ویراژ در برابر قانون

نگاهی به گستردگی تخلفات موتورسواران

پدر سخت مشغول کار است که مطابق معمول تلفن همراهش به صدا درمی آید، این ساعت روز فقط دختر کوچولوی باباست که با یک خسته نباشید، قوت قلبی به او می دهد، اما اینبار صدای گریان و هراسان همسرش او را نگران می کند، اینبار متأسفانه خبری تکان دهنده، پدر را سراسیمه راهی منزل می کند؛ «رویا با موتور تصادف کرده، سرش شکسته و موهای سیاهش از خون سرخ شده و... زود خودت را برسان.» مرد برای دقایقی گیج و حیران می ماند، فاصله ۲ساعته محل کار تا خانه را چطور طی کند، چه اتفاقی برای فرزند دلبندش افتاده، نکند خدایی ناکرده بلایی سر بچه آمده باشد، نه! نه! چاره ای ندارد هیچ وسیله ای جز موتور نمی تواند او را زودتر به خانه برساند باز هم موتور! همین دیشب بود که رویا کوچولو بخاطر شیطنتهای کودکانه و وروجک بازیهایش توسط پدر تنبیه شده بود و در کنج اتاق، پشت به پدر، مثلا با او قهر کرده و قطرات اشک گونه های سرخش را نمناک کرده بود و این صحنه ها بر قاب تلفن همراه پدر حک شده و امروز مرد با تماشای آن و تصور سر خونین فرزندش، دیگر طاقتش تاب شده و نمی تواند جلوی اشکهایش را بگیرد، و برای رسیدن بر بالین دلبندش از راننده موتورسیکلت می خواهد چراغ قرمز را رد کند و برای فرار از ترافیک از پیاده رو حرکت کند، حال عیبی ندارد که او فاقد گواهینامه هم باشد، مرد فقط می خواهد زودتر خودش را به دختر کوچکش که یکی از همین موتورسواران خلافکار، فرق سرش را شکافته، برساند. فرقی نمی کند به چه قیمتی!! فقط زودتر به مقصد برسد.

واقعا همین عجله کردن ها و زود به مقصد رسیدن های به هر قیمتی، ما را دچار این همه نگرانی و دردسر می کند. در طول روز هزاران نفر از شهروندان در شهرها و روستاها و کلان شهرها با مسائل و مشکلات زیادی دست به گریبان می شوند که هر کدام برای حل این مشکلات ساده ترین و پیش پا افتاده ترین راه حل را بدون کمی تأمل در مورد کم خطرترین راه حل انتخاب می کنند. شاید با خود بگویید اگر شما هم در برخی مواقع بحرانی جای ما بودید همین کار را می کردید! بله کاملا حق با شماست، اما باید یاد بگیریم و به بچه ها هم آموزش دهیم که همیشه در شرایط عادی دنبال راه حل های منطقی برای مواقع بحرانی باشیم تا خدایی ناکرده در هنگام بروز حادثه دست و پایمان را گم نکنیم و خطر و دردسر دیگری برای خود و دیگران ایجاد نکنیم.

متأسفانه در دنیای پرهیاهو و پر مشغله امروز، زندگی مثل عقربه های ساعت و به سرعت برق و باد از جلوی چشمانمان می گذرد، همه دوست دارند، به نوعی زودتر به مقصد برسند. از ترافیک فرار کنند و بدون اینکه هیچ منع قانونی بر سرراهشان باشد، کارهای روزمره شان را سپری کنند، بدون اینکه آموزشهای لازم را دیده باشند. هیچ با خود فکر کرده اید که چرا اغلب موتورسوارانی که در سطح شهر تردد می کنند، چقدر راحت قوانین را زیر پا می گذارند؟ اکثر آنها این اجازه را به خود می دهند که بدون گواهینامه، بدون کلاه ایمنی و با موتورهای ارزان و غیراستاندارد از چراغ قرمز عبور کنند و به حریم عابران پیاده یعنی پیاده روها تجاوز نمایند و برای فرار از شلوغی خیابانها و ترافیکهای سنگین دست و دل زن و بچه مردم را بلرزانند. در حالیکه هیچ قوانین باز دارنده و سختگیرانه ای هم از سوی مسئولان ذیربط برای این خلافکاران بعضاً حق به جانب هم وضع نمی شود و هرازگاهی فقط به صورت مقطعی با آنها برخورد می شود و بعد از مدتی دوباره وضع به همان شرایط سابق برمی گردد.

● عابران وحشتزده از صدای غران موتورسیکلت سواران

به اعتقاد کارشناسان مسائل اجتماعی هیچ چیز نمی تواند موتور سواران را متوقف کند نه چراغ قرمز و نه خیابانهای پرترافیک و فشرده پایتخت، کافی است اندکی فاصله میان ماشینها پیدا کنند، اگر چند ناسزا هم بشنوند می ارزد به اینکه ۳۰ثانیه چراغ قرمز را نادیده بگیرند و بی توقف به راهشان ادامه دهند. پیاده روها نیز از هجوم موتورسواران در امان نیستند، بارها دیده ایم عابران وحشتزده ای که از صدای غران موتوری به حاشیه خیابان پناه برده اند. صدای ویراژشان آمیخته با بوقهای ممتد، فریاد عابر و اعتراض رانندگان، موسیقی هر روزه این شهر است. نوایی که نه برای راکبان خوش است و نه سایر شهروندان.

علی که یک فرهنگی ۵۰ساله است و تمایلی به معرفی نام کامل خود ندارد، با موتور از پیاده رو در حال حرکت است و ظاهراً مشغول خرید چند قطعه شیرآلات از دستفروش حاشیه خیابان فردوسی در زیر باران شدید پاییزی است. وقتی از او سؤال می کنم چطور به خودتان اجازه می دهید وارد حریم عابران پیاده شوید، مگر پیاده رو جای تردد وسایل نقلیه است، با قیافه ای کاملا حق به جانب می گوید: «خیابان که می بینید چقدر شلوغ است واقعا حوصله ترافیک را ندارم، مجبورم، تازه همه این کار را می کنند و مأموران هم که با ما کاری ندارند!»

با جوان ۲۹ساله دیگری که همین تخلف را تکرار کرده گفت وگو می کنم و وقتی به او می گویم آیا مأموران جلوی این کار شما را نمی گیرند، می خندد و می گوید: «اوه مأموران هفته ای یک بار موتور مرا می خوابانند، ولی خب چاره ای نداریم آنها کار خودشان را می کنند و ما هم کار خودمان را می کنیم و هرازگاهی هم جریمه می پردازیم ولی خب...»

کمی جلوتر به چهارراه استانبول نزدیک می شوم. صف طویلی از موتورسیکلت سواران با کلاه و بدون کلاه ایمنی، دو ترک و سه ترک و تعدادی هم با بارهای سنگین و حجیم و یا طاقه های پارچه آن هم در زیر باران، واقعا چشمت را خیره می کند. آن طرف چهار راه هم وانت مخصوص توقیف و حمل موتورسیکلت سواران متخلف با تعداد زیادی مامور سفیدپوش نیروی انتظامی در چهارطرف خیابان ناخواسته واقعا صحنه های خبرسازی را برای سوژه گزارشم بوجود آورده اند.

سراغ یکی از موتورسیکلت سوارانی می روم که نه کلاه ایمنی دارد و نه گواهینامه، با دمپایی ابری و لاانگشتی اش آن هم از جلوی چشم این همه مامور قصد عزیمت به سعادت آباد را دارد، چون دو مسافر عجول به پستش خورده است.

از او می پرسم «هیچ می دانی اگر تصادف کنی چه بلایی سرت می آید؟» وی بی خیال و باخنده می گوید: «مهم نیست، ما موتورسواران از جان گذشته ایم، وقتی کار پیدا نمی کنم و همین موتور منبع درآمدم است، چاره دیگری ندارم. البته یکی از دوستانم قول داد، اگر مدرکم را بگیرم در پیک موتوری برایم کاری پیدا می کند.»

● موتورسواران از محدوده قوانین خارجند!

همه اینها اشکال استفاده معیشتی از موتورسیکلت است. اغلب صاحبان موتورسیکلتها که با موتور خود امرار معاش می کنند، متعلق به قشر ضعیف هستند، چنانچه «نه» محکمی به آنها گفته شود، از کجا امرار معاش کنند؟ اگر هم به حال خودشان گذاشته شوند که هرج و مرج، معابر را فرامی گیرد و خدا نکند که با عابری تصادف کنند، آن موقع است که هزار فامیل و پدر و بزرگ و ریش سفید را واسطه قرار می دهند تا مصدوم بیچاره از خطای بزرگ آنان بگذرد.

مجید شاه حسینی، افسر راهنمایی و رانندگی که مشغول توقیف یکی از موتورسیکلت سواران بدون مدرک و گواهینامه می باشد در گفت وگو با گزارشگر کیهان می گوید: «روزانه فقط درهمین چهارراه ده ها موتورسوار متخلف را جریمه کرده و موتور آنها را توقیف می کنیم، اما متاسفانه بازهم شاهد زیرپا گذاشتن موارد قانونی از سوی اکثر موتورسواران هستیم.»

وی اضافه می کند: «درست است که موتور درحال حاضر وسیله امرارمعاش بعضی هاست، ولی نباید این قبیل دلسوزی ها منجر به شکستن قوانین راهنمایی و رانندگی شود. وقتی اسم موتور و موتورسواری می آید، تصور عمومی این است که با موتور هرخلافی را می شود انجام داد و به راحتی از کنارش گذشت. انگار موتورسیکلتی ها از محدوده قوانین خارجند و این عملشان مجاز است. شما دقت کنید، اکثر آنها حتی به جان خودشان هم رحم نمی کنند، کلاه ایمنی که نمی گذارند، بادمپایی وضعیت غیراستاندارد هم اقدام به موتورسواری می کنند و از سوی دیگر آمار بالایی از تصادفات و حوادث رانندگی را هم به خود اختصاص می دهند.»

خانم فرشته امجدیان که قصد ردشدن از خیابان را دارد و شاهد گفت وگوی ما است، در تایید صحبتهای این افسر راهنمایی و رانندگی درحالیکه دستش را روبه سر باندپیچی شده دختر ۵ ساله اش می گیرد، چنین می گوید: «از مسئولان راهنمایی و رانندگی خواهش می کنم که اقدامی جدی برای برخورد با موتورسیکلت سواران متخلف انجام دهند. هفته گذشته بود که به همراه دخترم از کوچه رد می شدیم که ناگهان موتورسواری با سرعت ۱۰۰ کیلومتر به دخترم زد و فقط خدابه ما رحم کرد و دلبندم را دوباره به من داد.»

وی که بغض گلویش را گرفته در ادامه می گوید: «سر دخترم شکافته و الان هم سروصورتش ۴۰ تا بخیه خورده و ظاهرا موتورسوار که دانش آموز ۱۶ ساله ای بیش نیست قصد تفریح با موتور برادرش را داشته اما غافل از اینکه کمی هم نگران جان دیگران و خودش باشد، به شدت گاز می دهد تا هیجانات دوره جوانی اش را تخلیه کند و از سوی دیگر خانواده اش توقع دارند ما اشتباه فرزندشان را نادیده بگیریم و شکایت نکنیم.»

● حوادث ترافیکی، عامل اصلی تصادفات رانندگی

حوادث ترافیکی علت اصلی مرگ و میر و صدمات جدی در تمامی سنین به شمار می آید. طبق آمار متاسفانه ۹۰ درصد تلفات ناشی از تصادفات با وسایل نقلیه موتوری که همه ساله میلیون ها کشته و مجروح در سراسر جهان برجای می گذارد، مربوط به کشورهای درحال توسعه است و تاسف بارتر اینکه ایران یکی از کشورهایی است که از بالاترین میزان تلفات انسانی در حوادث رانندگی برخوردار است، به نحوی که کشور ما علی رغم داشتن تنها یک درصد از جمعیت جهان در چند سال اخیر، ۲ درصد از تلفات انسانی حاصل از تصادفات وسایل نقلیه در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. همچنین آمار کشته شدگان در تصادفات وسایل نقلیه در ایران ۲ برابر و آمار مصدومین در سوانح ترافیکی در ایران تقریبا ۵ برابر میانگین آمارهای جهانی است.

دکتر احمد نرگسی متخصص بیهوشی در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه تعداد کشته شدگان در تمامی انواع حوادث و در راس آنها حوادث ترافیکی، بعداز مرگ ومیر ناشی از بیماری های قلبی و عروقی مقام دوم را دارد، می گوید:«با این تفاوت که بیماری های قلبی عروقی عمدتا افراد سنین بالاتر از ۶۰ سال را به کام مرگ می کشاند درحالیکه میانگین سنی تلفات ناشی از حوادث ترافیکی ۲۷ تا ۳۶ سال است.

وی می گوید: «شکی نیست که ناامنی جاده ها، نقایص خودروها و وسایل نقلیه موتوری، اشکالات اورژانس و سیستم انتقال مصدومین به مراکز بیمارستانی هریک به نوبه خود در افزایش تلفات ناشی از تصادفات وسایل نقلیه در کشور نقش دارند، اما آنچه در صدر علل افزایش تلفات قرار دارد چیزی جز فرهنگ نادرست، رانندگی مخصوصا موتورسیکلت سواران نیست.»

وی می گوید: «افزایش حجم ترافیک و رفت و آمد بیش از حد خودروها در بزرگراه ها و جاده ها سبب از دست رفتن وقت، سرمایه و کاهش میزان تولید در جامعه و افزایش تصادفات و سوانح می شود.»

دکتر نرگسی با اشاره به اینکه ۲۵ درصد از مرگ های ناشی از حوادث ترافیکی مربوط به موتورسیکلت سواران است که بخش عمده ای از آن دراثر برخورد اتومبیل با موتورسیکلت اتفاق می افتد، خاطرنشان می کند: «نکته در خور توجه اینکه ۷۵ درصد این مرگها صرفا به علت صدمات و ضربات مغزی در اثر نداشتن و یا استفاده صحیح از کلاه ایمنی استاندارد در موتورسواران است و عابرین پیاده خصوصا کودکان نیز از جمله قربانیان سرعتهای غیرمجاز و انحراف رانندگان خودروها هستند.»

● موتور وسیله ای ارزان اما بی کیفیت

موتورسیکلت وسیله ای است که با شرایط ارزان و کیفیت پایین تولید و با توجه به نیاز روزافزون به سفر و تردد از این وسیله استفاده می شود.»

سرهنگ خسروی، معاون اجتماعی و فرهنگی ترافیک پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا در گفت وگو با گزارشگر کیهان ضمن بیان مطلب فوق در ادامه می گوید: «موتور متاسفانه وسیله ای است که قانونمندی دقیق و درستی برای فرهنگ استفاده از آن بین رانندگان وجود ندارد و این قانون بین موتورسواران بسیار ضعیف است. با توجه به اینکه بیشتر قشر موتورسیکلت سواران را جوانان تشکیل می دهند و این عزیزان ایمن راندن را فدای هیجان راندن می کنند و حالت تهاجمی به خود می گیرند و تفاوتی بین آنها قائل نیستند سطح شهر را با پیست موتورسواری اشتباه می گیرند و مرتکب انواع و اقسام تخلفات می شوند.»

سرهنگ خسروی می گوید: «با توجه به اینکه موتورسوار هنگام رانندگی باید ۱۶استاندارد لازم از جمله کلاه ایمنی، دستکش، لباس محافظ و... را رعایت کند و متاسفانه این هم رعایت نمی شود و از سوی دیگر موتورسیکلت ها از نظر فنی شرایط لازم را ندارند و مطابق با استانداردهای معمول ساخته نمی شوند، روزانه شاهد آمار بالای تصادفات و تخلفات از سوی موتورسیکلت سواران هستیم.»

وقتی از وی در خصوص راهکار حل این مشکلات سوال می کنم در پاسخم می گوید: «این کار نیاز به فرهنگ سازی در استفاده درست و صحیح از این وسیله نقلیه ارزان و کم حجم دارد، ضمن اینکه اگر مسئولان ذیربط در امور جوانان، برای این قشر عظیم جامعه برنامه ریزی دقیقی برای پر کردن اوقات فراغت و تخلیه هیجانات آنها داشته باشند، قطعا کمتر شاهد تخلف در سطح شهرها خواهیم بود. و با توجه به ترافیک سنگین در شهرهای بزرگ از جمله تهران نیازمند تغییر محدودیت های ترافیکی هم هستیم.»

از سرهنگ خسروی سوال می کنم چرا قوانین بازدارنده ای برای برخورد با موتورسواران متخلف وجود ندارد که در پاسخ می گوید: «قوانین سختگیرانه ای برای برخورد با تخلفات موتورسیکلت سواران و توقیف موتور آنها وجود دارد که به موجب مواد قانونی آنها را انجام می دهیم، آمار توقیفات بسیار بالاست و پلیس برخوردهای سخت و جدی با متخلفان و راکبین آنها دارد، مثلا در صورت نداشتن گواهینامه و یا رانندگی بدون کلاه ایمنی و حمل بار موتورسیکلت به مدت چند ماه توقیف می شود و راننده برای دریافت موتور خود باید جریمه نقدی بپردازد که متاسفانه اکثر رانندگان قید موتور توقیفی خود را می زنند و به جای پرداخت هزینه ترخیص، موتورسیکلت جدیدی خریداری می کنند.»

● ساماندهی قوانین، راه حل کاهش تخلفات موتوری

حدود ۳میلیون موتورسیکلت در سطح شهر تهران بزرگ تردد می کنند و چون این وسیله ارزان قیمت است و مصرف سوخت کمی هم دارد، اما در تولید آلودگی نقش بسزایی دارد.

سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در گفت وگو باگزارشگر کیهان با اشاره به اینکه یکی از مشکلات ترافیک شهری تهران موتورسیکلت ها و موتورسواران هستند، می گوید:«با توجه به اینکه عده معدودی از موتورسیکلت سواران قوانین را رعایت می کنند و عمدتا این مقررات را نادیده می گیرند، از چراغ قرمز عبور می کنند، در پیاده روها و خلاف جهت حرکت و باربری و مسافرکشی می کنند بنابراین در حوادث و سوانح ترافیکی نقش مهمی را بازی می کنند.»

تشکری هاشمی با اشاره به اینکه براساس آمار پراکنده ۵۰درصد از تصادفات منجر به جرح و فوت را موتورسواران تشکیل می دهند، می گوید: «موتور گاهی به عنوان تاکسی استفاده می شود و در برخی موارد نقش وانت بار را دارد و متاسفانه قانون جامع و قوی در خصوص برخورد با تخلفات موتورسواران نیز وجود ندارد.»

وی می گوید: «اقساط موتورسیکلت از استفاده از یک سفر هر روزه با تاکسی، ارزانتر تمام می شود، بنابراین تنها راه حل کنترل موتور در پایتخت ساماندهی قوانین از سوی مجریان و قانونگذاران است.»

۴۷ سال پیش وقتی نخستین موتور سیکلت وارد خیابانهای ایران شد، کسی تصور نمی کرد روزی فراخواهد رسید که تمامی خیابان ها و حتی جاده های برون شهری مملو از این وسیله خطرناک و غیرایمن شود.

از آن زمان که شرکت «رکس» اولین نسل موتورسیکلتهای گازی را به معابر ایران روانه کرد، اگرچه حدود نیم قرن می گذرد، ولی هنوز فرهنگ استفاده صحیح از این وسیله ایجاد نشده است.

هر پدیده نوظهوری غیر از این اگر وارد جامعه سنتی ما می شد، حداقل پس از یک دهه، فرهنگ استفاده از خود را در میان کاربران جا می انداخت، ولی در ۵۰ سال گذشته و با وجود آنکه تعداد موتورسیکلتهای موجود در ایران اینک به ۷ میلیون دستگاه یعنی معادل ۱۰ درصد جمعیت کشور رسیده است، هنوز رانندگی صحیح با موتورسیکلت بیگانه ترین مفهوم در ادبیات ترافیکی ماست. به اعتقاد کارشناسان مسائل ترافیکی در حقیقت فرهنگ موتورسواری در ایران چیزی جز زیرپا گذاشتن تمامی قوانین رانندگی و نادیده گرفتن حقوق ترافیکی سایر مردم نیست، هرج و مرج مشهودی که در نظام حمل و نقل کشور روز به روز برای مسئولان این حوزه سخت تر می شود.

رفتاری نظیر عبور از چراغ قرمز، توقف روی خط کشی عابران پیاده، حرکت در خلاف جهت سایر خودروها، ورود به مسیر ویژه اتوبوس، پارک کردن در پیاده رو، حرکتهای مارپیچ، ایجاد سرو صدای ناهنجار و مسائلی از این دست که مشاهده ارتکاب آنها از سوی موتورسواران برای عموم مردم کشور بویژه ساکنان شهرهای بزرگ به یک عادت روزمره تبدیل شده، نمونه هایی از فرهنگ غلط رفتاری در استفاده از این وسیله نقلیه است.

● موتورسواری ایمن

موتورسیکلت به دلیل اینکه یک وسیله تفریحی، کاری، ارزان قیمت و کم حجم است و محدودیت تردد کمتری دارد، مورد علاقه مردم است، ولی عیب بزرگی که موتورسیکلتها دارند، آسیب پذیر بودن آنهاست.

سروان حمیدرضا محمدحسینی مسئول آموزش پلیس مدارس شهر تهران در حاشیه نخستین نمایشگاه حمل و نقل و ترافیک شهری در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه موتورسواران معمولاً مقید به قانون نیستند و مرتکب تخلفات زیادی می شوند، می گوید: حدود ۲۰ درصد تصادفات فوتی و ۴۰ درصد تصادفات جرحی در شهر تهران مربوط به موتورسواران است و اکثر تصادفات بر اثر یک لحظه غفلت یا اشتباه از سوی رانندگان وسایل نقلیه به وقوع می پیوندد. و اگر رانندگان موتورسیکلت سه فرمول هشیار بودن، آمادگی داشتن و به موقع عمل کردن را بخاطر داشته باشند، احتمال وقوع حوادث به شدت کاهش می یابد.»

وی با بیان اینکه جریمه عبور از پیاده رو و چراغ قرمز برای موتورسواران توقیف سه ماهه موتور می باشد، خاطرنشان می کند: «این جریمه ها و توقیفات اصلاً بازدارندگی لازم را ندارد، بنابراین مجریان قانون باید قانونگذاری های جدید در برخورد با متخلفان داشته باشند و از سوی دیگر خود موتورسواران فرهنگ استفاده درست از این وسیله نقلیه را بیاموزند.»

سروان محمدحسینی می گوید: «طرح موتورگیری نیروی انتظامی فعال است اما متاسفانه با روند تولید موتورهای نامرغوب، این طرح خیلی بازدارنده نیست و می بینیم که در حال حاضر موتور به عنوان یک وسیله حمل و نقل پرخطر تبدیل شده است. از وی در خصوص حل این مشکل سؤال می کنم که در پاسخ می گوید: «راهنمایی و رانندگی از اوایل مهرماه طرح کلاس آموزش رانندگی تدافعی را آغاز کرده است که دراین طرح، راکبان موتورسیکلتها با شرکت در کلاسهای آموزشی با قوانین تردد موتورسیکلت ها درسطح شهرها آشنا می شوند.»

وی در ادامه درخصوص رانندگی تدافعی در توضیحاتی می گوید: «این رانندگی روشی است که راننده با اتخاذ آن قادر است از وقوع تصادفات و سوانح رانندگی جلوگیری کند و هدف از این نوع رانندگی کم کردن میزان تصادفات و مرگ و میر، جراحات و صدمات و نگرانی های خانواده ها و بالابردن ضریب ایمنی و حفظ سلامتی مردم در طول سفر است.»

● برچسب «ایمن برانیم تا سالم بمانیم»

سردار حسین رحیمی رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ هم در گفت وگویی در خصوص رانندگی ایمن کلاسهای آموزشی می گوید: «موتورسیکلت سواران متخلف در شهر تهران که دارای گواهینامه رسمی و پلاکهای معتبر هستند در کنترل پلیس راهنمایی و رانندگی به جای انتقال موتورسیکلت به پارکینگ در دوره های آموزشی کوتاه مدت شرکت می کنند در صورتی که اگر آنها بعداز طی دوره آموزشی دوباره مرتکب تخلفات راهنمایی و رانندگی شوند با برخورد جدی پلیس راهنمایی و رانندگی روبرو خواهند شد.»

سردار رحیمی اضافه می کند: «برچسبی با عنوان «ایمن برانیم تا سالم بمانیم» بر روی موتورسیکلت آنها چسبانده می شود و این افراد نمایندگان پلیس در میان شهروندان و مروج قانون گرایی خواهند بود.»

وی می گوید: «ساماندهی موتورسیکلت و برخورد با تخلفات آنان یکی از مطالبات عمده شهروندان است و پلیس راهنمایی و رانندگی به این نتیجه رسیده که به جای برخورد قهرآمیز با متخلفان، با برخورد فرهنگی، توأم با آموزش، یادآوری و بازآموزی قوانین بپردازد.»

سردار رحیمی می گوید: «دراین طرح روزانه ۴۰۰ موتورسیکلت سوار آموزش می بینند و میثاق نامه ای را امضاء خواهند کرد.»

● قوانین متناسب با تخلفات نیست

معمولا وقتی به کاری عادت کنیم چه صحیح و چه غلط، دیگر ترک آن کار برای ما دشوار خواهد بود و این امر وقتی تشدید می شود که پای پول، عجله، سرعت و کار و درآمد هم درمیان باشد.

سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت و گو با گزارشگر کیهان با اشاره به بازدارنده نبودن قوانین راهنمایی و رانندگی برای تخلفات موتوری و متناسب نبودن قوانین با تخلفات می گوید: «جریمه کردن دیگر اثربخشی لازم را ندارد و در اکثر موارد قانون شکنان را جری تر نموده تا جایی که کاملا به قوانین بی حرمتی می کنند.»

وی با اشاره به اینکه موتورسواران برای فرار از ترافیک سنگین مخصوصا در شهرهای بزرگی مثل تهران، قوانین را به راحتی زیرپا می گذارند، می گوید: «برای برخورد با این مشکلات اولا باید قوانینی متناسب با مسائل روز جامعه وضع شود و نکته دیگر اینکه تنبیه ها و جریمه باید از نوعی باشد که فرد واقعا متنبه شود و تخلف را تکرار نکند.»

تشکری هاشمی اضافه می کند: «خیلی از تخلفات از جنسی هستند که فرد متخلف احساس نگرانی در زمان تنبیه ندارد و همین مسئله باعث تشدید تخلفات می شود، حال آنکه دراکثر کشورهای دنیا، جرائم از جنس محرومیت ها مثل ابطال گواهینامه و یا زندانی متخلف است که دراین زمینه در مقایسه با کشورهای دیگر خیلی عقب هستیم.»

از وی می خواهم راهکاری جهت حل این مشکل ارائه دهد که می گوید: «برخورد مقطعی با متخلفان کارساز نیست، بنابراین مجریان قانون باید به صورت خستگی ناپذیر تلاش کرده و وارد این عرصه شوند چرا که جراحی اجتماعی نه تنها تبعات زیادی به همراه دارد، بلکه قاطعیت و استمرار را هم می طلبد.»

وی با اشاره به اینکه اکثر بزهکاران اجتماعی را موتورسیکلت سواران تشکیل می دهند خاطرنشان می کند: «آمار بالای سرقتها و کیف قاپی توسط موتورسواران حکایت از این مسئله دارد که آنها با زیرپا گذاشتن قوانین راهنمایی و رانندگی از جمله رانندگی بدون کلاه ایمنی براحتی اقدام به هر نوع کار خلافی می کنند و چنانچه فرهنگ سازی درستی درخصوص استفاده از این وسیله نقلیه صورت گیرد، شاهد کاهش آمار جرم و جنایت و تصادف در کشور خواهیم بود.»

● ۳۰ درصد آلودگی هوای تهران، از اگزوز موتورسواران

موتورسیکلت علاوه بر اینکه در بروز حوادث و سوانح رانندگی و ترافیک شهری نقش زیادی دارد، در افزایش میزان آلایندگی های صوتی و زیست محیطی هم بی تأثیر نیست.

مهندس وحید نوروزی، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودورهای تهران در گفت وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه مخالف افزایش تعداد موتورسیکلت درسطح شهرهای بزرگ می باشد، زیانهای زیست محیطی این وسیله نقلیه را بی شمار عنوان می کند و می گوید: «۳۰ درصد آلودگی هوای تهران را حدود ۳ میلیون موتورسیکلت درحال تردد در شهر تهران تولید می کنند و نیمی از آلودگی های صوتی پایتخت هم مختص موتورسیکلتها هست و در ۴۰ درصد تصادفات رانندگی، موتورسواران نقش اصلی را برعهده دارند.»

وی با اشاره به اینکه روزانه ۱۵۰۰ موتور در تهران شماره گذاری می شود، می گوید: «۷ میلیون موتور در ایران به تنهایی برای نابود کردن کشور کافی است درحالی که میزان مراجعه آنها به مراکز معاینه فنی متاسفانه در ۸ ماه گذشته فقط ۱۲۰ دستگاه آن هم فقط از روی کنجکاوی و نه برطرف کردن نقایص فنی موتورسیکلت بوده است.»

از وی سؤال می کنم آیا هیچ الزام قانونی برای مراجعه موتورسواران به این مراکز وجود دارد که در پاسخ با اظهار تاسف چنین می گوید: «مراجعه موتورسیکلت سواران به مراکز معاینه فنی درحد صفر و برای آنها مثل طنز می ماند. حال آنکه ۲۷ مورد استاندارد در مورد موتورها در بحث ایمنی و آلایندگی داریم و درحال حاضر مؤسسه استاندارد فقط ۱۷ مورد آن را اجباری کرده و ۱۰ مورد دیگر اجباری نیست، در صورتی که تمام اینها همه موارد استانداردهای اجباری است.»

مهندس نوروزی در ادامه می گوید: «متاسفانه تولید فله ای و بی حساب و کتاب موتور در دهه های گذشته و از رده خارج نشدن هیچ موتورسیکلتی به مشکلات زیست محیطی و آلودگی های صوتی دامن زده به نحوی که بسیاری از موتورسیکلتهایی که اکنون در سطح شهر تردد می کنند فاقد استانداردهای ابتدایی آلاینده ها هستند.»

مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران می گوید: «سازمان محیط زیست هم به عنوان متولی محیط زیست کشور در چند سال گذشته موتورسیکلت های دوزمانه و یا گازی را تبدیل به موتورسیکلت های چهارزمانه کرد، در واقع از موتورسیکلتهای دوزمانه اسقاطی نبش قبر کرده و با پرداخت یارانه سنگین عملا تعدادی موتورسیکلت معمولی را جایگزین آن ها نمود در حالیکه منطق حکم می کرد یا نباید سراغ موتورسیکلت های به تاریخ پیوسته می رفتیم و یا اگر هم سراغ آنها می رفتیم لااقل موتورسیکلت های برقی را جایگزین آنها می نمودیم.»

مهندس نوروزی با اشاره به اینکه امکان معاینه فنی موتورسیکلت های درحال تردد شهر تهران وجود ندارد، می گوید: «بحث معاینه موتورسیکلت درحال تردد با شرایط موجود عملا امکان پذیر نیست و بهتر است مسئولان مربوطه به سمت کیفی سازی موتورسیکلت های نو پیش روند تا شاید با امدادهای غیبی وضعیت موتورسیکلت های درحال تردد مشخص شود.»

وی همچنین با مقایسه تعداد موتورسواران ایرانی با سایر نقاط جهان می گوید: «درهیچ کشور پیشرفته ای به این اندازه که در کشور ما از موتورسیکلت استفاده می شود، گرایش به موتور وجود ندارد و این تابع شرایط سهل و آسانی است که در خصوص استفاده از موتور وجود دارد.»

به باور وی موتورسواران از هیچ قانونی تابعیت نمی کنند و به راحتی جان خود و شهروندان را به خطر می اندازند و این مسئله همت و تلاش مضاعف مسئولان ذیربط و دقت بیشتر مردم و موتورسواران را در امر رانندگی صحیح می طلبد.

وی بهترین راهکار برای ساماندهی موتور در پایتخت را مدیریت در مبدا می داند و می گوید: «تولید کننده باید استانداردهای آلودگی، آلایندگی و ایمنی را رعایت کند، البته دراین مدت تولیدکنندگان زیر پله ای موتور به شدت کاهش پیدا کرده اند و اگر به همین تعداد کارخانه تولید کننده موتور نظارت کنیم، به نتایج مطلوبی خواهیم رسید.»

همه چیز با یک اشتباه ساده و پیش پا افتاده آغاز شد ، آن روز با مخالفت پدر برای موتورسواری مواجه شد، به خاطر همین وقتی پدر از خانه بیرون رفت موتور را برداشت و زد به خیابان، انگار دنیا را به او داده بودند، انگار در ابرها سیر می کرد، حالا زمین زیر پای او بود و شده بود فرمانروای خیابان، ولی در یک لحظه همه چیز خراب شد، نفهمید با چه برخورد کرد و به طرفی پرت شد، از زمین که بلند شد دیگر انسان اولی نبود دیگر آن پسر بچه پاک و معصوم نبود، او یک قاتل شده بود، همه چیز فرق کرده بود او جان یک انسان را گرفته حالا دیگر بچه هایی بی مادر شده بودند و مادری که دیگر در این دنیا نبود...

حمیدرضا ۱۶ سال بیشتر ندارد که عشق موتورسواری و ویراژ دادن او را کشته بود و حالا هم که این فرصت پیش آمده بود، آنقدر بی کله و سر به هوا شده بود که بدون فکر کردن به عواقب کارش، جان یک انسان بی گناه را در چشم برهم زدنی اما ناخواسته گرفت و حالا هم پشیمان و متحیر از دسته گلی که به آب داده، دائم زیر لب زمزمه می کند؛ ای کاش حرف پدرم را گوش کرده بودم حالا با این اتفاق چگونه به درس و مشق ادامه دهم؟ چرا، چگونه، ای کاش و اما و اگرها الان دیگر هیچ فایده ای ندارد، قبل از این اتفاق و امثال این گونه حوادث باید به فکر راه چاره بود. پدر حمیدرضا می گوید: دیه، آخر من از کجا ۴۵ میلیون تومان پول بیاورم، من یک کارمند ساده و مستاجر هستم. موتورم بیمه و پسرم هم گواهینامه ندارد، هنگام تصادف کلاه ایمنی هم نداشته. تخلف پشت تخلف و همه مثل آب خوردن آن را مرتکب می شوند و خمی به ابرو هم نمی آورند.

آنطور که مسئولان بیمه ای کشور می گویند ۷۰ درصد موتورسیکلتها فاقد بیمه نامه شخص ثالث هستند و در خیابانها جولان می دهند این در حالی است که براساس قانون باید از حرکت وسایل نقلیه بدون بیمه نامه جلوگیری کرد و ضمناً همگی می دانیم رقم بالایی از تصادفات درون شهری متوجه تخلفات آشکار موتورسیکلت هاست.

● جوانان درصدر آمار متخلفان موتورسیکلتها

آن روز که «دایملر» و «ویلهلم میباخ» در اشتوتگارت وسیله ای به نام موتورسیکلت را می ساختند فکر نمی کردند که این وسیله ای شود تا هر روز اشکهای مادرانی ریخته شود، دعواهایی راه بیفتد، پرونده هایی تشکیل شود، جوانانی پرپر شوند و هزینه های هنگفتی بر دوش خانواده ها و دولت بیفتد. تازه ترین گزارش سازمان جهانی بهداشت who نشان می دهد که موتورسیکلت سواران جوان درصد بالایی از آمار مجروحان و تلفات سوانح رانندگی را در بسیاری از کشورهای آسیایی تشکیل می دهند.

طبق یک برآورد موتورسیکلت سواران بین ۳۵ تا ۵۰ درصد از کشته های سوانح حمل و نقل کشور را دربرمی گیرند که تعداد آنها در یکسال بیش از ۱۰ هزار کشته است. از این رو بی جهت نیست که موتورسیکلت را «ارابه مرگ» نامیده اند.

همچنین به اعتقاد کارشناسان امور حمل و نقل، استفاده کنندگان از این وسیله خطرناک که عموماً جوانان و مردان ۱۵ تا ۳۵ سال هستند، ۶۵ درصد از مصدومان حمل و نقل زمینی را شامل می شوند.

احمدعلی پیرخادم، مهندس یک شرکت خودروسازی در سمنان در گفت وگو با گزارشگر کیهان می گوید: «موتورسیکلت که روزی به عنوان یک وسیله تفریحی و ورزشی مورد توجه قشر محدودی از جوانان بود، اینک به پر استفاده ترین وسیله نقلیه کشور تبدیل شده است. این خودرو که می توانست با توجه به قابلیتهای ویژه خود به یک وسیله نقلیه مناسب، کم هزینه و پربازده در نظام حمل ونقل ما تبدیل شود، به دلیل ناهنجاریهای فرهنگی و رفتاری مخل امنیت سایر قشرهای ترابری و بر هم زننده نظم ترافیکی کشور شده است و متأسفانه حرکت جدی برای انسجام دهی و تنظیم این رفتار غلط موتورسواران از سوی مسئولان به چشم نمی خورد.»

پیرخادم اضافه می کند: «هم اینک بیش از ۳۰۰ شرکت تولیدکننده موتورسیکلت در کشور به ثبت رسیده که از این تعداد، حدود نیمی از آنها فعال هستند. در حقیقت صدور بی رویه مجوز تولید، سبب افزایش تعداد موتورسیکلت سواران و رقابت غیرمنطقی آنها با یکدیگر در سالهای اخیر است، ولی اکنون پس از اشباع بازار مصرف که یک لطمه سنگین برای صنایع مرتبط است، به نظر می رسد هنوز مسئولان صنعتی و متولیان تنظیم روابط ترافیکی متوجه عمق مخاطرات اقتصادی و اجتماعی این وسیله نقلیه در جامعه نشده اند.»

این مهندس صنعتی در ادامه به وضعیت استانداردسازی صدای ناهنجار موتورسیکلت ها هم اشاره می کند و می گوید: «در حالیکه استانداردهای مجاز صدای موتور در بیشتر نقاط دنیا زیر ۴۵ دسی بل است ولی در ایران استاندارد تراز صوتی در تولید موتورسیکلت رعایت نمی شود و حتی برخی واحدهای صنعتی برای جلب اشتیاق مصرف کنندگان و تحریک حس هیجان در آنها صدای محصولات خود را به عمد بیشتر از حد استاندارد قرار می دهند به طوری که در مواردی صدای موتورها در ایران حتی بالای ۸۵ دسی بل تخمین زده می شود.»

وی برای حل برخی از این مشکلات پیشنهاد می کند: «حال که محدودسازی تولید و کاهش استفاده از این وسیله نقلیه برای دستگاههای مجری مقدور نیست، لااقل باید از طریق برقراری مشوق ها و جریمه های مالی متناسب با میزان انحراف از معیارهای تعیین شده برای مصرف سوخت، آلایندگی و استانداردهای کیفی تولیدکنندگان این حوزه را به رعایت نکات ایمنی در ارائه محصولات جدید مجاب ساخت.»

گسترش حمل ونقل عمومی، کاهش استقبال از موتورسیکلت مهندس وحید نوروزی مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران به گسترش سیستم حمل ونقل عمومی کشور و تاثیر آن بر کاهش استفاده از موتورسیکلت اشاره می کند و به خبرنگار کیهان می گوید: «یکی از دلایل عمده گرایش به سوی موتور حداقل در هسته مرکزی شهر و محدوده بازار، فرار از چنگال ترافیکی است پس با گسترش حمل ونقل عمومی با کیفیت و مطلوب گرایش به سوی استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی افزایش پیدا می کند.»

وی می گوید: «استفاده از موتور در شهرهای کشور بسیار آسان و کم هزینه است و انجام حرکات خلاف قانون و دور از شأن شهروندان توسط موتورسواران با کمترین مجازات همراه است که برای حذف این مشکلات باید به فکر راه حلهای اساسی بود.»

● جریمه های ۷ هزار تومانی کجا و ۱۰۰۰ یورویی کجا!

موتورسیکلت وسیله ای ارزان با مصرف کم، اما تولید آلودگی بالاست و این مسئله توجه بیشتر مسئولان به ضرورت نوسازی و جایگزینی موتورسیکلتهای فرسوده و مجاب کردن رانندگان موتورسیکلتها را در مراجعه به مراکز معاینه فنی خودروها را می طلبد.

حسن عسگری، مشاور مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران هم در حاشیه نمایشگاه حمل ونقل و ترافیک شهری در گفت وگو با گزارشگر کیهان ضمن ابراز نارضایتی از عدم مراجعه موتورسیکلت سواران به مراکز معاینه فنی خودروها می گوید: «در سال ۸۸ تنها ۵۰۰ موتور سوار به این مراکز مراجعه کردند و چون در قوانین راهنمایی و رانندگی هیچ گونه الزامی برای مراجعه آنها به مراکز معاینه فنی وجود ندارد، بنابراین رانندگان واقعا سهل انگاری می کنند و هیچ توجهی به این مراکز معاینه فنی نشان نمی دهند.»

عسگری در ادامه به جرایم بسیار پایین معاینه فنی اشاره می کند و می گوید: «جریمه عدم معاینه فنی موتور در لندن یک هزار یورو و در ایران فقط ۷ هزار تومان است و چنانچه عاج یکی از لاستیکهای موتور کمتر از حد استاندارد باشد ۱۰۰۰ یورو جریمه دارد و در ایران جریمه لاستیک بدون عاج و شیشه شکسته و اگزوز دودزا به علاوه تمام عیوب معاینه فنی باز هم همان هفت هزار تومان است. در حالیکه در همان کشور هزینه های انجام تمام معاینات فنی ۶۰ هزار تومان و در ایران ۷۵۰،۸تومان می باشد.»

مسئولان برای کاهش آلودگی صوتی موتورسیکلت ها چه اقداماتی انجام داده اند؟ این سئوالی است که بسیاری از مردم دارند.

امیر علی منصوری، مدیر بخش منابع متحرک آلاینده شرکت کنترل کیفیت هوا در گفت وگو با کیهان در پاسخ به این سوال می گوید: «با توجه به تحقیقات انجام شده ۴۹ درصد آلودگی صدای تهران ناشی از مورتوسیکلت هاست که این مسئله نشان از استاندارد پایین ساخت قطعات موتوری دارد در این مرکز استاندارد پلکانی را تبیین کردیم که در صورت تصویب، تولیدکنندگان را موظف به رعایت آن در ساخت اگزوز موتورسیکلتها می کند.»

منصوری در ادامه می گوید: «به منظور تدوین حد مجاز آلودگی صوتی موتور، کمیته ای در شرکت کنترل کیفیت هوا، با همکاری ارگانهایی از جمله موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، سازمان حفاظت محیط زیست و سندیکای موتورسیکلت سازان و پلیس راهنمایی و رانندگی تشکیل شده است که براساس آن مجموعه نظرات یک استاندارد پلکانی برای تولید موتورهای نو با برنامه زمانبندی معین تدوین شده و به سازمان محیط زیست ارائه شده است که خوشبختانه مورد توافق سازمان قرار گرفته و امید است ان شاءالله به زودی به تصویب برسد و اجرایی شود.»

وی اضافه می کند: «امسال تجهیزات جدیدی خریداری شده که آلودگی اگزوز خودروهای در حال حرکت را مشخص می کند و با این وسیله می توان گفت یک خودرو وقتی در سطح شهر تردد می کند چه میزان آلودگی تولید کرده. همچنین می توان رفتار راننده را برآورد کرد و مشکلات ترافیکی را به دست آورد و در نمونه آزمایشی که انجام شده در بررسی های اولیه به این نتیجه رسیدیم که رانندگی شتابزده و غیراصولی و غیرمتناسب با شرایط جاده حدود ۷برابر یک رانندگی با شکل صحیح در همان مسیر و با همان شرایط مشکل ایجاد می کند.»

مهندس منصوری رعایت قانون توسط موتورسیکلت سواران، اجباری شدن استانداردهای صدا در خصوص تولید موتورها، انجام معاینه فنی به موقع و خریداری موتوری که مجهز به تکنولوژی بالا باشد را مهمترین راهکار کاهش آلودگی صوتی و زیست محیطی موتورسیکلتها می داند.»

وقتی مدیرعامل مرکز معاینه فنی خودروهای تهران از ۲۷ مورد استفاده موتوری در خصوص ایمنی و آلایندگی خبر داد و این توضیح را هم اضافه کرد که از این بندها تنها ۱۷ مورد تحت استاندارد اجباری است و در ۱۰ مورد دیگر این اجباری بودن رعایت نمی شود، گزارشگر کیهان طی تماس تلفنی و ارسال نامه ای به اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران، خواستار پیگیری موضوع و توضیح مسئولان ذیربط در خصوص دلایل اجباری نبودن موارد مذکور شد. اداره کل استاندارد و تحقیقات صنعتی تهران با ارسال ۳برگه فاکس و ارائه لیستی از فهرست استانداردهای اجباری ۲۶گانه جهت تایید نوع موتورسیکلتهای وارداتی و فهرست استانداردهای اجباری ۱۶گانه جهت تایید نوع موتورسیکلتهای داخلی بسنده کرد و در توضیحی اعلام کرد: «تصمیم گیری در خصوص اجباری شدن استانداردها بر عهده شورای عالی استاندارد می باشد و سایر استانداردهای ملی در این زمینه به صورت تشویقی اعطا می شود.»

همچنین در خصوص ایمنی و آلایندگی موتورسیکلتها و استانداردهای اجباری در این زمینه استانداردهای اجباری ۱۰گانه موتورسیکلتها از جمله ترمز و اجزای آن، کنترلها و موقعیتها، بوق، مصرف سوخت و... توسط شرکت بازرسی تایید صلاحیت شده کنترل و آزمون می گردد.

اما این اداره همچنان سوال خبرنگار کیهان در خصوص دلایل اجباری نکردن ۱۰ مورد از استانداردهای ضروری برای موتورسیکلتها را بی پاسخ گذاشته است.

صدیقه توانا