جامع التواریخ و «تاریخ اسماعیلیان»

▪ تالیف؛ رشیدالدین فضل الله همدانی
▪ تصحیح و تحشیه؛ محمد روشن
▪ چاپ اول؛ ۱۳۸۷
▪ شمارگان؛ ۲۰۰۰ نسخه
▪ ناشر؛ مرکز پژوهشی میراث مکتوب
بیژن تلیانی؛ خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی …

تالیف؛ رشیدالدین فضل الله همدانی

تصحیح و تحشیه؛ محمد روشن

چاپ اول؛ ۱۳۸۷

شمارگان؛ ۲۰۰۰ نسخه

ناشر؛ مرکز پژوهشی میراث مکتوب

بیژن تلیانی؛ خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی طبیب عالم و مورخ دانشمند در سراسر دوره سلطنت غازان خان و جانشین او اولجایتو و در ابتدای سلطنت ابوسعید مقام وزارت ایلخان را داشت. او به واسطه علم و مهارتی که در طب داشت به دربار ایلخان راه یافت و در سایه تدبیر و سیاست به مرثیه والایی رسید.

او به عنوان مورخی برجسته مقامی ممتاز دارد و تالیفات تاریخی وسیعش به لحاظ وسعت و اعتبار و شیوه علمی اعجاب و تحسین محققان را برانگیخته است. او آثار متعددی از خود به یادگار گذاشته که بخشی در حوزه تاریخ، شماری در معارف دینی نظیر تفسیر علوم قرآن و احکام و اندکی در طب و آیین مملکت داری است. در این میان جامع التواریخ برجستگی خاصی دارد. البته این اثر تالیف مستقیم خود او نیست بلکه توسط گروهی از محققان و مترجمان و زیر نظر وی آماده شده است.

رشیدالدین نخست به فرمان غازان خان تالیف تاریخ مغول را آغاز کرد اما پیش از آنکه تدوین آن به پایان برسد غازان خان در سال ۷۰۴ هـ.ق درگذشت. این تاریخ مصادف با دوره جانشین و برادر وی سلطان محمد اولجایتو بود. سپس از سوی اولجایتو مامور شد تاریخ عمومی را تالیف کند. او این کار بزرگ را شروع کرد و تالیف جامع التواریخ را پس از ۵۰ سال به پایان رسانید. این بخش از جامع التواریخ که در پیش روی خواننده است، سرگذشت فاطمیان مصر و رفیقان صباحی است و می توان گفت از جهت درستی و استواری سودمندترین بخش این تاریخ کم مانند است.

آنچه از تاریخ اسماعیلیان و رفیقان در دست است برگرفته یی است از نگاشته علاءالدین عطاملک جوینی که به پایان تاریخ جهانگشای خود تالیف سال ۶۵۸ را افزوده است. درباره اسماعیلیان آگاهی های بسیار در دست است، و سخن کوتاه آنکه اسماعیلیان، سبعیه، هفت امامیان، باطنیان، باطنیه، حشاشین، ملاحده، فداییان، فرقه یی از شیعه که سلسله ائمه را با اسماعیل فرزند مهتر امام جعفر صادق ختم کنند، اسماعیل را امام هفتم دانند. اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ اسماعیلیان است که سراسر انباشته از اساطیر و داستان های این قوم است. این اثر برای نخستین بار است که براساس معتبرترین نسخ تصحیح و به زیور طبع آراسته می شود.