بهبود روابط روسیه و لهستان زیر سایه سپر موشکی آمریکا

علی رغم آنکه موضوع استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در نزدیکی مرزهای روسیه در خاک لهستان یکی از عوامل عمده تیرگی روابط مسکو ورشو بوده و از چالشهای جدی در مناسبات مسکو واشنگتن به شمار می رود, اما به نظر می رسد روسیه و لهستان به تدریج به سوی بهبود روابط دوجانبه گام بر می دارند

علی رغم آنکه موضوع استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در نزدیکی مرزهای روسیه در خاک لهستان یکی از عوامل عمده تیرگی روابط مسکو- ورشو بوده و از چالشهای جدی در مناسبات مسکو- واشنگتن به شمار می رود، اما به نظر می رسد روسیه و لهستان به تدریج به سوی بهبود روابط دوجانبه گام بر می دارند. به ویژه که در انتخابات ریاست جمهوری اخیر در لهستان نیز نامزد طرفدار روسیه به پیروزی رسید. رابرت بریج، روزنامه نگار و مفسر سیاسی شبکه تلویزیونی “راشاتودی” روسیه طی مقاله ای که در سایت شبکه مذکور منتشر شد، با پرداختن به این موضوع می نویسد:

در حالی که لهستان درگیر انتخابات پیش از موعد ریاست جمهوری بود، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا به این کشور سفر کرد و طی دیداری با رادسلاو سیدورفسکی، وزیر خارجه لهستان اصلاحیه توافق نامه سپر دفاع موشکی را در کراکوف امضاء کردند. اصل توافق نامه استقرار سپر دفاع موشکی در دوران جرج دبلیو بوش بین آمریکا و لهستان امضاء شده بود.

اگر چه برنامه های دفاع موشکی آمریکا در شرق اروپا در دوره اوباما ممکن است تغییر کرده باشد، ولی تنشهایی که در منطقه وجود دارند، هنوز تغییر نکرده اند. بنا بر این، واشنگتن پس از امضاء اصلاحیه مجددا به روسیه اطمینان داد که تکنولوژی جدید و اقدامات جدیدش کاملا دفاعی بوده و تهدیدی برای روسیه به شمار نمی روند. بعد از امضاء اصلاحیه، کلینتون در کنفرانس خبری مشترک با همتای لهستانی خود گفت: «این سیستم ها کاملا دفاعی است و هدفش روسیه نیست و تهدیدی علیه روسیه به حساب نمی آید. امیدواریم که روسیه هم با ما همکاری کند». با این همه علی رغم اطمینان دادن آمریکا، روسیه همچنان سپر دفاع موشکی را تهدیدی علیه امنیت ملی خود می داند.

ورشو نیز اعلام کرد که سپر موشکی آمریکا قادر است از همه اعضای اروپایی ناتو محافظت کند. همچنین، مقامات ورشو اعلام کردند که مهندسین روسی حق بازرسی از سپر دفاع موشکی را دارند.

چیزی که باعث نگرانی بیشتر روسیه می شود این است که واشنگتن به طور مداوم دعوت روسیه برای ایجاد سیستم دفاعی مشترک در منطقه را رد کرده است. برای مثال، پیشنهاد استفاده از سیستم راداری “گابالا” (قبله) در آذربایجان توسط پوتین برای کنترل حمله احتمالی ایران و کره شمالی به جای استقرار سیستم راداری جدید در جمهوری چک توسط آمریکا رد شد و سوء ظن روسیه نسبت به اهداف شوم آمریکا در منطقه را برانگیخته بود.

● سفر کلینتون به لهستان همزمان با انتخابات لهستان

اینکه دیدار کلینتون از لهستان همزمان با رقابتهای فشرده انتخابات ریاست جمهوری این کشور اتفاقی بود یا نه، مهم نیست. چیزی که مهم است نگرانی آمریکا از نتیجه انتخابات و روابط روسیه با لهستان است.

بعد از پیروزی کوموروفسکی در انتخابات ریاست جمهوری لهستان با کسب ۵۲ درصد آراء، سرگی میرونوف، رییس شورای فدراسیون (سنا) روسیه ابراز امیدواری کرد که رییس جمهوری جدید به بهبود روابط لهستان و روسیه کمک کند. وی اضافه کرد که روسیه و لهستان از قرنها تاریخ و روابط مشترک برخوردارند. این در حالی است که الکسی ماکارکین، معاون مدیر عامل مرکز فناوری های سیاسی روسیه ضمن احساساتی خواندن سخنان میرونوف، اظهار کرد که رئیس جمهوری جدید لهستان، یک لهستانی است. وی نه طرفدار آمریکاست و نه طرفدار روسیه. بلکه یک رئالیست است و طرفدار منافع ملی لهستان است. وی افزود که در عین حال نمی توان این مساله را نادیده گرفت که روابط با روسیه یک عامل مهمی برای کوموروفسکی است. به اعتقاد ماکارکین پیروزی کوموروفسکی در لهستان همانند نخست وزیر شدن دونالد توسک در این کشور به سود روسیه است.

● روابط روسیه و لهستان

از زمانی که دولت بوش اعلام کرد که لهستان را به عنوان میزبان استقرار سپر دفاع موشکی خود در اروپای شرقی انتخاب کرده است، روابط ورشو- مسکو وارد فاز جدیدی شد و رو به سردی گرایید. برای اولین بار در بهار سال ۲۰۰۶ آمریکا گزارش داد که جمهوری چک و لهستان به عنوان میزبانان کلیدی سپر دفاع موشکی آمریکا انتخاب شده اند. معمولا گفته می شد این طرح ها جهت حفاظت از اروپا در برابر حمله موشکی ایران است. روسیه پاسخ تندی به این طرحها داد؛ با این استدلال که چنین سیستمهایی در نزدیکی مرزهایش امنیت ملی کشورش را تهدید می کند و باعث شروع جنگ سردی دیگر خواهد شد.

در بحبوحه مطرح شدن این طرحها یک نظرسنجی در لهستان انجام گرفت که ۵۵ درصد از شرکت کنندگان مخالف استقرار سپر دفاع موشکی آمریکا در خاک کشورشان بودند. همچنین، نظر سنجی مشابهی در جمهوری چک انجام شد که نتایجی مشابه با نظرسنجی لهستان را نشان داد.

ورود اوباما به کاخ سفید و سیاست دولت وی مبنی بر از سرگیری روابط با روسیه باعث شد که آمریکا برای بهبودی روابطش با روسیه امتیازاتی را به روسیه بدهد که متوقف کردن طرح سپر دفاع موشکی بوش یکی از این امتیازات بود[۱].

اوباما توصیه گیتز، وزیر دفاع و رئیس ستاد مشترک آمریکا را مبنی بر اتخاذ رویکرد انعطاف پذیر مرحله ای به دفاع موشکی در اروپا را پذیرفت. این رویکرد بر ارزیابی تهدید موشکی ایران و تعهدی در راستای گسترش فن آوری آزمایش شده، مقرون به صرفه، مؤثر و قابل تطبیق با شرایط امنیتی رو به تحول متکی است. ساختار این طرح دفاعی از آغاز سال ۲۰۱۱ شامل استقرار رهگیرهای موشکی با توانایی روزافزون در دریا و خشکی است که به طور عمده انواع توسعه یافته ای از موشک استاندارد-۳ (Standard Missile-۳) و طیفی از حسگرها را در لهستان برای دفاع در برابر به اصطلاح تهدید فزاینده موشکی بالستیک ایران در بر می گیرد. گیتز در این باره می گوید: این رویکرد مرحله ای توانایی تقویت پاسداری فعلی ما از خاک ایالات متحده را در برابر تهدیدهای موشکی بالستیک دوربرد گسترش می دهد و دفاع مؤثرتری در برابر تهدیدهای موشکی بالستیک در میان مدت ارائه می کند. این طرح برای دفاع از نیروهای مستقر ایالات متحده، خانواده های آنان و هم‌پیمانان ما در اروپا فراهم شده است. این طرح کامل تر از برنامه پیشین است و سیستم های انعطاف پذیرتر و بادوام تری را شامل می شود.

بنا به اظهارات رابرت گیتز قرار است که این طرح در چهار مرحله انجام شود:

▪ مرحله اول در سال ۲۰۱۱: استقرار سیستم های دفاع موشکی آزمایش شده فعلی که طی دو سال آینده در دسترس هستند، شامل سیستم سپر تسلیحاتی مستقر در دریا، رهگیر SM-۳ و حسگرهایی از قبیل ناوگان دریایی نظامی پیشرونده / سیستم رادار تجسسی قابل حمل و نقل (AN/ TPY-۲) برای مقابله با تهدیدهای موشکی بالستیک منطقه ای علیه اروپا.

▪ مرحله دوم در سال ۲۰۱۵: پیاده سازی یک نسخه رهگیر ۳SM- با قابلیت بیشتر پس از آزمایش های مناسب که هم در دریا و هم در خشکی مستقر می شود و نیز نصب حسگرهای پیشرفته تر برای گسترش منطقه دفاعی علیه تهدیدهای موشکی کوتاه برد و میان برد.

▪ مرحله سوم در سال۲۰۱۸: پیاده سازی شکل پیشرفته ترSM-۳ که فعلا در حال توسعه و تکمیل است. پس از آن که توسعه و آزمایش آن تکمیل شد، برای مقابله با تهدیدهای موشکی کوتاه برد و میان برد پیاده سازی می شود

▪ مرحله چهارم درسال ۲۰۲۰: پیاده سازیSM-۳ پس از توسعه و تکمیل آزمایشات برای کمک به مقابله بهتر با موشک های میان برد و تهدیدات بالقوه آینده علیه ایالات متحده.

مقامات آمریکا در همین راستا اظهار کردند: ما از همکاری روسیه برای وارد کردن قابلیت های دفاع موشکی خود به منظور یک دفاع گسترده تر از منافع استراتژیک مشترکمان استقبال می کنیم. ما بارها برای روسیه روشن ساخته ایم که دفاع موشکی در اروپا تهدید علیه منافع بازدارنده های استراتژیک این کشور نیست. برعکس، هدف تقویت دفاعی در برابر تهدید فزاینده موشکی از جانب ایران است.

این سیستم دفاع موشکی در ۱۵۰ مایلی شمال ورشو و با فاصله تنها ۴۰ مایل از مرزهای روسیه در کالینینگراد واقع شده است. حدود ۱۰۰-۱۵۰ نیروی نظامی آمریکا در لهستان برای نصب این سیستم و آموزش سربازان لهستانی در نظر گرفته شده است. مقامات لهستانی تاکید دارند که همسایگان لهستان نباید از استقرار این سیستم دفاعی در خاک این کشور نگران باشند.

● روابط روسیه و لهستان در حال بهبودی

شاید نتیجه این دو فرایند متناقض (استقرار سپر دفاع موشکی امریکا در خاک لهستان و روی کار آمدن نامزد طرفدار روسیه) این باشد که ورشو به دنبال تقویت روابط نظامی با آمریکا و تقویت روابط سیاسی با روسیه برود که این دو حوزه تقریبا از هم جدا است. نکته حائز اهمیت این است که با انتخاب کوموروفسکی روسیه و لهستان شاید در آستانه تغییرات قابل توجهی در روابطشان باشند.

البته سانحه هوایی که منجر به کشته شدن لخ کاچینسکی، رئیس جمهوری پیشین لهستان و همراهانش شد، در روابط مسکو- ورشو بی تاثیر نبود. ولی چیزی که این حادثه را تحت الشعاع قرار داد، انتشار تصویری از ولادیمر پوتین، نخست وزیر روسیه و همتای لهستانی وی، دونالد توسک بود. در این تصویر، پوتین در محل حادثه و به نشانه ابراز همدردی توسک را در آغوش گرفته بود که این حرکت، نشان دهنده جنبه انسانی سیاست بود و ثابت کرد که کشورها هم مثل انسانها می توانند اختلافات را کنار گذاشته و رو به جلو حرکت کنند.

منبع: سایت - روسیران - تاریخ شمسی نشر ۱۵/۴/۱۳۸۹

پی نوشت:

[۱] روسیران: لازم به ذکر است که دولت اوباما در واقع از استقرار سیستم دفاع موشکی خود در اروپا صرف نظر نکرده است. بلکه تنها دیدگاه دولت قبلی در ارتباط با تهدید موشکی ایران و معنای آن برای کشورهای اروپایی را تغییر داده است. ایده قدیمی چنین بود که ایران تمام تلاش خود را می‌کند تا موشک‌های بالیستیک دور بردی را که قابلیت اصابت به اروپا و امریکا را داشته باشد، بسازد. اگر چه که ایران چنین موشک‌هایی را در زرادخانه خود ندارد. بنا براین، در ابتدا تمام تلاش آمریکا بر این اساس بود تا رادارهایی را که قابلیت مقابله با این موشک‌های دور برد را دارند، به کار گیرد. اما در دیدگاه جدید ایران پیشرفت چندانی در زمینه موشک‌های دور برد نداشته و پیش‌بینی می‌شود که این کشور پیشرفت بیشتری در زمینه موشک‌هایی با برد نزدیک و متوسط دارد که به ادعای کاخ سفید این نوع موشک‌ها بیشتر اروپا و کشورهای آسیایی را تهدید می‌کنند. بنا بر این، اوباما صرفا برنامه خود در ارتباط با سیستم دفاع موشکی برای مقابله با موشک‌های دور برد ایران را تغییر داد و سیستمی را جایگزین آن کرد که به گفته پنتاگون موثرتر از سیستم قبلی است.