زندگی و آثار جان لاک‏

جان لاک در سال ۱۶۳۲ در رینگتون واقع در سامرست (‏somerset‏)‏‎ ‎به دنیا می آید. وی از فیلسوفان معروف سده ۱۷ میلادی انگلستان می باشد. تاملات و دیدگاه پدر بر نظریات و فلسفه لاک تاثیر زیاد …

جان لاک در سال ۱۶۳۲ در رینگتون واقع در سامرست (‏somerset‏)‏‎ ‎به دنیا می آید. وی از فیلسوفان معروف سده ۱۷ میلادی انگلستان می باشد. تاملات و دیدگاه پدر بر نظریات و فلسفه لاک تاثیر زیاد گذاشت. پدر لاک وکیل دادگستری و اهل مطالعات حقوقی و مسائل مربوط به قانون بود، از سوی دیگر از آزادیخواهان زمان خود بود که در فعالیت های سیاسی شرکت می‌کرد. مسائل حقوقی و سیاسی که لاک به آنها پرداخته دستمایه تربیت و تعلیمات پدر بود.

در دوران جوانی در دانشگاه آکسفورد در رشته فلسفه به تحصیل پرداخت، فلسفه و مباحث مربوط به آن برای لاک جالب و جذاب می نمود. ولی دیری نپایید که فلسفه را رها کرده و به علم طب و پزشکی روی آورد. ولی این رشته نتوانست جای فلسفه را در نزد لاک پر کند، بنابراین دوباره به یادگیری فلسفه پرداخت، و عوامل موثر بر اندیشه و تفکر انسانی را مورد مطالعه قرار داد و کتاب معروف "درباره فهم آدمی" را در سال ۱۶۸۹ و دو رساله درباره حکومت را منتشر می کند. (هر چند تاریخ انتشار این کتاب ها در آنها سال ۱۶۹۰ قید شده است.) او به مطالعه آثار دکارت و گاسندی در باب فلسفه علاقه زیادی نشان می داد.‏

جان لاک در کتاب خود با نام رساله "درباره فهم آدمی" از معرفت فطری انسان سخن می گوید. هنگامی که چشم به جهان می گشاییم واجد هیچ سنخ معرفتی نیستیم. ما هر چه را می دانیم از تجربه فرا گرفته ایم. این دیدگاه را معمولاً تجربه گرایی می نامند که در نقطه مقابل فطری انگاری و عقل گرایی قرار دارد. رساله لاک در سال ۱۶۸۹ منتشر شد، بزودی در شمار کتاب های پرفروش فلسفی درآمد، او در دوران حیات خود چهار ویراست از این کتاب نوشت، و تا سال ۱۷۳۵ کتاب او به چاپ یازدهم رسید. رساله اثری پیچیده و فراخ دامنه است. موضوع اصلی آن خاستگاه و حدود و ثغور معرفت آدمی است. نظریه شناخت وی بر کل فلسفه اروپا در قرن هفدهم تاثیر گذاشته است. نظریات و دیدگاه های لاک درباره این مسئله بیان کرده بود، بعدها توسط فیلسوفان بزرگ از جمله جرج بارکلی (۱۶۸۵-۱۷۵۳) و گوتفرید لایب نیتس (۱۶۴۶-۱۷۱۶) نگرش های فلسفی خود را در پیوند با این مسئله تعیین کردند.

لاک خود را در نقش کارگر زیردستی می داند که بساط خطاهای مفهومی را بر می چیند تا دانشمندان یا فیلسوفان طبیعت بتوانند کار مهم خود، یعنی افزودن به گستره معرفت بشری، را پیش ببرند.

رساله لاک فصلی دارد به نام "هویت و غیریّت" که هم‌چنان در اواخر قرن بیستم منشا اثر است. این فصل در ویراست دوم به کتاب لاک افزوده شد و مشتمل بر این بحث است که شخصی پس از طی دوره ای زمانی که در آن بسا که هم از حیث جسمانی و هم به لحاظ روانی به طرز کاملاً چشمگیری دگرگون شده باشد باز همان شخص باشد.

علاوه بر فلسفه، لاک هم به ماهیت زبان علاقه مند است و هم به کاربرد آن در ارتباط حقیقی. به رغم او، زبان صرفاً ایجاد اصوات قابل فهم نیست، طوطی ها هم

می‌توانند همین کار را انجام دهند، بلکه کلمات نشانه‌های تصوراتند. در اعلامیه استقلال آمریکا به سال ۱۷۷۶ پیامی را بازگو می کند که جانمایه اثر لاک، رساله دوم در باب حکومت است، اثری که تقریباً یک قرن پیش از آن اعلامیه به رشته تحریر در آمد، و آن عبارت است از : "ما برآنیم که این حقایق مثل روز روشن است، اینکه قاطبه آدمیان برابر خلق شده اند، که پروردگار آدمیان به ایشان حقوقی سلب ناشدنی، از جمله حق حیات، آزادی و طلب سعادت، بخشیده است که هر گاه حکومتی این غایت را نقض کند، بر مردم رواست که آن حکومت را دگرگون کنند یا بنیادش را براندازند." لاک درکتاب در باب حکومت این مسئله را بیان نموده است که مردم حق دارند که حکومت ظالم و ستمگر را براندازند.

به طور کلی لاک کتب و نوشته های گرانقدری در زمینه های مختلف علوم نظیر اقتصاد، سیاست، الهیات، فلسفه، علوم تربیتی و طبیعی و معرفت شناسی بر جای گذاشته است. سرانجام لاک بر اثر بیماری سل، در سال ۱۷۰۴ در اتس چشم از جهان فرو می بندد.‏

محمد امین مشتاقی