پنجشنبه, ۲۷ دی, ۱۴۰۳ / 16 January, 2025

مجله ویستا

آیین کار سیستم تاسیسات مکانیکی و گندزدایی آب استخرهای شنای سرپوشیده

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی است در ایران که بر طبق قانون میتواند استاندارد رسمی فرآورده ها را تعیین و تدوین و اجرای آنها را با کسب موافقت شورای عالی استاندارد اجباری اعلام نماید. وظایف و هدفهای موسسه عبارتست از:

▪ تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی

▪ انجام تحقیقات به منظور تدوین استاندارد بالا بردن کیفیت کالاهای داخلی، کمک به بهبود روشهای تولید و افزایش کارائی صنایع در جهت خودکفائی کشور

▪ ترویج استانداردهای ملی

▪ نظارت بر اجرای استانداردهای اجباری

▪ کنترل کیفی کالاهای صادراتی مشمول استانداردهای اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نامرغوب به منظور فراهم نمودن امکانات رقابت با کالاهای مشابه خارجی و حفظ بازارهای بین المللی کنترل کیفی کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری به منظور حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب خارجی راهنمائی علمی و فنی تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان

▪ مطالعه و تحقیق درباره روشهای تولید، نگهداری، بسته بندی و ترابری کالاهای مختلف

▪ ترویج سیستم متریک و کالیبراسیون وسایل سنجش

▪ آزمایش و تطبیق نمونه کالاها با استانداردهای مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقایسه ای و صدور گواهینامه های لازم.

موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بین المللی استاندارد می باشد و لذا در اجرای وظایف خود هم از آخرین پیشرفتهای علمی و فنی و صنعتی جهان استفاده می نماید و هم شرایط کلی و نیازمندیهای خاص کشور را مورد توجه قرار می دهد.

اجرای استانداردهای ملی ایران به نفع تمام مردم و اقتصاد کشور است و باعث افزایش صادرات و فروش داخلی و تأمین ایمنی و بهداشت مصرف کنندگان و صرفه جوئی در وقت و هزینه ها و در نتیجه موجب افزایش درآمد ملی و رفاه عمومی و کاهش قیمتها می شود.

استاندارد آئین کار سیستم تأسیسات مکانیکی و گندزدائی آب استخرهای شنای سرپوشیده بوسیله کمیسیون فنی مربوطه تهیه و تدوین شده و در پنجاه و چهارمین کمیته ملی استاندارد صنایع و ساختمان مورخ ۷۶/۱۲/۱۱ مورد تأیید قرار گرفته , اینک به استناد بند ۱ ماده ۳ قانون اصلاحی قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه ۱۳۷۱ بعنوان استاندارد رسمی ایران منتشر می‏گردد .

برای حفظ همگامی و هماهنگی با پیشرفت‏های ملی و جهانی در زمینه صنایع و علوم , استانداردهای ایران در مواقع لزوم مورد تجدیدنظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استانداردها برسد , در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه واقع خواهد شد .

بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ایران باید همواره از آخرین چاپ و تجدید نظر آنها استفاده نمود .

در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه حتی‏المقدور بین این استاندارد و استاندارد کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود .

لذا با بررسی امکانات و مهارتهای موجود این استاندارد با استفاده از منابع زیر تهیه گردیده است :

۱) بهسازی

۲) اهلر و استیل , بهسازی شهر و روستا ترجمه دکتر رزاقی - ناصر - جلد اول , چاپ ششم - انتشارات جهاد دانشگاهی

۳) Satvato joseph A.- Environmental engineening& samitation , fourth edition.

Newuork , london Toronto ۱۹۹۲

۴) Kebabjian, R.S(۱۹۹۵) Disinfection of public pools and Mangement of fecal Accidants, Joornal environmental Health Vol ۵۸-NO۱

● مقدمه

معیارهای پاکیزگی آب استخرهای سرپوشیده شنا نزدیک به استاندارد آب آشامیدنی می‏باشد . آب استخر در صورت عدم رعایت استانداردهای بهداشتی می‏تواند بیماریهای حصبه , شبه حصبه , اسهال , ناراحتیهای دستگاه گوارشی , عفونت چشم , گوش , حلق و بینی , بیماریهای دستگاه تنفسی , بیماریهای پوستی مانند بیماریهای قارچی , زرده زخم , خارش پوست و حتی بیماریهای مقاربتی را به شخص استفاده کننده از آب آلوده استخر منتقل نماید . مهم‏ترین عوامل آلوده کننده آب استخر افزایش بار ( تعداد شناگر ) بیش از تعداد محاسبه شده در طراحی استخر , عدم کنترل صحیح کلر باقیمانده استخر و عدم کنترل بهداشتی شناگران قبل از ورود به استخر می‏باشد . لذا به منظور حفظ سلامت استفاده کنندگان قبل از بهره ‏برداری از استخر شنا می‏باید استخر مجهز به تأسیسات تصفیه فیزیکی برای زلال سازی آب و گندزدائی به روش شیمیائی شده باشد .

۱) هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این آئین کار تعیین ضوابط مربوط به سیستم مکانیکی و گندزدائی آب استخرهای سرپوشیده شنا است .

این آئین کار را می‏توان در مورد استخرهای سرپوشیده شنا بکار برد .

۲) تصفیه فیزیکی برای زلال‏سازی آب استخرهای سرپوشیده

۲-۱) صاف کردن یا زلال سازی آب روشی است که بوسیله آن عملیات جداسازی , ته‏نشینی و تماس بین آب و سطوح صافی باعث می‏شود که مواد معلق موجود در آب در داخل بستری از ماسه , کک و دیگر مواد از آب جدا می‏شود .

انتخاب نوع صافی برای تصفیه فیزیکی آب استخر بستگی به منشأ آب مورد استفاده دارد . صاف کردن آب در کاهش ناخالصی‏های معلق آب از قبیل تیرگی , باکتریها , جلبک‏ها دارای سودمندی بالائی است .

۲-۲) صافی‏های تحت فشار

۲-۲-۱) اصول کار صافی‏های تحت فشار همانند کار صافی‏های ماسه‏ای تند و کند است که در تصفیه فیزیکی و زلال‏سازی آب بکار برده می‏شود با این تفاوت که شن و ماسه و شبکه زهکشی آن در داخل یک استوانه قرار دارد که تحت فشار آب می‏باشد شکل ۱

۲-۲-۲) میزان صافی یا زلال بودن آب استخر

میزان صافی و زلال بودن آب استخر در طول تمام ساعات استفاده از آب استخر می‏باید به گونه‏ای باشد که یک صفحه سیاه به قطر ۱۵ سانتی‏متر در زمینه سفید کف استخر در نقطه عمیق از فاصله ۹ متر از اطراف استخر به وضوح دیده شود .

۲-۲-۳) اندازه و ظرفیت صافی‏های ماسه‏ای تحت فشار

ابعاد و ظرفیت صافی‏های تحت فشار بستگی به میزان آب استخر و میزان صافی کردن آب بر حسب m۳/m۲/day ( مترمکعب بر متر مربع در روز ) دارد که محاسبه و طراحی و تهیه می‏گردد .

۲-۲-۴) نحوه استقرار

صافی استوانه‏ای تحت فشار می‏تواند به صورت افقی یا عمودی قرار گیرد . بطور کلی صافی‏های با ظرفیت بالا ترجیحا به صورت افقی استقرار داده می‏شود .

۳) گندزدائی شیمیائی آب استخرهای سرپوشیده

۳-۱) تصفیه شیمیائی

۳-۱-۱) تصفیه شیمیائی عبارت از استفاده از مواد شیمیائی برای گندزدائی آب می‏باشد .

از بین مواد گندزدای شیمیائی کلر و مشتقات آن بیشترین کاربرد را در استخرهای شنا دارند . باید توجه داشت که کلرزنی نمی‏تواند جایگزین واحدهای زلال‏سازی ( صافی تحت فشار ) گردد بلکه عمل نهائی تصفیه آب استخر می‏باشد .

۳-۲) شیمی کلر زنی

۳-۲-۱) کلر وقتی به آب افزوده می‏شود با آن ترکیب شده و اسیدهای هیپوکلر (Hocl) هیپوکلریت به (Ocl) که به آن کلر آزاد گفته می‏شود تولید می‏نماید که این واکنش دو طرفه می‏باشد .

۳-۳) دستگاه‏های تزریق کلر

۳-۳-۱) کلر زنی به دو روش انجام می‏گیرد :

۳-۳-۱-۱) تزریق کلر مایع که بیشتر مورد استفاده است

۳-۳-۱-۲) کلر زنی گازی Gas cholorintion

برای اطمینان از کلر زنی دائم آب استخر , باید ۲ واحد کلر زنی در سیستم تصفیه پیش‏بینی گردد تا در صورت بروز اشکال و نیاز به تعمیر واحد دوم وارد عمل گردد .

۳-۳-۲) میزان کلر آزاد باقیمانده

به منظور پیش‏گیری از آلودگی‏های ثانویه آب استخر مقدار کلر آزاد باقیمانده آب براساس استاندارد می‏باید ۰/۴ تا ۱ قسمت در میلیون در تمام مدت استفاده از استخر باشد . در مواقع بروز اپیدمی‏ها مقدار کلر آزاد باقیمانده می‏تواند تا ۳ قسمت در میلیون افزایش داده شود .

برای اطمینان از وجود کلر باقیمانده در حد استاندارد در کلیه ساعات استفاده از استخر لازم است دستگاه کلر زنی مجهز به یک دستگاه نمونه‏گیری و اندازه‏گیری کلر باقیمانده خودکار باشد تا غلظت کلر باقیمانده در آب خروجی از استخر به سیستم تصفیه بطور دائم تحت کنترل باشد و در صورت کاهش میزان کلر باقیمانده مورد نظر , به طور خودکار میزان کلر تزریقی افزایش می‏یابد تا کلر باقیمانده لازم را تأمین نماید .

دستگاه اندازه‏گیری کننده کلر باقیمانده , فرامین خود را از طریق فرامین الکتریکی یا هوای تحت فشار به روزنه قابل تنظیم کلر زن می‏رساند .

شکل شماره ۴ شمای دستگاه مذکور را نشان می‏دهد . استفاده از دستگاه ایجاد اختلاف فشار ( مانند و تنوری ‏متر ) نیز روش دیگری است برای تنظیم خودکار میزان کلر باقیمانده که از راه‏های متداول می‏باشد . ( شکل ۵)

مقدار کلر باقیمانده بستگی به PH دارد با تغییر PH آب میزان کلر آزاد باقیمانده نیز تغییر می‏نماید شکل ۶ منحنی رابطه کلر آزاد و PH را نشان می‏دهد که می‏باید در کلر زنی و تعیین میزان کلر باقیمانده در نظر داشت و به آن عمل نمود .

۳-۳-۳) میزان کلر مورد نیاز گندزدائی آب استخر :

کلر مورد نیاز آب عبارت است از اختلاف بین کلر افزوده شده به آب با کلر موجود یا باقیمانده در آب ( بصورت کلر آزاد یا مرکب ) پس از حداقل ۲۰ دقیقه زمان تماس , برای هر آبی مقدار کلر مورد نیاز آن بستگی دارد به مقدار کلر افزوده شده تا زمان تماس درجه حرارت و pH آب و باید در حدی کلر به آب افزوده شود که پس از پایان زمان تماس ( حداقل ۲۰ دقیقه ) هنوز در آب کلر باقیمانده باشد ( در حدود ۰/۴ تا یک قسمت در میلیون ).

میزان کلر مصرفی نباید از حد لازم بیشتر به آب زده شود زیرا باعث تولید طعم و بوی نامطبوع آب شده و سوزش چشم شناگران را به دنبال خواهد داشت و اگر کمتر از حد به آب زده شود اثر گندزدائی آن کافی نخواهد بود .

۳-۳-۴) عمل میکروبکشی کلر :

قدرت میکروبکشی کلر و ترکیبات آن بستگی به زمان تماس , درجه حرارت , PH و غلظت ترکیبات احیاءکننده آب دارد .

۳-۳-۴) ازن (O۳)

۳-۳-۴-۱) گاز اوزون اکسید کننده قوی و گندزدای بسیار خوبی است ولیکن ترکیبی ناپایدار است و به سرعت تجزیه می‏شود .

تغییرات pH آب روی میزان لازم این گاز تأثیر ندارد و مهم این که روی اسپر باکتریها ( حالت مقاوم باکتریها ) نیز اثر تخریبی دارد ولی به دلیل اثر ابقائی کم ازن و گران بودن سیستم و بالا بودن هزینه‏های نصب و نگهداری توصیه نمی‏شود .

۳-۳-۵) ید

۳-۳-۵-۱) قدرت میکروبکشی ید نیز کمتر از قدرت کلر نیست و می‏تواند به عنوان گندزدا برای استخرهای شنا مصرف شود .

۳-۳-۶) برم

۳-۳-۶-۱) برم می‏تواند به عنوان ماده گندزدا برای استخرهای شنا بکار رود لیکن هزینه تهیه آن زیاد است و بنابراین در صورت عدم دسترسی به کلر می‏تواند جایگزین خوبی برای آن باشد .

استفاده از اشعه ماوراءبنفش

گندزدائی با اشعه ماوراءبنفش که می‏توان آن را در یک لامپ جیوه‏ای با فشار کم ایجاد نمود , خاصیت میکروبکشی دارد .

طول موج اشعه بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ آنگسترم سریعا توسط آب جذب می‏شود.

بنابراین لازم است که آب در لایه‏های نازک از نزدیک لامپ عبور کند . ضخامت لایه آب بین ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر مناسب است .

لامپی با قدرت ۲۵ وات می‏تواند حدود ۲ مترمکعب آب را در هر ساعت ضدعفونی کند .

چاپ اول

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران

رئیس

بازرگان - ناصر/مهندس محیط زیست

اعضاء

آقابیگی - آذرمیدخت/مهندس معمار/دفتر فنی مهندسی سازمان تربیت بدنی

جزایری‏الموسی - علی/دکتر آرشیتکت/سازمان نوسازی و تجهیز مدارس