حوزه ای که آیت الله مجتهدی بنا کرد

درگذشت مرحوم آیت الله آقای مجتهدی تهرانی رحمه الله علیه توجه عمومی را به حوزه درسی و ویژگی های اخلاقی این عالم جلیل القدر جلب کرده و بسیاری از مردم علاقه مند به شناخت بیشتری از این حوزه علمیه شده اند

درگذشت مرحوم آیت الله آقای مجتهدی تهرانی رحمه الله علیه توجه عمومی را به حوزه درسی و ویژگی های اخلاقی این عالم جلیل القدر جلب کرده و بسیاری از مردم علاقه مند به شناخت بیشتری از این حوزه علمیه شده اند. از آنجا که از آغاز شکل گیری این حوزه درسی در جریان آن بوده و در اوایل نوجوانی چند سالی به یادگیری دروس مقدماتی در آن پرداخته ام، برای خوانندگان گرامی روزنامه ایران در این باره خاطره ای را نقل می کنم.

تهران قدیم از چهار بخش تشکیل می شده که یکی از آنها محله چاله میدان بوده است. این بخش بخاطر نزدیک بودن به دارالخلافه و مقر سلطنت شاهان قاجار و بازار تهران مرکز زندگی و خانه های رجال عهد قاجار و علمای برجسته و بازرگانان بازار تهران بوده است. از جمله در این محله مسجد بزرگی از سوی یکی از بازرگانان نیکوکار به نام حاجی علی اصغر تهرانی که جد مادری من بوده است در حدود ۱۷۰ سال پیش ساخته شده که در نوع خود از جهت وسعت و معماری در میان مساجد تهران قابل توجه است. هنگامی که ساختمان این مسجد به پایان می رسد، اهالی محل به پایه گذار آن پیشنهاد می کنند آن را به نام خود نامگذاری کند ولی او با بلندنظری موافقت نمی کند و می گوید این مسجد به نام هریک از علما که در هر زمان در آن نماز جماعت اقامه خواهند کرد نامگذاری شود. نخستین امام جماعت این مسجد مرحوم حاجی ملامحمد جعفر از علمای برجسته تهران بوده است که خانه وی در ابتدای کوچه باریک و طولانی است که در نزدیکی این مسجد قرار گرفته و شامل چندین دستگاه خانه های مجاور هم بوده است و هم اکنون بخش هایی از آنها وجود دارد. شخصیت این عالم فاضل چنان بوده است که ناصرالدین شاه که روابط حسنه ای با علمای تهران و شهرهای گوناگون داشته به مناسبت اعیاد به منزل وی می آمده و با او دیدار می کرده است. به این ترتیب این مسجد در دوران حاجی ملامحمدجعفر رونق فراوان داشته و از همین رو به نام وی شهرت یافته است. با فوت ایشان فرزندان وی در این مسجد اقامه نماز می کرده و سال های طولانی این مسجد به نام آقا شیخ عیسی شناخته می شد. با فوت وی از آنجا که به تدریج اقبال عمومی از مساجد کاهش یافته بود این مسجد هم رونق خود را از دست داد و اشخاصی که نماز جماعت در آن اقامه می کردند نمی توانستند به نحو شایسته تأثیرگذار در گردآوری مردم در مراسم مذهبی باشند و این مسجد به حال نیمه متروکه درآمد. این اوضاع برای اهالی متدین این محل ناگوار و بویژه مادر من که تولیت موقوفات این مسجد را از سوی پدر خود برعهده داشت از این وضعیت غمگین بود.

در این اوضاع و احوال در حدود سال ۱۳۳۵ خورشیدی آیت الله آقای مجتهدی تهرانی به دعوت تنی چند از معتمدین محل دعوت شدند که محل درس خود را به این مسجد منتقل کنند و به اقامه نماز جماعت در این مسجد بپردازند. با آمدن ایشان به این مسجد در سایه پشتکار و تلاش وی این مسجد رونق اولیه خود را بازیافت و به تدریج به مهمترین مرکز علمی در تهران برای تدریس زبان عربی و رشته های مقدماتی دروس حوزوی تبدیل شد. با پیشرفت کار این حوزه علمیه که تنها در سایه فعالیت شبانه روزی ایشان امکانپذیر گردید، طلاب فاضل و شایسته ای در این حوزه علمیه تربیت شدند که بسیاری از آنان از شخصیت های حوزه علمیه قم و ائمه جماعات در مساجد تهران و شهرستان ها هستند.

از آنجا که ساختمان قدیمی مسجد ظرفیت و فضای لازم را برای پاسخگویی به نیازهای این مرکز دینی نداشت، به همت ایشان و با گردآوری سرمایه از مردم نیکوکار به تدریج خانه های اطراف مسجد خریداری شد و ساختمان ها و فضاهای این مرکز به چندین برابر هسته اصلی آن گسترش یافت. در سایه پشتکار و بالاتر از نیم قرن اقامه نماز جماعت و فعالیت درسی و تربیت طلاب فاضل و برگزاری مراسم دینی از سوی آیت الله آقای مجتهدی تهرانی، این حوزه علمیه به یک مرکز کم نظیر در کشور تبدیل گردیده که امید است همچنان فعالیت های خود را ادامه دهد و بر شکوه آن افزوده گردد. درباره ویژگی های اخلاقی، پشتکار و تأثیرگذاری این شخصیت برجسته که می تواند برای همگان درس آموز باشد، سخن ها گفته شده و سخنان بیشتری باید گفت که از حوصله این یادداشت کوتاه بیرون است. جا دارد به علاقه مندان، شاگردان و شخصیت های روحانی که از این حوزه علمیه برخاسته اند، تسلیت بگویم و شادی روح و علو درجات این شخصیت دینی و پایه گذار این حوزه علمیه را از خداوند بزرگ مسألت نمایم.

دکتر سید محمود کاشانی