بررسی انیمیشن بلند «علاءالدین» محصول والت دیزنی

قطعاً یکی از برجسته ترین انیمیشن های بلند تاریخ سینما,
«علاءالدین» محصول سال ۱۹۹۲ استودیو والت دیزنی است «علاءالدین» در کنار «دیو و دلبر» و «شیرشاه», یکی از آخرین شاهکارهای دیزنی نیز محسوب می شود

● چکیده:

قطعاً یکی از برجسته ترین انیمیشن های بلند تاریخ سینما، «علاءالدین» محصول سال ۱۹۹۲ استودیو والت دیزنی است. «علاءالدین» در کنار «دیو و دلبر» و «شیرشاه»، یکی از آخرین شاهکارهای دیزنی نیز محسوب می شود. زیرا درست پس از این سه اثر، دوران نزول کیفی این استودیو نیز آغاز شد. در هر حال چندی پیش، پخش نسخه DVD «علاءالدین» باعث تجدید دیدار علاقمندان انیمیشن با آن گردید.

به همین مناسبت مطالب بخش «ضد نور» این شماره را به «علاءالدین» اختصاص دادیم.

● کارگردانان: ران کِلِمنتس و جان ماسِکر

● نویسندگان فیلم نامه: راجر آلرز و جان ماسکر

● سازندگان موسیقی: آلن مِنکن، هاوارد آشمن و تیم رایس

● تاریخ اکران: ۱۱ نوامبر ۱۹۹۲

● مدت زمان: ۹۰ دقیقه

● هزینه ساخت: ۲۸ میلیون دلار

● میزان فروش: ۲۱۷ میلیون دلار در خاک آمریکا- ۴۹۸ میلیون دلار در سطح جهان

● صداپیشگان: علاءالدین: اسکات واینگر غول چراغ (جینی): رابین ویلیامز یاسمن: لیندا لارکین جعفر: جاناتان فیری من اَبو (میمون علاءالدین): فرانک وِلکر یاگو (طوطی جعفر): گیلبرت گات فرید سلطان (پدر یاسمن): وَل هیتن

● نکات جالب درباره فیلم:

۱) در ابتدا قرار بود در «علاءالدین» دو غول وجود داشته باشد: غول چراغ و غول حلقه جادویی.

۲) ران کلمنتس یکی از کارگردانان «علاءالدین» به یاد می آورد: «وقتی ما «پری دریایی کوچولو» را به اتمام رساندیم، نمی دانستیم که پروژه بعدی مان چیست؟». «جفری کاتزنبرگ» (که در آن زمان رییس موفق دپارتمان تولید انیمیشن دیزنی به حساب می آمد و هنوز دریم ورکس را تأسیس نکرده بود)، سه پروژه به ما پیشنهاد کرد: «دریاچه قو»، «سلطان جنگل» (که بعدها به «شیرشاه» تغییر نام داد) و «علاءالدین».

«دریاچه قو» شباهت بسیاری به «پری دریایی کوچولو» داشت بنابراین تصمیم گرفتیم از میان «علاءالدین» و «سلطان جنگل»، یکی را انتخاب کنیم. پس «علاءالدین» را برگزیدیم زیرا به نظر هیجان انگیزتر می رسید.

۳) در ابتدا قرار بود علاءالدین سه رفیق خیابانی با نام های «بابک»، «عمر» و «قاسم» داشته باشد. حتی سازندگان موسیقی «علاءالدین» یعنی «هاوارد آشمن» و «آلن منکن» شروع به ساخت ترانه ای تحت عنوان «بابک، عمر، علاءالدین و قاسم» کردند که در آن، آن ها همگی آواز می خواندند!

۴) انیماتورها قصد داشتند از «مایکل جِی فاکس» (هنرپیشه مجموعه فیلم های «بازگشت به آینده») برای طراحی چهره علاءالدین استفاده کنند. اما سپس تصمیم گرفتند علاءالدین را شبیه به «تام کروز» طراحی کنند! در ضمن کاراکتر یاسمن نیز شباهت زیادی به خواهر «مارک هِن» انیماتور دیزنی دارد.

۵) «هاوارد آشمن» ترانه سرای مشهور «علاءالدین» که برای ترانه های «پری دریایی کوچولو» جایزه اسکار گرفت، در سال ۱۹۹۱ و به دلیل ابتلا به بیماری ایدز درگذشت.

۶) «اریک گلدبرگ»، انیماتور غول چراغ برای طراحی های خود از آثار «ال هیرشفلد» فقید الهام گرفت. او به یاد می آورد: «به نظر من آثار هیرشفلد نقطه اوج تطهیر یک تصویر و تبدیل آن به ماهیت اصلی اش هستند و باعث می شوند تا بیننده تنها با یک نگاه بفهمد که شخصیت طراحی شده دقیقاً چه شخصیتی دارد.»

«آندریاس دِژا»، از انیماتورهای «علاءالدین» نیز درباره هیرشفلد می گوید: «آثار او، به شما انعطاف پذیری، سادگی و کشش را در طراحی یاد می دهند.» هیرشفلد که از سوی استودیو دیزنی دعوت شد تا روی طراحی های غول چراغ نظارت داشته باشد، در این مورد گفت: «این نوع سادگی را من اختراع نکرده ام. در حقیقت این خصیصه همیشه در طراحی های بشر وجود داشته و ریشه آن به طراحی های ماقبل تاریخ بر روی دیوارهای غاری در شهر آلتامیرا در کشور اسپانیا می رسد.»

۷) در نسخه های اولیه فیلم، مادر علاءالدین نیز حضور داشت و علاءالدین ترانه ای را تحت عنوان «به پسر خود افتخار کن» را برای او می خواند. این ترانه امسال توسط «کِلِی آیکن» خواننده آمریکایی اجرا شد و دیزنی آن را در نسخه DVD «علاءالدین» گنجاند.

۸) فیلم نامه نویسان «علاءالدین» می خواستند از شوخی بامزه ای در فیلم استفاده کنند: وقتی پرنس احمد یکی از خواستگاران یاسمن به شهر می آید، مردم در خیابان ها به او نگاه می کنند. در جلوی جمعیت دو روستایی که دقیقاً شبیه به «اِبرت» و «سیسکل» (دو تن از معروف ترین منتقدان سینمایی جهان) هستند به او نگاه می کنند و سپس انگشت شَست خود را به نشانه عدم تأیید پایین می اندازند.

فیلم نامه نویسان موضوع این شوخی را با «ابرت» و «سیسکل» در میان گذاشتند، اما آن ها که به وضوح از این ایده به وجد آمده بودند، حاضر نشدند به فیلم نامه نویسان اجازه دهند تا از آن استفاده کنند.

در عوض اگر به خوبی به صحنه ورود پرنس احمد نگاه کنید متوجه می شوید که دو روستایی دقیقاً شبیه کارگردانان «علاءالدین» هستند. یکی از آن ها که ریش انبوه و کلاه فینه قرمز رنگی بر سر دارد می گوید: «به نظرم می خواهد به قصر برود» (این روستایی شبیه ران کلمنتس است). دیگر روستایی که سبیل خاکستری و عمامه سفیدرنگی بر سر دارد جواب می دهد: «یک خواستگار دیگر برای پرنسس یاسمن» (این روستایی هم شبیه به جان ماسکر است). در این صحنه علاءالدین و ابو در وسط این دو روستایی حضور دارند.

۹) «جعفر» وزیر بدذات سلطان، قرار بود ترانه ای در «علاءالدین» با عنوان «پسرک را تحقیر کن» بخواند، اما دیزنی از آنجایی که تصور می کرد این ترانه محتوایی بی رحمانه دارد، آن را از نسخه اصلی حذف نمود. در این ترانه جعفر از «جینی» می خواست تا لباس های شاهانه علاءالدین را از بدن او در بیاورد.

۱۰) دیزنی به «رابین ویلیامز» (صداپیشه جینی، غول چراغ) اجازه داد تا دیالوگ های خود را فی البداهه ادا کند. او نیز به مدت سه ساعت، بدون وقفه، بدیهه پردازی کرد. اما تنها ۱۰ درصد از بدیهه پردازی های او قابل استفاده بود، زیرا ۹۰ درصد بقیه از نظر سیاسی مشکل داشت!

۱۱) وقتی که تنها ۱۰ هفته به زمان اکران وقت باقی بود، دیزنی تنها نیمی از «علاءالدین» را ساخته بود!

۱۲) پس از ۶ ماه تست دادن طاقت فرسا، «لیندا لارکین» بالاخره به عنوان صداپیشه پرنسس «یاسمن» انتخاب شد. اما لارکین پس از مدتی فهمید دیزنی هنوز مشغول گرفتن تست صدا از هنرپیشگان دیگر است، زیرا کاتزنبرگ فکر می کرد که صدای لارکین به اندازه کافی محکم و سلطنتی نیست. اما کارگردانان «علاءالدین» که از عملکرد لارکین رضایت داشتند، کاتزنبرگ را متقاعد کردند تا بار دیگر از او تست بگیرد. این تست که به طرز ماهرانه ای از سوی آن ها آماده شده بود، در نهایت باعث شد تا کاتزنبرگ راضی شود. اما در حین ساخت فیلم لارکین آن طور که خودش می خواست، صدای یاسمن را تأمین کرد!

۱۳) در ابتدا قرار بود کاراکتر علاءالدین، جوان تر به نظر برسد (مثل موگلی در «کتاب جنگل»).

اما از آنجایی که یاسمن ۱۶ ساله بود و نمی توانست عاشق یک پسر بچه شود، کارگردانان تصمیم گرفتند چهره علاءالدین را بزرگ تر و بالغ تر نشان دهند.

۱۴) آلن منکن آهنگساز «علاءالدین» به زودی فهمید که نیمی از ترانه هایی که به همراه «هاوارد آشمن» ساخته بود را نمی توان مورد استفاده قرار داد، زیرا شخصیت های فیلم تغییر کرده و به طور مثال کاراکترهای مادر و رفقای علاءالدین کاملاً از فیلم حذف شده بودند. بنابراین او از «تیم رایس» کمک گرفت تا ترانه های جدیدی بسازد. یکی از این ترانه ها یعنی «یک دنیای کاملاً جدید» (همان ترانه زیبایی که علاءالدین و یاسمن آن را در حال پرواز روی قالیچه پرنده می خوانند)، برنده جایزه اسکار بهترین ترانه سال ۱۹۹۲ گردید.

۱۵) در میان اسباب بازی هایی که پدر یاسمن با آن ها بازی می کند، چهره دیو (برگرفته از «دیو و دلبر») به چشم می خورد. در طول فیلم می توان کاراکتر «سباستین» (برگرفته از «پری دریایی کوچولو») و «پینوکیو» را نیز دید.

۱۶) در نسخه دوبله شده به زبان فنلاندی انیمیشن «علاءالدین»، دیالوگ های «جینی» تغییر کرده است. «وِساماتی لوری» کمدین معروف فنلاندی که دوبلور «جینی» است، تصمیم گرفت از بدیهه پردازی های خودش استفاده کند، بنابراین مقامات فنلاندی از دیزنی اجاره گرفتند تا در دیالوگ های «جینی» تغییرات عمده ای به وجود آورند. «لوری» هرگز به صدای رابین ویلیامز گوش نداد و تنها با کمک مترجمین، صدای «جینی» را دوبله کرد. او در دیالوگ هایش با بسیاری از شخصیت های معروف کشور فنلاند شوخی کرد. استودیو دیزنی بعدها به این نسخه جایزه داد و آن را به عنوان بهترین نسخه دوبله شده «علاءالدین» در سرتاسر جهان انتخاب کرد.

۱۷) «رابین ویلیامز» علاوه بر «جینی»، به جای فروشنده ای که در صحنه آغازین «علاءالدین»، سوار بر شتر از صحرا می گذرد و به شهر می رسد و داستان را تعریف می کند، نیز صحبت می کند.

۱۸) در ابتدا قرار بود، «جعفر» کاراکتری حراف و بذله گو باشد اما فیلم نامه نویسان فیلم به زودی پی بردند که اگر جعفر شخصیتی خونسرد و کم حرف داشته باشد، پلیدتر و تهدیدآمیزتر خواهد بود. بنابراین به جای او، «یاگو» (طوطی جعفر) به شخصیتی پر حرف و مزه پران تبدیل شد!

۱۹) «رسول آزادانی»، ناظر ایرانی لی آوت های «علاءالدین»، در سال ۱۹۹۱ به زادگاه خود یعنی شهر اصفهان سفر کرد تا برای طراحی های فیلم از ساختمان های شهر الهام بگیرد. آزادانی از ساختمان ها و نماهای بیرونی و داخلی آن ها ۱۸۰۰ عکس گرفت تا فضای «علاءالدین» بیش از پیش به فضای قرن پانزدهم خاورمیانه شباهت پیدا کند.

۲۰) «جیم کامینگز» صداپیشه کاراکتر «رسول» (رییس قوی هیکل سربازان سلطان) است. جالب است که بدانید این صداپیشه کارکشته تا به حال به جای «وینی دپو» و «آقای ببره» نیز صحبت کرده!

۲۱) تقلیدهای «جینی» از شخصیت های واقعی و معروف: آرنولد شوارتزنگر (بازیگر و بدنساز معروف و البته فرماندار کالیفرنیا!)، رابرت دنیرو (بازیگر برجسته سینما)، جک نیکلسون (بازیگر معروف فیلم های «درخشش» و «دیوانه از قفس پرید»)، اِد سالیوان (مجری تلویزیونی که برای اولین بار گروه موسیقی بیتلز را در تلویزیون معرفی کرد)، جولیوس سزار، کارول چانینگ، گروچو مارکس (کمدین معروف گروه برادران مارکس)، ویلیام باکلی (منتقد مشهور عالم سیاست)، پیتر لور (بازیگر آثار کلاسیک ترسناک)، رادنی دنگرفیلد (کمدینی که به خاطر داشتن چشم های غیرعادی شهره بود).

۲۲) «آلن منکن» می خواست «جینی» به جای دو ترانه، سه ترانه بخواند. اما ترانه سوم تحت عنوان «من آزادم» حذف شد.

۲۳) بسیاری از انیماتورهای اصلی «علاءالدین» پیشتر روی فیلم «چه کسی برای راجر رابیت پاپوش دوخت» (۱۹۸۸) نیز فعالیت کرده بودند. بنابراین آن ها برخی شوخی های بصری استفاده شده در آن فیلم، را در «علاءالدین» به کار گرفتند.

۲۴) طراحی ها و انیمیشن کاراکتر «جعفر» از آثار دو تن از انیماتورهای افسانه ای دیزنی یعنی «میلت کاهل» (انیماتور «کتاب جنگل») و «مارک دیویس (انیماتور «زیبای خفته») الهام گرفته شدند. گفت وگو با اسکات واینگر، صداپیشه کاراکتر «علاءالدین» پسری تنها در شهری شلوغ و بی رحم! وقتی به عنوان صداپیشه علاءالدین انتخاب شدی چند ساله بودی؟ ۱۵ یا ۱۶ ساله.

اما به خاطر دارم وقتی «علاءالدین» اکران شد، ۱۷ سال داشتم. یعنی دقیقاً هم سن علاءالدین. البته ابتدا قرار بود علاءالدین کم سن و سال تر باشد. مثلاً ۱۲ ساله. اما سپس تصمیم گرفتند او ۱۷ سال داشته باشد. چطور دعوت به کار شدی؟ در آن زمان مشغول بازی در یک کمدی تلویزیونی بودم. از من دعوت شد تا برای یک شخصیت کارتونی تست صدا بدهم. سپس از من خواستند تا آواز بخوانم. از آنجایی که می خواستم کم نیاورم، گفتم: «البته که می توانم!» اما در حقیقت من هیچ وقت خواننده خوبی نبودم.

اما به خاطر آن که فکر می کردند صدایم به درد می خورد، قبول شدم. آیا هنوز هم وقتی صحبت می کنی، مردم می فهمند که تو «علاءالدین» هستی؟ بله، کاملاً. هر روز کسانی هستند که وقتی دهان باز می کنم، به من می گویند: «هی! ببینم، تو جای علاءالدین صحبت نکرده ای؟» از این که مردم با شنیدن صدای من به یاد علاءالدین می افتند، احساس غرور به من دست می دهد. آیا از ابتدا می دانستی که با تأمین صدای این کاراکتر مشهور خواهی شد؟ نه، به هیچ وجه. راستش را بخواهید، در ابتدا اصلاً فکر نمی کردم که نقش بزرگی نصیبم شده و همین موضوع باعث شد تا در تست صدا قبول شوم.

ترجمه مطالب: مهدی ترابی مهربانی

---