مغز شما هم ممکن است سکته کند

ترسناک است فکر از کار افتادن مغز ترسناک است, برای همین است که سکته مغزی را تا این حد جدی می گیریم, گاهی مرگبار است و گاهی کاملا فلج کننده, پس واقعا باید آن را جدی گرفت و برای پیشگیری از آن اقدامات لازم را انجام داد

آمار در این مورد نگران‌کننده است، حالا افراد در دهه‌های ۳۰‌ و ۴۰ زندگی‌شان هم دچار سکته مغزی می‌شوند. این خبر ناراحت‌کننده است اما خبر خوب این است که بسیاری از این سکته‌ها قابل پیشگیری هستند.

دکتر« برایان سیلور»، متخصص نورولوژی در بیمارستان رود آیلند می‌گوید: «اولین و مهم‌ترین قدمی که افراد برای کاهش احتمال بروز سکته مغزی خود باید انجام دهند کنترل فشارخون است. مطالعات نشان داده با کنترل فشارخون می‌توان از حدود ۴۰درصد از سکته‌های مغزی پیشگیری کرد. متاسفانه بسیاری از افراد به‌خصوص در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی نمی‌دانند که فشارخون بالا دارند و برای همین برای کنترل آن اقدامات مناسبی انجام نمی‌دهند.» دکتر سیلور در این مطلب به سؤالات مهم در زمینه «سکته مغزی و پیشگیری از آن» پاسخ می‌دهد.

● قلب روی مغز چه تاثیری دارد؟

در مورد فشارخون و لزوم کنترل آن، بحث‌های زیادی انجام گرفته و اطلاعات عمومی در جامعه در مورد آن نسبتا مناسب است، اما درمورد سایر علت‌هایی که باعث بروز سکته مغزی می‌شود شاید چنین آگاهی وجود نداشته باشد... جدا از کنترل فشارخون که بسیار مهم است، افراد باید در مورد نامنظمی جریان ضربان قلب (آریتمی) به اسم فیبریلاسیون دهلیزی (AF) هم بدانند که می‌توان آن را دومین عامل مهم در بروز سکته‌های مغزی دانست. این حالت زمانی رخ می‌دهد که دهلیزهای قلب به‌طور منظم و براساس ریتم معمول قلب کار نمی‌کنند، اینگونه می‌شود که کار قلب مختل می‌شود و خون ممکن است توقف کند یا حتی لخته شود، بعد این لخته ممکن است تکه‌تکه شود و این تکه‌ها در مسیر جریان خون به نقاط مختلف بدن مثلا به مغز بروند و باعث ایست در خونرسانی به مغز شوند و اینگونه سکته مغزی رخ دهد.

درمورد فشارخون، مطالعات اخیر نشان داده که سن بالا رفتن فشارخون در حال پایین آمدن است، اما در مورد AF باید گفت که این حالت هنوز مختص افراد مسن است و در واقع ۵درصد از افراد بالای ۶۵ سال دچار آن می‌شوند.

● آسپیرین بهتر است یا وارفارین؟

افراد چگونه باید متوجه شوند که AF دارند یا نه؟ چطور می‌شود این حالت را تشخیص داد و درمان کرد؟ برخی از افرادی که دچار AF می‌شوند احساس تپش قلب می‌کنند و برخی دیگر حس می‌کنند که قلب‌شان خوب کار نمی‌کند. ممکن است برخی هم احساس تنگی‌نفس داشته باشند، اما خب این حالت همیشه نشانه‌دار نیست و برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. معمولا این حالت را با گرفتن نوار قلبی تشخیص می‌دهند اما گاهی حتی نوار قلبی هم برای تشخیص دقیق کافی نیست و گاه لازم است فرد تحت نظارت ۲۴ ساعته باشد تا مشکلش مشخص شود حتی ممکن است فرد ۴۸ ساعت متصل به مانیتور باشد تا مشخص شود AF دارد یا نه. درکل داروهای رقیق‌کننده خون می‌توانند باعث کاهش احتمال بروز سکته شوند. برای مثال داروهایی مثل وارفارین و کومادین مدت‌هاست برای جلوگیری از سکته استفاده می‌شوند اما اخیرا داروهایی به نام پراداک به بازار آمده که ضد لخته شدن خون و بسیار مفید است. درست است که خوردن روزی یک عدد آسپیرین می‌تواند احتمال سکته را در شما کاهش دهد اما اگر تحت نظر پزشک متخصص از دارو استفاده کنید احتمال ابتلای خودتان را بیشتر کاهش می‌دهید.

● زنگ خطر چه زمانی به صدا درمی‌آید؟

اگر ناگهان دچار ضعف و بی‌حالی شدید و نتوانستید اندام‌هایتان را تکان دهید یا حس کردید عضلات صورت، دست‌ها یا پاهایتان فلج شده است به‌خصوص اگر این اتفاق در یک طرف بدن به‌صورت کامل یا بخش بخش افتاده باشد باید به سکته فکر کنید. آشفتگی ذهنی، از دست دادن هوشیاری، حالت گیجی و گنگی، مشکل در حرف زدن یا درک کردن، مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل و از دست دادن تمرکز و حافظه می‌تواند از علائم هشداردهنده سکته باشد. حتی سردرد بسیار شدید و ناگهانی هم می‌تواند یکی از نشانه‌های هشداردهنده سکته مغزی باشد. اگر خواستید شخصی را در مورد سکته مورد معاینه قرار دهید از او بخواهید تا جمله‌ای را پشت‌سر شما تکرار کند یا چند لغت هم‌شکل و هم‌آواز را بگویید یا از او بخواهید هر دو دستش را آرام بالا ببرد و بالای سرش نگه دارد و شما این دو دست و حالت آنها را با هم مقایسه کنید.

در نهایت هم از او بخواهید که بخندد و درزمان خندیدن او، از روبه‌رو به‌صورتش نگاه کنید و ببینید آیا در زمان خندیدن عضلات ۲ طرف صورتش حالت متقارن دارد یا نه.

● کدام غذا احتمال سکته را کم می‌کند؟

رژیم غذایی یا عادت در مورد ورزش کردن و ورزش نکردن، در احتمال سکته تاثیر دارد.در واقع سبک زندگی نقش بسیار مهمی در پیشگیری از سکته‌های قلبی و مغزی دارد. داشتن رژیم غذایی سالم و نداشتن اضافه وزن با مکانیسم‌های مختلف به سلامت افراد کمک می‌کند. طبیعی است افرادی که اضافه وزن زیادی دارند یا دچار افزایش کلسترول خون هستند و به‌دلیل عادت بد غذایی افزایش فشارخون دارند بیشتر در خطر ابتلا به سکته هستند. همه انسان‌ها باید بدانند بهتر است در رژیم غذایی‌شان چربی زیادی نباشد و درعوض میوه و سبزیجات بیشتری در وعده‌های مختلف غذایی آنها گنجانده شود.

در مورد ورزش هم باید گفت فعال نبودن فیزیکی یکی از ریسک‌ فاکتورهای مشخص در مورد سکته است. تمام افراد فعال به‌خصوص آنهایی که برنامه منظم ورزشی دارند، احتمال سکته خود را کاهش می‌دهند.

● اصول درمانی بعد از سکته چیست؟

اگر لازم باشد به افراد دچار مشکل، آموزش تکلم و گفتاردرمانی داده می‌شود. ممکن است برای فرد آموزش چگونه راه رفتن لازم باشد. جدا از فیزیوتراپی و گفتاردرمانی به همه افراد داروهای کاهش‌دهنده کلسترول داده می‌شود. افرادی که فشارخون آنها بالاست باید داروهای کاهش‌دهنده فشارخون بخورند. افرادی که دچار سکته از نوع ایسکمیک شده‌اند باید روزانه یک عدد آسپیرین بچه مصرف کنند. درضمن تمام افرادی که قند بالا دارند یا دچار دیابت هستند باید زیرنظر متخصص قندخون خود را به حد طبیعی برسانند.

● سکته خفیف هم داریم؟

چیزی که مردم به آن می‌گویند سکته مغزی خفیف، در واقع TIA است که به معنای حمله ایسکمی گذراست و اصلا سکته حساب نمی‌شود. اما خب، در خیلی از مواقع این حمله‌ها هشداری برای احتمال سکته است. درکل افرادی که سکته می‌کنند ۱۵درصد قبل از سکته حداقل یک‌بار حمله را تجربه کرده‌اند. کسانی که دچار فلج ناگهانی اما گذرا در بخشی از بدن می‌شوند یا برای چند لحظه توان تکلم یا تمرکز ذهنی را از دست می‌دهند باید زیرنظر متخصص قرار بگیرند تا اقدامات لازم برای پیشگیری از بروز سکته مغزی در آنها به صورت کامل به اجرا گذاشته شود.

● درست است که ما دو نوع سکته داریم؟

بله، سکته‌ها را به ۲ دسته سکته خونریزی‌دهنده و سکته ناشی از کم‌اکسیژنی (هموراژیک و ایسکمیک) تقسیم‌بندی می‌کنیم. بیشتر سکته‌ها از نوع ایسکمیک هستند (۸۷درصد) که علت آن بستن جریان شریان‌های مغز توسط یک لخته خون و نرسیدن اکسیژن به بافت‌های مغزی است. ۱۳درصد دیگر از نوع هموراژیک هستند که در آن عروق خونی مغز پاره می‌شود و سکته رخ می‌دهد. درکل آنهایی که دچار سکته هموراژیک می‌شوند بیشتر در خطر مرگ ناشی از سکته هستند. آمار می‌گوید ۴۰درصد از افرادی که سکته هموراژیک دارند فوت می‌کنند این در حالی است که آمار مرگ در افراد با سکته ایسکمیک ۳۰درصد است. اما خبر خوب اینکه بیشتر از ۳۰درصد افرادی که سکته می‌کنند کاملا خوب می‌شوند و هیچ عارضه مهمی برای آنها اتفاق نمی‌افتد.