درنگی در آثار و آرای جیمز گوردون ملتون

محورهای كلیدی این مقاله شامل آشنایی با آثار و اندیشه های ملتون, ملتون و جنبشهای نوپدید دینی و اندیشه های ملتون در میان آرای دیگران می باشد

گوردون ملتون رئیس مؤسسه‌ی مطالعه‌ی دین در آمریكاست. او تا كنون مقالات و كتابهای فراوانی در زمینه‌ی جنبشهای نوپدید دینی (MRMs) به رشته تحریر درآورده است. او دكترای خود را در رشته‌ی دین از دانشگاه نورث وسترن آمریكا گرفته است و یكی از روحانیون كلیسای متحد متودیست می‌باشد. در این شماره ضمن آشنایی با آثار و آرای او به مباحثی چون جنبشهای نوپدید دینی و مخالفان آن در آمریكای قرن بیست‌و یكم، ضد كیش‌گراها در ایالت متحده و ظهور رشته‌ی مطالعات ادیان نوپدید از دیدگاه ملتون خواهیم پرداخت. همچنین در قسمت آخر این بخش نقدهایی كه به آرای ملتون وارد است را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

«درنگی در آثار و آرای جیمز گوردون ملتون »مقاله‌ی اول این بخش را تشكیل می‌دهد. محورهای كلیدی این مقاله شامل آشنایی با آثار و اندیشه‌های ملتون، ملتون و جنبشهای نوپدید دینی و اندیشه‌های ملتون در میان آرای دیگران می‌باشد: در مقاله‌ی «جنبشهای نوپدید دینی و مخالفان آنها در آمریكایی قرن بیست و یكم» به بحث در مورد پویایی دین در آمریكا و مشكل تمیز جنبشهای نوپدید اجتماعی پرداخته می‌شود. بحث جنجال‌برانگیز شستشوی مغزی، پیامدهای حادثه‌ی یازدهم سپتامبر و ادیان نوپدید از جمله محورهای عمده‌ی این مقاله را تشكیل می‌دهد. «نگاهی تاریخی به ضد كیش‌گراها در ایالات متحده» مقاله‌ی بعدی این بخش است. در این مقاله ضمن بررسی سیر تحول و تطور این جنبش در آمریكا به زمینه‌های افول این جنبش نیز پرداخته شده است. «ظهور رشته‌ی مطالعات ادیان نوپدید از دیدگاه ملتون» عنوان دیگر مقاله‌ی این بخش می‌باشد. به اعتقاد ملتون به وجود آمدن مطالعات ادیان جدید بر دو پایه‌ی تاریخی استوار است: یكی تكامل رشته‌ی كهن‌تر تاریخ ادیان و دیگری مطالعه‌ی كیشها كه بیشتر بر الهیات و جامعه‌شناسی متمركز بوده است. به اعتقاد او در طول قرن بیستم مطالعه‌ی ادیان جهان،‌ما را از آرایش حیرت‌زای عقاید و اعمالی كه مورد پیروی انسانها قرار گرفته‌اند آگاه كرده است و چشم‌انداز ما را در مورد آنچه در ادیان،‌ امر عادی و به هنجار تلقی می‌شود،‌تغییر داده است.

دكتر جیمز گوردون ملتون، كشیش متودیست است. او همچنین یكی از متخصصین برجسته در رشته‌ جنبشهای نوپدید دینی، محقق در زمینه‌ی هواداران حاشیه‌نشین علوم خفیه،‌گروندگان به زاذن یوپی،‌فرقه‌ی علم‌شناسی (ساینتولوژی)، كیش نوین ملحدانه، شاخه‌ی داوودیها، حكمتهای اشراق، گروههای رایكی، معنویت‌گرایان مدرن،‌ هواخواهان UFO، هیركریشنا،‌هادیان عصر جدید (نیوایج) و همه‌ی شاخه‌های متنوع جادوی كهن آمریكا است. او همچنین اشتیاق وافری به دراكولاها دارد.

ملتون، تحقیقات خود را در دهه‌ی ۱۹۶۰ زمانی آغاز كرد كه جنبشهای نوپدید دینی،‌ كم‌كم چهره‌ای آشكار به خود می‌گرفتند. ملتون دكترای خود را در دین‌شناسی از دانشگاه نورث وسترن Northwestem University گرفت و دوره‌ تخصصی خود را در مقوله‌بندی افراد و گروههایی كه پیش‌تر به برخی از آنها اشاره شد،‌افراد و گروههایی كه خود را بیرون از جامعه فرض می‌كنند،‌گذراند.

او بسیار بر حق دیگر فرقه‌ها و كیشها برای برخورداری از دین خود تاكید می‌كند. او حامی حقوق مندرج در اولین متمم قانون اساسی بوده است و از حق ادیان جدید برای بیان و عرضه خود دفاع كرده است. او جزو مدافعان عدم یكدست كردن جامعه است.

ملتون،‌ رئیس مؤسسه مطالعه دین آمریكا است كه مركزی مستقل بوده، در طبقه‌ی فوقانی كلیسای متحد متودیست در ایسلاویستای كالیفرنیا قرار دارد. او از این مركز است كه عرصه ی دینی را مورد تحقیق قرار می‌دهد، اخبار مربوط به جنبشهای نوپدید دینی را شرح و تفیسر می‌كند، مطلب می‌نویسد و به پژوهش می‌پردازد. ملتون یك نویسنده، مؤلف و ویراستار پركار است كه بیش از سی كتاب از آثار او است. او همچنین به لحاظ شخصی بسیار مشتاق و دوستدار كتاب جمع كردن است. فضای اتاق كار او به دلیل سیل كتابها كه مرتباً افزوده می‌شوند تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود، با آنكه پیش‌تر، حدود پنجاه هزار جلد از كتابهایش را در زمینه‌ی امور دینی به دانشگاه كالیفرنیا در سانتا باربارا هدیه كرده است.

ملتون خود را در عقاید دیگران غرق كرده است. او دلمشغولی خود به موضوع مزبور را اخیراً در پروژه‌ی تهیه یك كتاب چندین جلدی همچنان نشان می‌دهد:‌

The International Directory of the Worlds Religions

ملتون همچنین موسیقیدان بزرگی است. مهم‌ترین اثر جیمز گوردون ملتون، بی‌شك عبارت است از:

Encyclopedia of American Religions , Thomson Gate; ۷th edition , December ۱, ۲۰۰۲۵ , pp. ۱۲۵۰.

دایرهٔ‌المعارف ادیان آمریكا، تألیف گردون ملتون، حجیم‌ترین كتابی است كه تاكنون در زمینه‌ی ادیان اقلیت آمریكا نوشته شده است. ملتون تاریخچه، شعایر و عقاید ۱۲۰۰ دین مختلف را توصیف كرده و آنها را در نظامی سیستماتیك طبقه‌بندی نموده است. این سیستم خاص طبقه‌بندی نموده است. این سیستم خاص طبقه‌بندی به خواننده در درك جایگاه هر یك از ادیان آمریكا كمك می‌كند. این كتاب، به طور كلی، مرجع غیرقابل اجتنابی برای مدارس و كتابخانه‌های دینی است. در مورد بسیاری از مداخل این كتاب، تنها مرجع اطلاعات، خود این كتاب است.

ملتون در نگارش متن برای این كتاب حجیم دو جلدی، ۱۶ سال وقت صرف كرده و به معنی واقعی، تنها كتاب و نوشته درباره‌ی ادیان مورد مطالعه‌اش جمع‌آوری كرده است. او صدها ساعت برای تحقیق و مسافرت وقت گذاشته و با رهبران و اعضای گروههای مختلف دینی مصاحبه كرده است. تنها آثار پیشقدم بر این كتاب در این حوزه‌ی مطالعاتی عبارتنداز :

۱) Elner Clark , The Small Sects in America,

۲) Arthur C. Piepkorn, Profiles in Belief.

به خاطر شهرت فزاینده‌ی گروههایی نظیر «مونی‌ها»،‌«فرزندان خدا»، «ساینتولوژی» و «معبد مردم»،‌دانشمندان به طور روزافزونی به این پدیده در آمریكا توجه كرده‌اند. در این راستا، این كتاب، منبعی است برای شروع مطالعه‌ی تحقیقی. به علاوه كسانی كه به ادیان مختلف برخورد كرده و خواهان دانستن پیشینه‌ی مختصری در آنها هستند می‌توانند به مداخل مربوطه در این كتاب رجوع كنند. به استثنای «شهود یهوه»،‌ «ادونتیستهای روز هفتم» (منتظران ظهور روز هفتم)، «مورمونها»،‌طرفداران «دانش مسیحی» و انشعابهای اصلی، در مورد اكثریت فرقه‌های دینی آمریكا،‌هیچ مطلب چاپ شده‌ای وجود نداشت. مثلاً تا زمان خودكشی دسته‌جمعی فاجعه‌آمیز طرفداران «معبد مردم» در گویانا،‌ جز مقالات اتفاقی در روزنامه‌ یا مجلات، مطلب دیگری درباره‌ی این فرقه‌ی كالیفرنیایی در دسترس نبود. حتی اطلاعات موجود درباره‌ی گروههایی نظیر Christadelphian، دینی كه بخش پابرجا و مهمی در صحنه‌ی دینی آمریكا در صد سال گذشته داشته است نادر است. به جز چند فصل كوتاه در كتاب برایان ویلسون و چند مرجع اتفاقی در چند مجله و كتاب، اطلاعات خاصی از این گروه در دسترس نیست. با آنكه تعداد پیروانش هزاران نفر است و نوشته‌جات داخلیش، حجم زیاد و كیفیت عالی دارند.

یكی از وجوه درخشان كار ملتون، آن است كه او تلاش كرده ادیان را گروه‌بندی كند و آنها را به خانواده‌هایی تقیسم كند. او كلاً ادیان را در ۱۷ خانواده جای می‌دهد. از جمله: خانواده‌ی گروههای عبادی، خانواده‌ی گروههای لیبرال،‌خانواده‌ی گروههای ادونتیست (منتظر ظهور مسیح). این اولین كار جدی برای درك و طبقه‌بندی پهنه‌ی وسیع دین آمریكا است. ملتون با این كار خواننده را كمك می‌كمد تا سریعاً عقاید اساسی هر یك از ادیان را درك كند.

یكی از مسائل مورد بحث در كتاب مزبور،‌ پیدایش انشقاق در ادیان آمریكا است. مثلاً خانواده ادونتیست عمدتاً شامل این شعبه‌ها است: كلیسای ادونتیست روز هفتم، شهود یهوه و كلیسای سراسری خدا (آرمسترانگیسم) (۱)، اما از شهود یهوه‌ی به تنهایی، تعداد زیادی فرقه‌های دینی مشتق شده است از جمله «كنفرانس متدینان مسیحی»،‌ «جنبش، میسیونری خانه‌ی عوام»،«دانشجویان كتاب مقدس تجلی»، « موسسه كتاب مقدس شبانی»،‌«دانشجویان كتاب مقدس سپیده‌دم». دلیل شكافهای مزبور، در این كتاب بحث شده است و اختلافات هر یك از انشعابها با دیگران مطرح گردیده است. این انشقاقها پیش‌تر تقریباً هیچ مورد توجه نشریات دانشگاهی قرار نگرفته بودند.

این دایرهٔ‌المعارف، تنها به فرقه‌های دینی كوچك‌تر و جذاب‌تر نمی‌نگرد، بلكه به انشعابهای دینی بزرگ‌تر نیز می‌پردازد. مثلاً انشعابهای لوتران، متودیست، كلیسای جهانی،‌پنتاكستال (پنجاهه‌گرا)، كاتولیك و انشعابهای اصلی دیگر كه همگی مورد تحقیق تجربی و میدانی قرار گرفته‌اند. به علاوه انشقاقهای حاصل شده در این گروههای اصلی مورد بحث قرار گرفته‌اند، مثلاً خانواده‌ی پیتیست به این گروهها تقسیم شده است: كلیسای متودیست حواری، كلیسای دانیل باند، كلیساهای انجیل آسبری، كلیسای اصلاح شده‌ی متحد حواریونی صهیون. ملتون در مورد الهیات، سیستم عبادی و نظام كشیشی این انشعابهای اصلی و تفاوت هر یك بحث می‌كند. مقایسه عناصر مختلف نظامهای دینی با یكدیگر از كارهای برجسته این كتاب است.

از محسنات این كتاب، اختصار آن است. به رغم اینكه ۲ جلد و هر یك حدود ۶۰۰ صفحه است اما به هر گروه دینی، بیش از چند پاراگراف اختصاص داده نشده است. مثلاً برای هر یك از گروههای خانواده‌ی ادونتیست بیش از یك یا دو پاراگراف گذاشته نشده است. شاید انصاف آن باشد كه در مورد هر گروه، حداقل یك جلد یا بیشتر مطلب نوشته شود، اما هدف این دایرهٔ‌المعارف، آشنا نمودن محقق با عقاید و اعمال اصلی این گروهها است. در هر حال،‌ملتون با منابع و مراجعی كه معرفی می‌كند، خواننده را قادر می‌سازد در صورت نیاز به مطالعه‌ی بیشتر، این كار را انجام دهد. برای منابع بیشتر باید به كتاب دیگر ملتون تحت عنوان Denominations A Directory of Religions رجوع كرد. او در كتاب دیگرش، چنان نشانی گروهها را آورده است كه حتی خواننده می‌تواند با خود گروهها و سازمانها تماس گرفته، آثار مكتوبشان را درخواست كند.

دایرهٔ‌المعارف ادیان آمریكا، با چاپی عالی، كاغذ ضخیم و جلدی مقاوم، منتشر شده است. {۱}

برخی از آثار دیگر او عبارتنداز:

▪ The Church of Scientology , Studies in Contemporary Religions, I, Signature Books, August ۱, ۲۰۰۰.

▪ The Vampier Book : The Encyclopedia of the Undead among others.

▪ Magic, Witchcraft , and Paganism in AmericaL A biblography . Compiled From the files of the Institute for the Study of American Religion, Garland Publishing (۱۹۸۲)

▪ Finding EnlightenmentL Ramtha s

▪ School of Ancient Wisdom, Beyond Words Publishing, Inc. Hillsboro Oregon.

▪ Cults, Religion, and Violence, David Bromely and Gordon Melton, eds., Cambridge University Press (May ۱۳ , ۲۰۰۲)

▪ Religions of the World A Comprensive Encyclopedia of Beliefs and Practices, ABC- Clio, September, ۲۰۰۲, ۱۲۰۰ pp.

▪ Encyclopedia Of Protestanism, Facts on File Publishing, May ۳۰, ۲۰۰۵, ۶۲۸ pp.

▪ American Religions : an Illustrated History, august ۲۰۰۰ .

▪ New Age Encyclopedia.

▪ Log Cabins to Steeples: The Methodist Way In Illinois.

▪ The Encyclopedia Of Cults in America.

▪ New Age Almanac.

▪ The Encyclopedia of African American Religion.

▪ Perspectives on the New Age (S. U. N. Y. series in religious studies), by James r. Lewis , J. Gordon Melton (۱۹۹۲)

پاورقی

۱-Armestrongism

۲-New Religious Movements

۳-Human Potrntial

۴-Goa

۵-Cusco

۶-Eckankar

۷-Beshara

۸-Gurdijeff

۹-Ouspensky

۱۰-Rael Movement

۱۱-Heavens Gate

۱۲-Church Universal and Triumphant

۱۳-Moon

۱۴-Nivala Devi

۱۵-Pastor Haack

۱۶-Levasseur

۱۷- اشاره به موتاسیون (جهش كروموزومی).

۱۸- Loch Ness Monster

پانوشتها

۱-برای تهیه و توضیح فوق در مورد دایرهٔ‌المعارف آمریكا، از نوشتار جری برگمن، محقق دپارتمان بنیادهای آموزشی و تحقیقی در اهایو، استفاده شده است.

۲-نوشتار الیزابت ارویك (Elizabeth Arweck) در مورد ادیان جدید تحت عنوان New Religious Movements در كتاب زیر:

Linda Woodhead and Paul Hetcher and others , eds., Religions in the Modern World, Routledge. ۲۰۰۲, p. ۲۶۵.

۳-Religions in The Modern World , p. ۲۵۸

۴-Eileen Barker, New Religious Movements, Their Incidence and Significance, in Bryan Wilson and Jamie Cresswell (eds). New Religious Movements Challenge And Response , London and New York Routledge, ۱۹۹۹” , p . ۱۶.

۵-Ibid

۶-New Religious Movements, p. ۸۱.

۷-J. Milton Yinger, Religion Society and the Individual (New York Macmillan Company, ۱۹۵۷): ۱۵۴-۵۵.

۸-Ibid, p. ۳۶.

۹-New Religious Movements , p. ۳۹.

۱۰- همیلتون ، ص ۳۶۵.

۱۱-Ibid, p, ۴۱.

۱۲-Ibid, p. ۴۲.

۱۳-Ibid, p. ۴۳.

۱۴-Ibid, p.۴۴

۱۵- Ibid, p.۴۷.

۱۶- در تهیه نوشتار فوق، از مقالات اینترنتی نهایت بهره برده شده است عمدتاً در سایت CESNUR.

---