هفتاد و دو ساعت حاشیه

مروری بر رویدادهای اجلاس ششم خبرگان

پایین آمدن پرده پایان اجلاس اخیر خبرگان رهبری هم نتوانست ۷۲ ساعت حاشیه «مجلس بی حاشیه» را به پس پرده برگرداند و اختلاف نظرهای عیان شده را در کنجی پنهان کند. اگرچه همیشه این رسانه ها هستند که به دنبال خبر به هر گوشه و کناری سرک می کشند اما پرده نشینی مجلس روحانی نشین تاکنون اخبار این اجلاس را به عرفیات نیامیخته و حسرت «پشت پرده ها» را به دل اصحاب رسانه گذاشته بود. اما این بار این پرده نشینان بودند که حجاب از رخ برگرفته و به سراغ رسانه ها رفتند و سخاوتمندانه و به صراحت از آنچه پیشتر به ایما و اشاره گفته می شد پرده برداشتند. از طرح آیت الله هاشمی رفسنجانی گرفته تا نطق های مخالف وی، از تلاش برای عزل و سلب صلاحیت یکی از فقها گرفته تا غایبان ضیافت شام رئیس مجلس خبرگان. شاید از همین روست که به رغم آنکه پنجشنبه گذشته زنگ پایان اجلاس نواخته شد اما هر روز خط و خبر تازه یی از حواشی اجلاس ششم از گوشه و کنار یکی از رسانه ها سر برمی آورد و به سرعت به متن اخبار اجلاس می پیوندد که سه روز پرحاشیه را از سر گذراند.

هرچند از چند روز پیش از آغاز اجلاس برخی جراید به صف بندی سیاسی و جناحی برخی از اعضای مجلس خبرگان که مسوولیت های کلیدی دیگری در اختیار داشتند پرداخته و در لفافه از اختلاف نظری که بین دو طیف حامیان هاشمی و منتقدان وی سخن گفتند اما کمتر رسانه یی به خود جسارت می داد گردن کشیده و ورای آنچه به صورت گزینشی در اختیار رسانه ها قرار می گرفت را به صحنه بیاورد. اما آنچه از همان دقایق نخست در صحن علنی مجلس کلید خورد باعث شد لنز دوربین ها برای سه روز متوالی بر درهای این اجلاس زوم شود.

● غیبت چندساعته هاشمی در افتتاحیه

خبرنگاران و عکاسانی که سه شنبه هفته گذشته غرولندکنان از اینکه به دلیل «عدم هماهنگی» مسوولان برگزارکننده دیرتر از همیشه به صحن علنی هدایت شدند و گلایه شان بر این بود که دقایق نخست سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی را از دست داده اند گمان نمی کردند علت تاخیر به ظاهر پیش پاافتاده و معمول در ورود اصحاب رسانه غیبت رئیس مجلس خبرگان در دقایق نخست اجلاس باشد؛ خبری که تا روز آخر درز پیدا نکرد و بعد از انتشار نیز از نگاه رسانه ها مغفول نماند. بنا به توضیحی که «ایسنا» به نقل از حجت الاسلام علوی عضو تازه پیوسته به مجلس خبرگان منتشر کرده است هاشمی رفسنجانی در نخستین روز به خاطر ملاقات با مقام معظم رهبری جلسه را ترک می کند. «ایشان روز گذشته دیداری با رهبری داشتند و جلسه را ترک کردند و ساعاتی در جلسه حضور نداشتند ولی در افتتاحیه جلسه ما شاهد سخنرانی ایشان در اجلاس بودیم.»

سخنرانی که در آن آیت الله هاشمی رفسنجانی از تدوین طرحی خبر داد که به گفته او به خروج از فضای حاکم بر جامعه کمک می کرد؛ «گروهی از افراد خیر و خیرخواه در حال تنظیم اقداماتی هستند که بتوان با محوریت کلام رهبری و صاحب نظران برای برون رفت از وضعیت فعلی اقدام کرد و فضای جامعه و دیگر مسائل را از وضعیت کنونی به فضای نقادی جدی و سالم جامعه تبدیل کنیم.» با این اظهارات بود که انتخابات پرحاشیه ریاست جمهوری دهم نه تنها به مجلس فقها راه یافت بلکه پس لرزه های آن تا آخرین ساعات اجلاس را تحت تاثیر قرار داد. اگرچه هاشمی رفسنجانی نه جزییاتی از این «طرح» و نه هویت «خیرخواهان» را اعلام نکرد اما نفس رسانه یی شدن این «متن» از پشت تریبون ریاست مجلس خبرگان رهبری برای برخی رسانه ها این شائبه را به وجود آورد که منظور نظر هاشمی اعضای خبرگان رهبری بودند و از همین رو بود که به محض دیدن یکی از اعضا تریبون ها را به سوی او می بردند و از مجلس خبرگانی ها می خواستند درباره طرح هاشمی رفسنجانی توضیحات بیشتری ارائه کنند. اما پاسخ ها تقریباً شبیه هم بود و هیچ کدام از اعضا در این باره اظهارنظر نکردند. تنها «فارس» به نقل از احمد علم الهدی امام جمعه مشهد و از اعضای این مجلس طرح هاشمی را «دروغ» خواند. همین اظهارات باعث شد اعلام شود این متن توسط برخی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام گردآوری شده است.

این در حالی بود که برخی از ناظران معتقد بودند این متن ادامه دهنده و مکمل پیشنهاد ۵ ماده یی هاشمی رفسنجانی است که در تنها خطبه نماز جمعه یی که پس از انتخابات اقامه شد توسط وی مطرح شد. این گمانه آنجایی تقویت شد که از یکی دو هفته پیش از اجلاس پیشنهاد صلح حسنی از سوی آیت الله مهدوی کنی به میرحسین موسوی، پیشنهاد تشکیل شورای حکمیت با حضور مهدوی کنی، علی لاریجانی و ناطق نوری و در آخر پیشنهاد تشکیل کمیته یی از سوی محسن رضایی صحبت از موضوعاتی چون «آشتی ملی» و «وحدت ملی» را در سطح رسانه ها مطرح کرده بود و از همین رو بود که برخی رسانه ها از طرح هاشمی رفسنجانی به نام «بسته صلح» یاد کردند که تلفیقی بود از آنچه در یک ماه اخیر مطرح شد. شاید به همین خاطر بود که تصویر خوش وبش آیت الله مهدوی کنی و آیت الله هاشمی رفسنجانی با استقبال دوربین ها مواجه شد.

● تلاش برای حذف فقیه منتقد

هر چند به اعتقاد ناظران رئیس مجلس خبرگان رهبری با این سخنرانی کوشید حرف آخر را اول بزند و حواشی انتخابات را در نخستین دقایق اجلاس جمع و جور کند اما ۱۶ نطقی که در جلسات متوالی ایراد شد راوی حرف و حدیث های سیاسی و انتخاباتی بود که برای نخستین بار به صحن جلسه فقیهان قدم گذاشت تا حواشی انتخابات بر این اجلاس هم سایه بیندازد. اگرچه به گفته آیت الله عباس کعبی عضو مجلس خبرگان اکثر نطق ها در انتقاد به رئیس مجمع متبوع وی بود اما نطق آیت الله دستغیب باعث شد نوک پیکان انتقاد از رئیس مجلس به سوی وی نشانه برود؛ نطقی که در آن آیت الله دستغیب از اعضای مجلس خبرگان رهبری خواسته بود میرحسین موسوی و مهدی کروبی دو کاندیدای معترض به نتیجه انتخابات را به اجلاس خبرگان دعوت کنند تا «سخنانی که دارند بزنند» و روحانیون مجلس «همه چیز را تمام شده ندانند.» مساله تخریب یاران امام و کسانی که سال ها برای استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران از جان و مال و آبرو دریغ نکردند غیکی از مسائل استف.

این تخریب از چهار سال پیش ظهور پیدا کرد تا این اواخر که صداوسیما سنگ تمام گذاشت و چهره های سرشناس از جمله آیت الله هاشمی رفسنجانی، حجت الاسلام والمسلمین کروبی و جنابان دو سید بزرگوار خاتمی و میرحسین موسوی را چنان خدشه دار کرد که فریاد دوست و خنده های دشمن به آسمان رسید. وی سپس با طرح تردید درباره امکان حضور موسوی و کروبی در اجلاس پیشنهاد کرد یا در «صداوسیما» و اگر «نمی شود» از طریق سایت مجلس خبرگان از کاندیداهای معترض دعوت شود تا آنها اعتراض خود را بیان کرده و خبرگان در پایان نظر خود را اعلام کند. طرح این پیشنهاد همان و پیکان انتقاد همان. منتقدان حتی اجازه ندادند آیت الله دستغیب نطق خود را به پایان ببرد چرا که به گفته عباس کعبی یکی از منتقدان آیت الله دستغیب، برخی از اعضا به رئیس مجلس تذکر می دهند که جلوی نطق وی گرفته شود؛ «نطق ایشان در مجلس خبرگان هتاکانه، ساختارشکنانه و عاری از منطق و استدلال بود.» اما معترضان به همین رضایت نمی دهند و بلافاصله نامه سلب صلاحیت دستغیب از سوی وی تهیه و بین اعضا دست به دست می شود؛ سلب صلاحیت از فقیهی که اجتهادش نه تنها هنگام کاندیداتوری برای انتخابات خبرگان رهبری به تایید حوزه علمیه قم رسیده و صلاحیتش تایید شده بلکه از سال ۶۰ یکی از اعضای این اجلاس به شمار می آمد؛ «بنده خواهان عزل این نماینده براساس تبصره ماده ۸۳ شدم که با تحسین و تایید اکثریت خبرگان رهبری روبه رو شد و به دنبال نطقم طرح سلب صلاحیت ایشان را تهیه و کمتر از نیم ساعت امضاها را در این رابطه جمع آوری کردم.» اما به گزارش برخی پایگاه های خبری تلاش کعبی برای حذف نماینده مردم استان فارس در مجلس خبرگان رهبری با مخالفت صریح مقام معظم رهبری متوقف شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری ایشان در دیدار اعضای مجلس خبرگان می فرمایند؛ «راجع به این مطلبی هم که جناب آقای شاهرودی نقل کردند به نظر من خبرگان اقدام نباید بکنند به اینکه کسی را که حالا عقیده مخالفی در بین خودشان دارد اعلام کنند. این به نظر من اقدام خیلی مناسبی نیست. حالا من البته نمی خواهم به خبرگان تکلیفی بکنم یا چیزی را به عنوان تکلیف بگویم، سلیقه من این است. بالاخره یک نفر عقیده دیگری در یک مساله خاصی دارد. این جور نیست که در مبانی و اصول اختلافی وجود داشته باشد و به نظرم نمی آید این جوری باشد.» آیت الله عباس کعبی سپس این گونه توضیح داد؛ «اعضای کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان رهبری در مورد دستغیب در این مجلس اخطار جدی داده است و البته نسبت به عزل ایشان اقدامی صورت نگرفته و از ابتدا نیز بنا بر چنین اقدامی نبود.»

● غایبان ضیافت هاشمی

روز سیاسی اجلاس خبرگان به شبی سیاسی تر ختم شد؛ شبی که طبق سنت هرساله اعضای مجلس خبرگان رهبری میهمان رئیس مجلس هستند و با شرکت در ضیافت شام وی با او دیدار و گفت وگو می کنند اما این رسم متداول با غیبت برخی از اعضا نگاه ها را به خود معطوف کرد. هر چند در همان روز نخستین صندلی خالی محمد یزدی دبیر مجلس خبرگان رهبری در سمت چپ هاشمی رفسنجانی توجه ها را به خود جلب کرد اما بنا به گزارشی که «عصر ایران» منتشر کرد تعدادی از نمایندگان این مجلس اعلام می کنند در «اعتراض به مواضع اخیر هاشمی» به این دیدار نخواهند رفت و دیگران را نیز به عدم حضور ترغیب و تشویق می کنند. به گزارش «عصر ایران» در این اثنا آیت الله قره باغی نماینده مردم آذربایجان غربی از دفتر یکی از مسوولان ارشد نظام کسب تکلیف می کند که پاسخی مبتنی بر دعوت به وحدت و همگرایی از سوی دفتر به وی داده می شود.

متعاقب این پیغام طیفی از نمایندگان مجلس خبرگان که خواستار عدم حضور در ملاقات با هاشمی بودند در تصمیم خود تجدیدنظر کرده و به میهمانی هاشمی می روند اما تنی چند از اعضای خبرگان به دیدار هاشمی نمی روند که نام یکی از آنان چندان هم غیرقابل پیش بینی نبود؛ «احمد جنتی». آیت الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان یکی از روحانیونی بود که همسوی آیت الله محمد یزدی دیگر عضو این مجلس که اتفاقاً او هم از اعضای شورای نگهبان است از حضور در میهمانی هاشمی رفسنجانی امتناع می ورزد تا آنچه از یکی دو ماه پیش بین هاشمی رفسنجانی و جنتی و هوادارانش جریان دارد همچنان تداوم یابد.

● توجیه غیبت یزدی با «بیماری»

احمد جنتی، محمد یزدی و مصباح یزدی از اعضای مجلس خبرگان رهبری هستند که هر سه از روحانیون هوادار دولت محسوب می شوند. اگرچه حمایت های علنی جنتی و یزدی پیش از انتخابات از محمود احمدی نژاد آن هم در شرایطی که هر دو از فقهای شورایی بودند که ناظر انتخاباتی بود که احمدی نژاد یکی از کاندیداهای آن بود اعتراض هایی را به دنبال داشت اما مواضع متفاوت و گاه متناقض یزدی و جنتی با هاشمی رفسنجانی مناظره شدید رسانه یی و حملات شدیداللحن به هاشمی رفسنجانی را رقم زد. پیشنهاد آزادی زندانیان سیاسی که به عنوان یکی از پنج راهکار رئیس مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام در نماز جمعه تهران مطرح شد چنان خشمی را از سوی این دو روحانی جناح راست به دنبال داشت که یزدی بلافاصله با ترتیب دادن یک کنفرانس مطبوعاتی به هاشمی برآشفت که «چه کاره» است که برای آزادی زندانیان نظر می دهد. احمد جنتی نیز در نخستین خطبه هایی که پس از نماز جمعه هاشمی رفسنجانی ایراد کرد در موضعی مشترک با یزدی به هاشمی تاخت و وی را مورد عتاب قرار داد. ماجرا به همین جا ختم نشد و در مراسم تودیع و معارفه رئیس قوه قضائیه هنگامی که آیت الله هاشمی رفسنجانی پشت تریبون قرار گرفت احمد جنتی جلسه را ترک گفت. اما وی در آخرین اقدام اعتراضی از رفتن به میهمانی هاشمی رفسنجانی خودداری کرد. اما این غیبت او در سایه غیبت محمد یزدی گم شد.

● استعفای دبیر مجلس خبرگان

حواشی انتخابات ریاست جمهوری منجر به تشکیل طیف متنوع و گسترده یی از سیاستمداران خاموش شد که هرکدام به دلایل مختلف سکوت پیشه کردند. چهره برخی از این سکوت پیشگان آنقدر مطرح بود که تا همین هفته پیش خاموشی محمد یزدی آن هم پس از یک کنفرانس مطبوعاتی جنجالی به چشم نیامد. اما با غیبت او در این مراسم بود که محافل سیاسی و رسانه یی متوجه سکوت وی شدند. آخرین خبری که پس از انتخابات و کنفرانس مطبوعاتی او در قم روی خط خبرها آمد انتقاد آیت الله مهدوی کنی دبیرکل جامعه روحانیت مبارز از اظهارات شدیداللحن یزدی علیه هاشمی رفسنجانی بود. به گزارش منابع نیمه رسمی، یزدی پس از نطق مطبوعاتی اش در جلسه یی که مهدوی کنی هم حضور داشت انتقاداتش از هاشمی را واگویه می کند که با اخطار و تذکر دبیرکل جامعه روحانیت روبه رو می شود.

بعد از این خبر دیگر از محمد یزدی در رسانه ها نشانی دیده نشد تا اینکه غیبت او در اجلاس خبرگان به چشم آمد؛ غیبتی که به گفته یکی از مسوولان به دلیل بیماری یزدی بوده و نه چیز دیگر. هرچند استدلال «بیماری» برای موجه کردن غیبت یکی از منتقدان هاشمی رفسنجانی چندان قانع کننده نبود اما گویا خود یزدی هم چندان به اینکه نبودنش حمل بر چیز دیگر شود دل خوش نداشت و شاید از این رو بود که بلافاصله متن استعفایش از هیات رئیسه مجلس و دبیرخانه را نوشت و ارسال کرد. حالا نوبت به سیداحمد خاتمی بود که در قامت سخنگوی یزدی در این باره توضیح دهد. «آیت الله یزدی درخواست کرده بود به علت بیماری دیگر عضو هیات رئیسه خبرگان رهبری نباشد که این مساله در هیات رئیسه مطرح شد ولی مورد موافقت قرار نگرفت.»

به گفته خاتمی «در مورد دبیرخانه خبرگان اگر وی توانایی جسمی اداره این دبیرخانه را داشته باشد همچنان مسوولیت این امر برعهده ایشان خواهد بود و اگر چنین نباشد هیات رئیسه در مورد این مساله تصمیم گیری می کند». البته این خبر چند روز پس از پایان اجلاس ششم رسانه یی شد.

● غیبت هاشمی هنگام قرائت بیانیه

آخرین موضوعی که در اجلاسیه اخیر خبرساز شد غیبت هاشمی رفسنجانی هنگام قرائت بیانیه پایانی بود؛ غیبتی که برخی رسانه ها با دید خاصی به آن نگریسته اما سیداحمد خاتمی که گویا در این اجلاس نقش سخنگو را تمام و کمال ایفا کرد ،گفت؛ «بیانیه به تایید تمام اعضا رسید. بندبند بیانیه را با آقای هاشمی رفسنجانی در میان گذاشتیم و در مورد آنها مشورت کردیم و ایشان با بیانیه موافق بودند و اگر موافقت و امضای ایشان نباشد چون رئیس مجلس هستند نمی توان بیانیه را خواند.» بیانیه یی که در یکی از بندهایش موضعی انتقادی نسبت به هاشمی رفسنجانی داشت.

به این ترتیب بود که آخرین جلسه خبرگان رهبری پس از برنامه هایی نظیر دیدار و گفت وگو با مقام معظم رهبری، حضور در مرقد مطهر امام(ره) و تجدید بیعت با بنیانگذار انقلاب، ۱۶ نطق و گزارش غلامحسین محسنی اژه یی وزیر اطلاعات سابق به عنوان مدعو در کنار حاشیه هایی که برشمرده شد به پایان رسید تا پرونده اجلاس ششم مجلس چهارم خبرگان رهبری با سرفصل های پرحاشیه مختومه شود. اما با آنچه از رسانه ها بر می آید بعید است برخی از اعضا برخی موضوعات را مختومه اعلام کنند.

فرناز حسنعلی زاده