خیال نکن نباشی بدون تو می میرم

بدون طحال هم می شود زنده ماند

طحال اندامی است که در بالای معده و زیر دنده‌ها، در طرف چپ شکم قرار دارد....

اندازه‌اش تقریبا به اندازه مشت بسته شماست. طحال بخشی از دستگاه لنفاوی شما به حساب می‌آید که به مقابله با عفونت می‌پردازد و مایعات بدنی را در حالت تعادل نگه می‌دارد. این عضو بدن حاوی گلبول‌های سفید فراوان برای مقابله با میکروب‌هاست. طحال همچنین به کنترل مقدار خون در بدن کمک می‌کند و سلول‌های خونی پیر و آسیب‌دیده را نابود می‌کند. با اینکه این عضو، کارکردهای مختلفی در بدن دارد اما بدن ما می‌تواند بدون آن هم زنده بماند. برای همین، برداشتن طحال بیمار یا آسیب‌دیده بدون ایجاد آسیب جدی امکان‌پذیر است.

● ساختمان طحال

طحال در یک انسان بزرگسال سالم حدود ۱۱ سانتی‌متر درازا دارد. وزن آن معمولا ۱۵۰ گرم است و زیر دنده‌های نهم تا دوازدهم در طرف چپ قرار دارد.

طحال بخشی از دستگاه لنفاوی بدن است اما مانند تیموس، تنها دارای مجاری لنفاوی وابران (خارج کننده مایع لنف) است. طحال عمدتا از دو نوع بخش ساختمانی به نام پالپ تشکیل شده؛ یکی پالپ سفید که ساختار دایره‌ای شکلی دارد و عمدتا از لنفوسیت تشکیل شده‌ است و دیگری پالپ‌های قرمز که پالپ‌های سفید را احاطه کرده‌اند.

کار پالپ‌های سفید مشابه ندول در گره‌های لنفاوی است. اندازه آنها از ۲۵/۰ میلی‌متر تا ۱ میلی‌‌متر متفاوت است. در اغلب موارد این پالپ‌های سفید شریانچه‌ای را احاطه می‌کنند، اما گاهی ممکن است در یک طرف شریانچه رشد کنند. کار عمده پالپ سفید مانند گره‌های لنفاوی ایجاد پاسخ ایمنی فعال هومورال و سلولی در مقابل عوامل آسیب‌رسان است.

پالپ‌های قرمز از بافت هم‌بندی و سینوس‌های طحالی بزرگی تشکیل شده است. عمدتا حاوی گلبول‌های قرمز خون و سلول‌های دفاعی به نام ماکروفاژ هستند. کارکرد اصلی پالپ قرمز فیلترکردن خون از آنتی‌ژن‌ها، میکروب‌ها و گلبول‌های قرمز پیر و آسیب دیده است.

این دو بخش با یک ناحیه حاشیه‌ای از هم جدا می‌شوند. ۷۶ تا ۷۹ درصد طحال از پالپ قرمز تشکیل شده است.

سینوس‌های طحالی که به آنها سینوزویید می‌گویند، عروق خونی گشادی هستند که نهایتا به وریدهای ترابکولار تخلیه می‌شوند. شکاف‌هایی که درمیان سلول‌‌های پوشاننده درون این سینوس‌ها وجود دارد امکان فیلتر کردن مکانیکی خونی را که به طحال وارد می‌شود، ایجاد می‌کند. سلول‌های غیرطبیعی یا پیرشده که از میان فضاهای باریک میان‌سلولی عبور می‌کنند به شدت آسیب می‌بینند و نهایتا به وسیله سلول‌های ماکروفاژ درون پالپ قرمز بلعیده می‌‌شوند.

سینوزوییدها علاوه بر گلبول‌های قرمز پیر، ذراتی که ممکن است در جریان خون اشکال ایجاد کنند مانند باقی‌مانده هسته سلول‌ها یا هموگلوبین‌های تغییرشکل یافته را نیز فیلتر می‌کنند.

● ترابکول‌های طحال

طحال را یک پوشش فیبری الاستیکی می‌پوشاند که در ناف طحال در مسیر عروق خونی به داخل آن می‌رود، به شکل صفحاتی در می‌‌آید و از این صفحات و نیز از سطح داخلی پوشش فیبری‌الاستیکی خارجی طحال، نوار فیبری کوچک متعدد که به آنها ترابکول‌های طحال می‌گویند در همه جهات درون طحال را به واحدهای کوچکی تقسیم می‌کنند که اساس کار طحال را تشکیل می‌دهند.

● سلول‌های درون پالپ قرمز

پالپ قرمز از شبکه‌ای از رشته‌های باریک تورمانند تشکیل شده که در ادامه شبکه ترابکول‌های طحال قرار می‌گیرند و روی این شبکه سلول‌های پهن شاخه شاخه‌ای قرار می‌‌گیرد. این شبکه توری با خون پر می‌شود.

درون پالپ قرمز این سلول‌ها به چشم می‌خورند:

گلبول‌های سفید که به نسبت بیشتر در خون دیده می‌شود. سلول‌های مدور بزرگی که سلول‌های طحالی نامیده می‌شوند و توانایی حرکاتی مانند آمیب را دارند و اغلب حاوی رنگدانه و گلبول‌های قرمز در درون‌شان هستند.

سلول‌های رتیکولوم که هریک حاوی هسته گرد یا بیضی هستند و مانند سلول‌های طحالی ممکن است حاوی رنگدانه‌ها درون خود باشند.

در طحال جوان ماکروفاژهایی هم دیده می‌شوند که هر کدام حاوی تعداد زیادی هسته یا یک هسته ترکیبی هستند.سایرکارکردهای طحال

طحال در تولید گلبول‌های قرمز نقش دارد. در حالی که مغز استخوان محل اولیه تولید خون در بزرگسالان است طحال تا پنج ماهگی دوران جنینی نقش مهمی در تولید خون دارد. پس از تولد، کارکرد تولید گلبول‌های سرخ در طحال متوقف می‌شود به جز در مواردی مانند برخی از اختلالات خونی. طحال یک اندام عمده لنفاوی است و کارکرد خود را در تولید لمفوسیت‌ها حتی پس از تولد حفظ می‌کند.

● برداشتن طحال

برداشتن طحال با جراحی معمولا به علت بیماری‌ها یا آسیب‌دیدگی ممکن است انجام شود. این کار غالبا باعث بروز این تغییرات می‌شود:

▪ افزایش متوسطی در میزان گلبول‌های سفید و پلاکت‌های در گردش.

▪ کاهش پاسخ‌دهی به برخی از واکسن‌ها.

▪ افزایش حساسیت به عفونت‌های باکتریایی و تک‌سلولی‌ها به خصوص افزایش خطر ابتلا به عفونت ناشی از باکتری‌هایی که کپسول پلی‌ساکاریدی دارند؛ مانند پنوموکوک که عامل ذات‌‌الریه است.

● اسپلنومگالی یا وقتی طحال بزرگ می‌شود

اسپلنومگالی به معنای بزرگی طحال است. در شرایط معمول طحال شما به اندازه مشت شماست، اما شماری از بیماری‌ها از عفونت‌ها گرفته تا بیماری‌های کبدی و برخی از سرطان‌ها باعث بزرگ شدن طحال می‌‌شوند.

اغلب افراد دچار بزرگی طحال علامتی ندارند و مشکل اغلب در حین معاینه جسمی معمول کشف می‌شود. اگر مشخص شود که شما دچار بزرگی طحال هستید، احتمالا باید تحت تصویربرداری پزشکی و آزمایش خونی قرار گیرید تا علت بزرگی طحال شما مشخص شود.

درمان برای بزرگی طحال معطوف به درمان بیماری زمینه‌ساز آن است. گرچه برداشتن طحال با جراحی اولین گزینه درمانی نیست، اما ممکن است در موقعیت‌های معینی برای درمان بیمار انجام شود.

گرچه بزرگی طحال در اغلب موارد بی‌علامت است، برخی افراد دارای بزرگی طحال ممکن است دچار این علایم شوند:

درد در بخش فوقانی سمت چپ شکم که ممکن است به شانه چپ تیر بکشد.

احساس پری در شکم بدون اینکه فرد غذا خورده باشد یا تنها مقدار اندکی غذا خورده باشد. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که طحال بزرگ شده به معده شما فشار می‌آورد.

علایم بزرگی طحال شامل: کم‌خونی، خستگی، عفونت‌های مکرر و خون‌ریزی آسان

در صورتی که در طرف چپ بالای شکم احساس درد می‌کنید، به خصوص اگر درد شدید است یا هنگامی نفس عمیق کشیدن بدتر می‌شود، فورا باید به پزشک مراجعه کنید.

بزرگی طحال ممکن است بر کارکردهای طحال نیز اثر بگذارد. برای مثال با بزرگ شدن طحال، این اندام علاوه بر فیلتر کردن سلول‌‌های قرمز پیر و آسیب‌دیده، سلول‌های قرمز طبیعی را هم فیلتر می‌کند و در نتیجه شمار سلول‌های سالم در خون شما کاهش می‌یابد. همچنین طحال بزرگ بسیاری از پلاکت را به دام می‌اندازد. درنهایت سلول‌های خونی و پلاکت درون طحال لخته می‌شوند و با کارکرد طبیعی آن تداخل می‌کنند. یک طحال بزرگ‌شده ممکن است حتی بیشتر از جریان خونی که به آن رشد می‌کند، بزرگ شود و در نتیجه بخش‌هایی از این اندام آسیب می‌بیند یا نابود می‌شود.

بزرگی طحال با کاهش دادن سلول‌های قرمز، پلاکت‌ها و سلول‌های سفید سالم در جریان خون ممکن است فرد را دچار کم‌خونی، افزایش احتمال خون‌ریزی یا عفونت‌های مکرر کند. همچنین بزرگی طحال ممکن است زمینه‌ساز پارگی طحال شود. حتی طحال طبیعی بافت نرمی دارد و به آسانی به خصوص در تصادفات ماشین آسیب می‌بیند. هنگامی که طحال شما بزرگ می‌شود، احتمال پارگی طحال بیشتر می‌شود. پارگی طحال به خو‌‌ن‌ریزی مرگبار به درون حفره شکم می‌انجامد و باید فورا مورد عمل جراحی قرار گیرد.

دکتر علی ملائکه