لزوم نگاه استراتژیک به رسانه ها

دنیای امروز که از آن به عنوان عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات یاد می کنند, می کوشد رسانه را به عنوان مولفه ی راهبردی و ابزاری استراتژیک در رقابت رسانه یی جهان نشان دهد, چراکه رسانه ها توانسته اند مرزهای جغرافیایی را درهم شکنند و گستره ی انبوهی از مخاطبان را در کنار هم گردآورند

«حسین قندی» در این باره می‌گوید:رسانه‌ها، به ویژه مطبوعات برای اولین بار در ایران از سوی حاکمیت پایه‌گذاری شده‌اند، در واقع روزنامه‌ها‌، به تملق‌گویی حکومت می‌پرداختند، بر این اساس سال‌ها طول کشید تا مطبوعات بخش خصوصی‌ پا به عرصه‌ی رسانه‌یی کشور بگذارند ، اما آنچه مهم است مطبوعات دولتی در ایران هنوز حرف اول را می‌زنند و مجالی برای رشد مطبوعات مستقل فراهم نشده است. به عقیده‌ی وی، نگاه روزنامه‌های ما بیشتر رویکردی سیاسی است چرا که ، خلاءهایی که در این حوزه وجود داشته، سبب شده است روزنامه‌های ما به مسائل سیاسی بیشتر از سایر حوزه‌ها اهمیت می‌دهند ، همچنین مسوولان نیز عمدتا مطبوعات را از جنبه‌ی خبرهای سیاسی بررسی می‌کنند . این روزنامه نگار می افزاید: به طول مثال اکثر روزنامه‌های ما صفحات عمده‌ی خود را به سیاست اختصاص داده اند، البته در سال‌های اخیر روزنامه‌ی تخصصی در حوزه‌های فرهنگ ، سینما و اقتصاد شکل گرفته است، اما این روزنامه‌ها از انتشار اخبار سیاسی غافل نیستند. وی در خصوص نگاه عامه‌ی جامعه به مطبوعات اظهار داشت: مردم جامعه‌ی ما در برهه‌های مختلف نشان دادند که تمایل چندانی به مطالعه‌ی رویدادهای سیاسی ندارند‌، در حقیقت این امر را می‌توان در تیراژ‌های بالای روزنامه‌های عامه پسند و تعداد خوانندگان اخبار حوادث جستجو کرد، و حتی در این میان شرایط سنی و سطح موارد قشرهای مختلف جامعه نیز در تمایل آن‌ها در گرایش به مطالب روزنامه‌ها، می‌توان عامل مهمی‌به شمار آورد . قندی با اشاره به این که درکشور، پژوهشی در خصوص نیازهای مخاطبان در راه اندازی رسانه‌ها‌، انجام نمی‌گیرد،تصریح می‌کند: در ایران، اول رسانه‌ها به وجود می‌آیند و پس از آن به دنبال مخاطب می‌گردیم ، اما برای موفقیت بیشتر رسانه‌ها باید ابتدا نیازسنجی را از مخاطبان به عمل آورند و با توجه به این معیارها، رسانه یا نشریه‌ای را به وجود آورد. به اعتقاد وی هنوز کشور ما از استراتژی رسانه‌یی برخوردار نیست، که این امر تا حدود بسیاری به عدم ارتباط سازنده‌ی دولت با رسانه‌ها و بکارگیری ناصحیح تاکتیک‌های خبری بر می‌گردد‌، بنابر این باید شرایطی فراهم کرد تا رسانه‌ها به ویژه مطبوعات با دولت ارتباط تعاملی برقرار کنند و دولت‌ نیز باید بپذیرد که رسانه‌ها سخنگوی دولت نیستند، بلکه در جهت منافع ملی گام بر می‌دارند، همچنین مسوولان رسانه‌ها و روزنامه نگاران نیز باید درک صحیحی از به‌کارگیری تاکتیک‌های خبری داشته باشند. اما به اعتقاد رییس دانشکده‌ی علوم اجتماعی و ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، در نگاه استراتژیک، رسانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای هویت، اقتدار ومنافع ملی محسوب می‌شوند. «محمد مهدی فرقانی» ‌،می افزاید: نگاه استراتژیک به رسانه‌هاسبب می‌شود، منشاء قدرت را در رسانه‌ها جستجو کرد ، چرا که این رسانه‌ها هستند می‌توانند گفتمان قدرت را باز تولید کنند، گفتمان غیردولتی را افزایش دهند و رقابت گفتمانی را ایجاد و در عین حال برای عامه‌ی جامعه پندار سازی کنند. وی با اشاره به این که در دنیا‌ی امروز ، هیچ فردی نمی‌تواند خارج از فضای رسانه‌یی حرکت کند، تصریح می کند: افراد بخواهند یا نخواهند ، نمی‌توانند در خارج از این فضای شکل گرفته حرکت و زندگی کنند، بر این اساس اگر درگذشته مدارس جایگاه اصلی فرهنگ سازی و انتقال ارزش‌ها به انسان‌ها به شمار می‌آمدند ، امروز به طور حتم ، انواع رسانه‌ها ، وتکنولوژی‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی نقش فرهنگ سازی را برعهده گرفته‌اند و ذهنیت عامه‌ی جامعه و حتی دولت را از واقعیت اجتماعی شکل می‌دهند. این مدرس ارتباطات ادامه می دهد: با این نگاه به رسانه‌ها، باید برای توسعه‌ی آن‌ها ، اهمیت بیشتری قائل شد، بر این اساس توسعه‌ی رسانه‌ها در مرحله‌ی اول به مفهوم توسعه‌ی فضای آزاد رسانه‌یی و تکثر آن‌ها است.همچنین تکثر رسانه‌یی به مفهوم فراهم آوردن امکان انتشار دیدگاه‌ها وعلایق گوناگون در جامعه وجود دارد که منجر به انسجام و وحدت ملی بیشتری خواهد شد. فرقانی در پایان خاطر نشان می کند: این امر سبب می‌شود ، اقلیت‌های سیاسی ، ایدئولوژیک‌، قومی‌، نژادی و مذهبی خودشان را خارج از چتر گفتمان ، حاکمیت ملی احساس نکنند و در حقیقت خود راجزوی از جامعه ایران بدانند.بنابر این به میزانی که آن‌ها از داشتن تریبون و بیان عقاید وعلایق برخوردار نسازیم این امر در دراز مدت منجر به تقویت احساس عدم همبستگی و انسجام ملی خواهد شد. دکتر«حسین‌علی افخمی» عضو هیات علمی‌دانشکده‌ی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به این که رسانه‌های ما از استراتژی مشخص و مدون رسانه‌یی ، برخوردار نیستند‌، می‌گوید: قبل از آن‌که به استراتژی رسانه‌یی و سیاست‌گذاری‌های موجود در این حوزه بپردازیم ، باید نظام رسانه‌یی را مورد توجه قرار داد. به عقیده‌ی وی ، ما هنوز از یک نظام رسانه‌یی جامع برخوردار نیستم، در واقع در جهان‌، تعریفی از نظام رسانه‌یی وجود دارد که بر اساس عملکرد گروه‌های دولتی و یا احزاب تدوین شده است که عمدتا در این نظام، سیاست‌های ارتباطی با توجه به نیازهای مخاطبان و دست اندرکاران رسانه‌ها، تدوین می‌شود. وی با اشاره به این که استراتژی رسانه‌یی بر اساس هدف‌گذاری‌های هر رسانه‌یی ، تدوین می‌شود‌ ، تصریح کرد: این که رسانه‌های کشور تا چه حد از سیاست‌گذاری‌ها و استراتژی مشخصی در این حوزه استفاده می‌کنند‌، باید مورد بررسی قرار گیرد. چرا که در ایران هنوز تعریف صحیحی از نظام رسانه‌یی، وجود ندارد؛ بنابراین تدوین استراتژی رسانه‌یی بدون در نظر گرفتن این امر میسر نخواهد شد . این مدرس ارتباطات با بیان این که در حوزه‌ی سیاست‌گذاری‌های ارتباطی، ‌مراکز پژوهشی نادیده گرفته شده‌اند،گفت: به طور کلی مراکز دانشگاهی و پژوهشی نقش عمده‌ای در تدوین نظام رسانه‌یی در جامعه دارند، اما در جامعه‌ی ما کمتر به این مقوله توجه می‌شود و بنابر این بیشتر پژوهش‌های ما در دانشگاه‌ها، تکیه بر پژوهش‌های نظری دارند تا این که در میدان عملی آزموده شوند‌، بر این اساس در حوزه‌ی رسانه‌ها، دولت باید برنامه‌های صحیح را در جهت رشد و شکوفایی آن‌ها تدوین کند . دکتر «اسماعیل قدیمی‌» مدرس ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، عنوان می‌کند: در یک نگاه کلی می‌توان گفت، با توجه به این که رسانه‌ها در ایران در شرایط خاص و در یک بستر استبدادی وغیردموکراتیک پدید آمده‌اند و مسیر تحول آن‌ها نیز از روندعادی در این عرصه ، پیروی نکرده است‌، بر این اساس نگاه استراتژیک به رسانه‌های داخلی هیچ گاه بوجود نیامده است . به عقیده‌ی وی ، نگاه استراتژیک به رسانه‌ها و توجه بلند مدت به آن‌ها ، به عنوان یک ابزار بسیار موثر اطلاع یابی و اطلاع رسانی در جهت توسعه است ، که همواره در ایران به دلیل شرایط تاریخی پدیده آمدن رسانه‌ها ، و نهادینه نشدن جایگاه آن‌ها کارکردهای موثر رسانه‌ها، در توسعه کشور نادیده گرفته شده است و بیشتر حاکمیت آن‌ها را به عنوان ابزاری در جهت نیل به اهداف خود به شمار آورده است ، بنابر این باید زمینه‌ای را فراهم آورد تارسانه‌ها ، ابزاری در جهت توسعه و رشد سطح عمومی‌کشور باشند ، چرا که کشورهای غربی با تجاربی که در این حوزه به دست آورند ، امروزه این مساله را به خوبی درک کرده‌اند. وی با بیان این که رسانه‌ها ابزاری برای پیشرفت جامعه هستند نه ابزاری درجهت کسب اهداف دولت‌ها، می افزاید: برای نهادینه کردن جایگاه رسانه‌ها و بکارگیری استراتژی رسانه‌یی باید تعامل سازنده و اعتماد دو سویه میان دولت، رسانه‌ها و مردم ایجاد شود‌، در واقع قوانین حاکم بر رسانه‌ها باید بر عملکرد آزدانه‌ی رسانه‌ها و در جهت تحقق استقلال آن‌ها باشد. همچنین دکتر «ناصر بزرگمهر»مدرس ارتباطات، نگاه استراتژیک به رسانه‌ها نیاز به توجه دولت و مخاطبان به رسانه‌ها، به عنوان امری تاثیر گذار در سیاست‌ها و برنامه ریزی‌های جامعه دارد ،می‌گوید: در طول تاریخ، رسانه‌ها به ویژه مطبوعات توانستند به عنوان یک اهرم تاثیرگذار در افکارعمومی ‌به شمار آیند که در واقع با توجه به اثر‌گذاری بر عامه‌ی جامعه ، امروزه به عنوان رکن چهارم دموکراسی به شمار می‌آیند، اما اگر در کشور ما به رسانه‌ها به عنوان یک نهاد تاثیرگذار توجه نمی‌شود‌، باید علل آن را در گسترش رسانه‌ها، عدم کیفیت مناسب و قدرتمندی نهادهای دیگر جستجو کرد. به عقیده وی، گسترش رسانه‌ها در کشور ما بدون نیاز سنجی از مخاطبان ، سبب شده اقبال مخاطبان به آن‌ها کمتر شود، چرا که مخاطبان احساس می‌کنند در رسانه‌های داخلی کمتر، به نیازهای آن‌ها پاسخ داده می‌شود، همچنین عدم کیفیت مناسب یکی دیگر از ایرادات جامعه‌ی رسانه‌یی و مطبوعاتی ماست. این مدرس ارتباطات می افزاید: رسانه‌های ما به جای آن‌که تحول‌گرا، خالق خبرها و گزارش‌های بکر باشند بیشتر تبدیل به روابط عمومی‌سازمان‌های مختلف شده‌اند و به جای حرفه‌ی خبرنگاری، حرفه‌ی خبرگیری را در پیش گرفته‌اند.