصار، گرهی از جهان پر آشوب ما می‌گشایند؟ و باز آیا آگاهی از سیر تاریخ اندیشه فلسفی در عصر شبیه‌سازی‌ها و درنوردیدن کرات آسمانی می‌تواند فضیلتی به حساب آید؟ پاسخ همه این پرسش‌ها از سوی فرناندو سوتر در کتابش (پرسش‌های زندگی) یک آری باشکوه است! البته با یک شرط، و آن اینکه فلسفه را نه مجموعه‌ای از سخنان در گذشتگان و از بَر کردن نظرات فیلسوفان که نوعی تمرین فکری بدانیم. سوتر خود در مقدمه کتابش می‌نویسد: «فلسفه نوعی تمرین فکری است، ‌نه مجموعه‌ای از اشارات شوخ‌طبعانه ... فلسفی اندیشیدن صرفاً تکرار اندیشه‌های دیگران نیست.» به واقع فیلسوف اسپانیایی فلسفه ورزیدن را نوعی نگاه به زندگی و اشیای پیرامون می‌داند و نه زنجیره‌ای از بحث‌های فیلسوفان گذشته که در کتاب‌های قطور جا خوش کرده‌اند و بیشتر به کار اهالی فن و احیاناً قرار گرفتن در بالاترین قفسه‌های کتابخانة کتاب‌بازان حرفه‌ای می‌آیند!

سوتر کار ویژه فلسفه را هم در شکستن کلیشه‌ها و به زیر کشیدن بت‌های ذهنی و عادات سنگی انسان می‌داند. او بر این باور است که انسان حتی در روزگار شکافتن اتم و پیشرفت خیره‌کننده رسانه‌های ارتباط جمعی نیز هرگز از فلسفیدن بی‌نیاز نیست. چرا که هر دم آماج بارانی از اخبار و اطلاعاتی قرار می‌گیرد که سیل‌آسا و بی‌رحمانه به سر و رویش می‌بارند، ‌هم از این رو ناگزیر است برای تبدیل اخبار و اطلاعات به‌آگاهی، شیوه‌ای از تفکر و نگاه به جهان را برگزیند که به دستیاری آن بتواند اخبار را دسته‌بندی، تجزیه و تحلیل و در نهایت برای رویارویی بهتر با زندگی روزمره به کار بندد. با این همه اما یگانه دلیل ضرورت فلسفه‌ورزی در جهان امروز از نظر اندیشمند اسپانیایی تنها از احتیاج انسان به تحلیل داده‌ها و اخبار برنمی‌خیزد. او مرگ آگاهی و به تعبیر بهتر «میرایی» انسان را نیز دلیل معتبری بر وابستگی‌اش به فلسفه‌ورزی می‌داند! انسان در میان همه موجودات روی کره زمین تنها موجودی است که به «میرا» بودن خود آگاهی دارد. جانوران گرچه روزی عمر طبیعی‌شان به سر می‌آید اما هرگز موجوداتی «میرا» نیستند! چرا که کوچکترین تصویری از زندگی و مرگ در سر ندارند.

در جهان اندیشه اما تنها آن موجودی میرا است که نسبت به ناتمامی و نابسندگی زندگی خود و اطرافیانش آگاهی داشته باشد!‌ و به راستی در میان موجودات عالم کدام یک است که به مانند انسان با چنین آگاهی خردکننده‌ای روز را به شب و شب را به روز پیوند می‌دهد؟! آگاهی خردکننده‌ای که به نظر سوتر سرآغاز اندیشیدن انسان و خروج او از صغارت قلمداد می‌شود. فیلسوف اسپانیایی در ادامه با چیره‌دستی یک آموزگار سالخورده و دلسوز خواننده را با فرازهای بیشتری از جهان اندیشه آشنا می‌کند. او برای مخاطبانش از خرد، نفس، هم‌زیستی و ... سخن می‌گوید و از انسانی که هر چه بیشتر خود را شناخت نیاز به فروتن بودن را بیشتر و بهتر درک کرد. انسانی که زمانی خود را پادشاه مخلوقات و زمینش را مرکز کائنات می‌دانست، رفته‌رفته با گسترش آگاهی‌هایش آموخت که فروتنی پیشه کند.

این کتاب ۴۳۰ صفحه‌ای با ترجمه روان و درخشان عباس مخبر مترجم نام‌آشنای کشورمان در حوزه علوم انسانی از سوی انتشارات طرح نو به زیور طبع آراسته شده است.

نویسنده : مهدی مال میر