گوینده خبر باید به متن وفادار باشد

گفت وگو با محمدرضا حیاتی, گوینده خبر

اگر محمدرضا حیاتی هم خداحافظی کند، عرصه خبر از مجریان موفق دهه ۶۰ صداوسیما خالی می‌شود؛ گویندگانی که سال‌ها مردم با صدا و چهره آنها، اخبار داخلی و خارجی را رصد می‌کردند. هرچند او بیش از شش سال از بازنشستگی‌اش می‌گذرد، اما عشق به کار خبر، دوربین، صدا و مخاطب، او را هنوز پای میز خبر می‌کشاند. حیاتی که این روزها نسبت به پیدا کردن جانشین برای نسل خودش چندان خوشبین نیست، حرف‌های جالبی درباره حوزه خبر و قیاس آن با معیارهای جهانی و چگونگی جذاب شدن این سبک از برنامه‌ها دارد.

بسیاری شما را نسل طلایی گویندگان خبر می‌دانستند، هرچند همه همکاران‌تان از آن دوره بازنشسته شده‌اند. به نظر شما علت ماندگاری این نسل در اذهان مردم چیست؟

برای موفق شدن، عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند، اما آن چیزی که بی‌شک باعث ماندگاری همکاران ما در این عرصه شده، این که ما زمانی کار را به دست گرفتیم که بیشتر مجریان و گویندگان قبل از انقلاب از صدا و سیما رفته بودند و ما باید به تنهایی همه چیز را تجربه می‌کردیم. پس از انتخاب شدن براساس صدا و توان اجرا، یک دوره کوتاه را پشت سر گذاشتیم و سپس جذب کار شدیم. به قدری در ما عشق و علاقه و شور کار کردن وجود داشت که نسبت به مسائل مالی بی‌اعتنا بودیم و عشق شهرت و دوربین هم نبودیم. شاید همین موضوع باعث شد خیلی زود بتوانیم پله‌های پیشرفت را طی کنیم. شاید برخی فکر کنند گویندگان خبر دستمزدهای آنچنانی بگیرند، در حالی که اصلا این‌طور نیست و حقوق آنها معمولی است.

اما برخی می‌گویند سطح دستمزدهای گویندگان خبر بالاست و همین برای آنها نوعی امنیت شغلی ایجاد می‌کند...

اصلا این‌طور نیست. آنها حقوق‌‍‌بگیر سازمان هستند و برای این حقوق هم تعریف خاصی وجود دارد. اتفاقا همواره گله همکاران من در مورد مسائل مالی است و شما اگر به زندگی حرفه‌ای آنها نگاه کنید، می‌بینید در کنار کار گویندگی، ناگزیر مشاغل دیگر هم دارند، چون درآمد حرفه‌شان پاسخگوی آنها نیست. در هر حال من حیاتی، بعد از سال‌ها کار در سازمان هنوز دغدغه مالی دارم، در حالی که در تمام دنیا گوینده را از این جهت حمایت می‌کنند تا با کمترین دغدغه جلوی دوربین قرار بگیرد.

به نظرتان نسل جدید گویندگان خبر می‌توانند جانشینان خوبی برای آن نسل باشند؟

با تلاشی که در این زمینه شده است تا از نیروهای تازه نفس در این عرصه بهره گرفته شود، متاسفانه هنوز جانشینانی پیدا نشده است. شاید به این علت باشد که در نسل جدید دیگر مانند گذشته، آن شوق و ذوق و عشق نسبت به یادگیری وجود ندارد و همه دوست دارند یکشبه ره صد ساله را طی کنند، در حالی که در دوره ما این موضوع چندان صدق نمی‌کرد. این موضوع در نوع خودش یک نقطه‌ضعف محسوب می‌شود.

شما جزو آن دسته از گویندگانی هستید که خبر را به شکل کلاسیک و رسمی اجرا می‌کنید. به نظرتان این سبک اجرا در مقابل سبک مدرن یا گویندگی نرم قرار می‌گیرد؟

نه، این دو سبک به نوعی مکمل یکدیگر هستند، ولی شکل استفاده و اجرای آن متفاوت است. ما نمی‌توانیم از فردی که خبر سیاسی می‌خواند، توقع لبخند زدن داشته باشیم، چون حسی که در حین اجرای این سبک خبرها گرفته می‌شود ممکن است لطمه وارد کند، چون باعث نوعی پیشداوری می‌شود، ولی خب در خبرهای اجتماعی و... قضیه تا حدی متفاوت است و گوینده خبر می‌تواند راحت‌تر حسش را به مخاطب منتقل کند. این موضوع را باید در قالب برنامه‌ای که وجود دارد بسنجیم، نه مجری...

پس به نظرتان نسل شما هم توانایی این سبک اجرا را دارد.

البته که دارد و فکر می‌کنم بیشتر آنها این توانایی را تاکنون با اجرای برنامه‌های مختلف ثابت کرده‌اند. مثلا من خودم چند بار اجرای برنامه‌های دیگر را به عهده گرفته‌ام و در آنجا یک قدم به مخاطب نزدیک شده‌ام. این‌طور نبود که هرگز این سبک اجراها را تجربه نکرده باشم، ولی نکته‌ این است که ما این موضوع را باید در فضایش در نظر بگیریم. در هیچ کجای دنیا در زمان پخش رسمی خبر، گوینده لبخندزنان خبر سیاسی نمی‌خواند چون این موضوع از جدیت آن کم می‌کند و ناخودآگاه به آن سمت و سوی سیاسی می‌دهد.

شما چقدر در خوانش خبر سعی دارید بر احساسات‌تان غلبه کنید و به متن خبر وفادار باشید؟

بسیار زیاد. گوینده خبر وقتی در مقام راوی خبر ظاهر شد باید به متن وفادار باشد. قرار نیست او حس و افکار شخصی‌اش را به کسی منتقل کند، اما خب گاهی گوینده در مقام یک مجری برمی‌آید که در آن شرایط، حکایت تا حد زیادی متفاوت است.

به نظر شما در مقام مقایسه برنامه‌های خبری ما به لحاظ فرم اجرا نسبت به برنامه‌های خبری مطرح خارجی چه جایگاهی دارد؟

طی چند سال اخیر، فناوری کمک زیادی به ما کرده است که به لحاظ تصویری و دکور از آنها جا نمانیم، اما به لحاظ فرم اجرا برخی همکارانم را ـ که اغلب هم قدیمی هستند ـ می‌توان با برخی گویندگان مطرح بین‌المللی قیاس کرد.

این روزها به کمک فناوری مردم براحتی به اخبار روز دنیا دسترسی پیدا می‌کنند. به نظرتان، این دغدغه ایجاد نمی‌شود که دست‌اندرکاران خبر به فکر ایجاد فضایی متفاوت‌تر در حوزه خبر رادیویی و تلویزیونی باشند؟

به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. شاید در گذشته تنها یک شبکه بود که مردم به لحاظ خوراک خبری به آن وابسته بودند، اما امروزه در آماج انواع برنامه‌های خبری قرار دارند و خب همین موضوع باعث می‌شود دقت نظرمان را افزایش دهیم و به قول شما فضای برنامه‌های خبری را تا حدی جذاب‌تر کنیم. الان به واسطه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان، این تهدید برای ما وجود دارد که از میزان مخاطب‌ کاسته شود و آنها به جای آن که خبر درست را از ما دریافت کنند به سمت آنها بروند. به همین علت ما باید بکوشیم برنامه‌هایمان همسطح برنامه‌های مشابه بین‌المللی شود و از آنها در این زمینه عقب نمانیم تا بتوانیم مخاطبان خود را حفظ کنیم.

شما یکی از مهم‌ترین خبرهای تاریخ ایران یعنی ارتحال امام خمینی(ره) را برای نخستین بار خواندید. دوست داریم باز هم از احساس شما در آن لحظه بدانیم.

خواندن آن خبر در آن شرایط را پای قسمت می‌گذارم. من آن زمان تجربه چندانی در اجرا نداشتم و تنها پنج سال بود به‌عنوان گوینده خبر فعالیت می‌کردم و شاید انتظار می‌رفت فردی این خبر را بخواند که تجربه‌اش از من بیشتر باشد. وقتی به استودیوی خبر رفتم، به من گفتند فعلا به عنوان گوینده رزرو آنجا بنشین، اما بعد از چند لحظه گفتند گوینده اصلی به لحاظ روحی شرایط خواندن ندارد و تو باید این خبر را بخوانی...

آن گوینده چه کسی بود؟

آقای افشار... بظاهر ایشان هر چقدر تلاش کرد نتوانست با خودش کنار بیاید که این خبر را بخواند و دچار شوک زیادی شده بود. خب آن زمان از من خواستند این کار را انجام دهم. من هم در شرایط خوبی قرار نداشتم. با مدیران صحبت کردم که من را معاف کنند، اما گفتند شدنی نیست، چون گزینه دیگری وجود ندارد. من هم سعی کردم این رسالت بزرگ را که روی دوش من قرار داشت، به انجام برسانم. هر چقدر هم سعی کردم جلوی اشکم را بگیرم، اما از اواسط خبر نتوانستم خودم را کنترل کنم و بغض فرو‌خورده‌ام برای شنونده‌های رادیو شکست.

نگار حسینی