تروریسم دریایی

دزدان دریایی سومالی چندی پیش با ربودن یک نفت کش غول پیکر عربستانی بار دیگر به صدر اخبار جهان رفتند

دزدان دریایی سومالی چندی پیش با ربودن یک نفت‌کش غول‌پیکر عربستانی بار دیگر به صدر اخبار جهان رفتند.

این اقدام آنها واکنش‌های زیادی در سراسر جهان برانگیخت و چندین اجلاس سران در نقاط مختلف دنیا برای بررسی این معضل تشکیل شد. دزدان دریایی در یک سال گذشته بیش از ۹۰ کشتی را ربوده‌اند و با دریافت باج‌های ۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون دلاری، بخشی از این کشتی‌ها را رها کرده‌اند. تعدادی از این کشتی‌ها هنوز در سواحل سومالی و در نزدیکی روستاهای محل اقامت دزدان دریایی لنگر انداخته‌اند.

اریک پرینس یک سرباز ارشد در گروه تفنگداران آمریکاست. او در این گروه در بوسنی، هائیتی و خاورمیانه خدمت کرده‌است. او با توجه به تجربه‌اش به راحتی می‌تواند بین خوب و بد در میدان جدید نبردش تفکیک قائل شود. این میدان جدید آب‌های دریای سومالی است. این مرد ۳۹ ساله اکنون فرماندهی شرکت بلک‌واتر را به‌عهده دارد که بزرگترین و البته ناشناخته‌ترین شرکت امنیت خصوصی در جهان است. اگر چند مرد در یک قایق ماهیگیری ۶ متری در وسط خلیج عدن به همراه بازوکا در حرکت باشند، حتما قصد ماهیگیری ندارند؛ حالا دیگر همه می‌دانند که چنین قایقی چه هدفی دارد.

پرینس مدتی است که تفنگداران دریایی باتجربه را برای انجام ماموریتی جدید جمع‌آوری می‌کند. این ماموریت اسکورت کشتی‌های بازرگانی است. در انجام این ماموریت، گام اول آنها هشدار‌دادن برای حمله به دزدان دریایی از طریق سیستم مخابراتی کشتی است. بعد از این هشدار مخابراتی، چندین گلوله به هوا شلیک می‌شود تا هشدار کامل شود. اگر هیچ‌کدام از این کارها فایده‌ای نداشت، دو هلیکوپتری که برای آن کشتی آماده انجام ماموریت هستند، وارد عمل می‌شوند.

اکنون بیش از ۳ هزار نفر از نیروهای این شرکت خصوصی امنیتی برای پشتیبانی از نظامیان آمریکایی در عراق اعزام شده‌اند. شهرت این نیروها به آن است که اول تیراندازی می‌کنند و بعد می‌پرسند. این شیوه مشکلات زیادی برای آمریکایی‌ها در عراق ایجاد کرده‌است؛ مثلا در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۷ ماموریت نیروهای همین شرکت در عراق به کشته‌شدن بیش از ۱۷ غیرنظامی منجر شد.

اما اکنون شرکت بلک‌واتر مشتریان تازه‌ای دارد. این مشتریان شرکت‌های کشتیرانی و بیمه کشتی هستند که همگی یک خواسته دارند؛ خواسته آنها این است که محموله‌های دریایی‌شان با امنیت و به سلامت از آب‌های سومالی بگذرند. این آب‌ها اکنون به یمن حضور دزدان دریایی مسلح به کلاشینکف و نارنجک به خطرناک‌ترین آب‌های جهان تبدیل شده‌اند. این افراد در قایق‌های کهنه و سبکشان بیشتر به تلکه‌گیرانی شبیه هستند که ماموران حفاظت دریایی و گارد ساحلی کشورها معمولا وقعی به آنها نمی‌گذارند. اما همین تلکه‌گیران اکنون مشکلات زیادی برای کشتی‌های عظیم باری قدرت‌های بزرگ دنیا ایجاد کرده‌اند و دولت‌های آلمان، فرانسه و آمریکا را به دردسر انداخته‌اند.

دزدان دریایی سومالی تا‌کنون و ابتدای امسال به بیش از ۹۰کشتی حمله کرده‌اند. این تعداد نسبت به سال میلادی گذشته ۳ ‌ برابر شده‌است. آنها موفق به ربودن ۳۹ کشتی باری، نفت‌کش و کشتی ماهیگیری شده‌اند. دست‌کم ۱۴ کشتی از این تعداد اکنون تحت حفاظت شدید در ساحل روستاهای متعلق به دزدان دریایی لنگر انداخته‌اند. خدمه این کشتی‌ها هم ماه‌هاست در انتظار این هستند که کشورهای مطبوعشان پول درخواست‌ شده توسط دزدان را بپردازند و آنها و محموله همراهشان را نجات دهند. سازمان ملل تخمین زده‌است که شرکت‌های کشتیرانی تا‌کنون نزدیک به ۲۵میلیون یورو معادل ۳۱ میلیون دلار به دزدان دریایی باج داده‌اند.

دزدان دریایی بزرگترین صید خود را در ۱۵ نوامبر در اقیانوس هند شکار کرده‌اند. آنها یک نفت‌کش عظیم عربستانی را که از عظیم‌ترین‌ها در دنیاست، با ۳۰۰ هزار تن محموله نفت خام آن ربودند. این دزدان می‌توانند تهدید کنند که اگر باج مورد درخواستشان را دریافت نکنند، نفت‌کش را به آتش می‌کشند و بخش عمده‌ای از اقیانوس را آلوده می‌کنند.

ربودن این نفت‌کش، بحرانی در سراسر دنیا ایجاد کرد و چندین جلسه سران برای حل این موضوع در سراسر دنیا تشکیل شد. رهبران دنیا نگران آن هستند که دزدان دریایی تجارت جهانی و راه‌های تامین انرژی برای غرب را تهدید کنند. نزدیک به ۹۵ درصد از همه کالاهایی که در سطح جهان تجارت می‌شود از طریق کشتی حمل می‌شود. یکی از اصلی‌ترین راه‌های تردد این کشتی‌ها هم باب‌المندب یا دروازه اشک‌هاست. این نام تنگه‌ای در جنوب دریای سرخ است که اکنون به عرصه فعالیت دزدان دریایی تبدیل شده ‌است. بیش از ۱۶هزار کشتی هر سال از باب‌المندب عبور می‌کند.

هفته گذشته نمایندگان کشورهای خلیج فارس در قاهره تشکیل جلسه دادند تا راه‌های فوری مقابله با این بحران را مورد بررسی قرار دهند. چند روز قبل از آن هم مقامات نظامی اتحادیه اروپا به شمال لندن رفتند تا درباره اولین ماموریت دریایی مشترک اتحادیه اروپا هماهنگی‌های لازم را به عمل آورند. در این ماموریت قرار است شماری از کشتی‌های جنگی این اتحادیه به شاخ آفریقا اعزام شوند. این ماموریت عملیات آتلانتا نام دارد و قرار است در روز ۸ دسامبر آغاز شود.

در این میان آلمانی‌ها از یک سو می‌خواهند بخشی از این ماموریت باشند و از سوی دیگر هم نمی‌خواهند خیلی خود را درگیر کنند. وزیر دفاع آلمان گفته‌است که کشورش تنها کمک‌های فوری ارائه می‌کند نه نیروی نظامی. این به آن معنی است که نیروهای آلمانی تنها درصورتی وارد عمل می‌شوند که دزدان دریایی یک کشتی غیرنظامی را مورد حمله قرار دهند. در آلمان وزرای خارجه و کشور به‌شدت با آوردن زندانیان به آلمان مخالف هستند. آنها از این بیم دارند که این دزدان دریایی بعد از آزادی در داخل کشور بمانند. این روزها وزرای کشور، خارجه، دفاع و دادگستری آلمان در برلین جلساتی تشکیل داده‌اند تا این موضوع را بررسی کنند.

در حال حاضر ۴ کشتی متعلق به ناتو در شاخ آفریقا مشغول گشت‌زنی هستند تا از جانب سازمان ملل از کشتی‌ها حفاظت کنند. ماموریت ویژه این کشتی‌ها حفاظت از محموله‌های غذایی است. کشتی‌های متعلق به ماموریت آتلانتا و اتحادیه اروپا قرار است از ۸ دسامبر جایگزین کشتی‌های ناتو شوند. اما با توجه به روند کند انجام ماموریت اروپا، ناتو اعلام کرده که آمادگی تمدید دوره ماموریت خود را در آبهای دریای سرخ دارد.

مشکل مقابله اروپا با دزدان دریایی تنها مسائل حقوقی نیست. اصولا نیروهای نظامی غرب برای مقابله با چنین معضل دریایی‌ای در موضع ضعیفی قرار دارند. دزدان دریایی بسیار سریع و حرفه‌ای هستند. آنها در ۱۵ دقیقه می‌توانند کشتی را تصرف کنند. به محض اینکه آنها کشتی را با محموله و خدمه‌اش در اختیار بگیرند، دیگر زمان اقدام نظامی گذشته و نمی‌توان به آن حمله کرد. کشتی‌های جنگی مامور حفاظت از محموله‌ها و کشتی‌های باری در بهترین حالت تنها یک تا ۲درصد از آب‌های سومالی را تحت پوشش دارند اما دزدان دریایی همه‌جا هستند و وجب‌به وجب آب را رصد می‌کنند.

برای حل این مشکل کارشناسان آمریکایی پیشنهاد کرده‌اند که کشتی‌های باری خودشان با دادن لحظه‌به‌لحظه اطلاعات، به حفاظت از خودشان کمک کنند. از سوی دیگر شرکت‌های کشتیرانی برای حفاظت از محموله‌های دریایی خود، گروه‌های امنیتی خصوصی را به خدمت گرفته‌اند.

ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا سال‌هاست که برای حفاظت از آبهای شاخ آفریقا در این منطقه مستقر است. کشتی‌های روس هم این آب‌ها را زیر نظر دارند و مسکو اعلام کرده که کشتی‌های بیشتری را به منطقه می‌فرستد.

به گفته کارشناسان همه اینها اقدامات خوبی است اما راه تامین امنیت سواحل ۳ هزار کیلومتری سومالی نیست. کنترل آب‌های اقیانوس هند یعنی جایی که نفت‌کش عربستانی ربوده‌شده، کار غیرممکنی است.

روس‌ها برای مقابله با دزدان دریایی نقشه‌ای مانند نقشه یک جنگ ارائه کرده‌اند. نماینده روسیه در سازمان ملل پیشنهاد کرده که نیروهای غربی و اتحادیه اروپا به جای مقابله با دزدان دریایی در آب ها به سراغ پایگاه‌های آنها در خشکی بروند. اما این کار در کشوری مانند سومالی که خود درگیر جنگ و درگیری و خشونت است، اقدام حساسی است. با این کار، نیروهای غربی درگیر جنگ داخلی می‌شوند که یک سوی آن شبه‌نظامیان هستند و سوی دیگرش، جنگ‌سالاران قومی و قبیله‌ای. درگیری‌های داخلی کشور سومالی تا‌کنون هزاران کشته به جا گذاشته است.

نفت‌کش عربستانی که اکنون در اختیار دزدان دریایی است، یکی از بزرگترین کشتی‌هایی است که تا‌کنون در جهان ساخته‌شده‌است. این کشتی ۳۳۰ متر طول دارد و۳ برابر سنگین‌تر از ناوهای هواپیمابر آمریکایی با همه خدمه و بارش است. این نفت‌کش بخشی از ناوگان ۱۹ نفت‌کشی متعلق به شرکت نفتی آرامکوی عربستان است که از آن برای تامین نفت دنیا استفاده می‌کند. این نفت‌کش از پایانه‌های نفتی خلیج فارس به سوی آمریکا می‌رفت. کاپیتان لهستانی آن به همراه ۲۴ خدمه‌اش اکنون در اختیار دزدان دریایی هستند. این نفت‌کش مسیری را برای عبور از آب‌های سومالی انتخاب کرده ‌بود که تا‌کنون دزدان دریایی در آن دیده نشده ‌بودند. بعضی کارشناسان فکر می‌کردند که دزدان دریایی جرات نزدیک شدن به چنین نفت‌کشی عظیمی را ندارند.

این احتمال وجود دارد که دزدان دریایی از قبل از مسیر این نفت‌کش مطلع بوده‌اند. به گفته کارشناسان منطقه، دزدان دریایی در شهرهای ساحلی مانند دبی جاسوس دارند و شاید عملیات آنها توسط حامیان قدرتمند پشت‌پرده‌ای کنترل و هماهنگ می‌شود.

دزدان دریایی به محض دیدن یک کشتی به سرعت وارد عمل می‌شوند و قایق‌های عامل حمله، به سرعت به کشتی نزدیک می‌شوند و با طناب‌های لنگری، از همه طرف از کشتی بالا می‌روند و به عرشه می‌رسند و اگر خدمه کشتی مقاومت کنند، با سلاح رو‌به‌رو می‌شوند. سلاح‌های همراه دزدان از نوع خمپاره‌اندازه دوران شوروی است که از فاصله ۵۰۰ متری می‌توان کشتی را هدف می‌گیرد. کاپیتانی که محموله‌ای ۳۰۰هزار تنی نفت به همراه دارد، بدون شک دستور عدم‌مقاومت را به خدمه خود می‌دهد.

دزدان دریایی، کاپیتان را مجبور کردند تا کشتی را به ساحل ببرد. مدت کوتاهی بعد، یکی از دزدان دریایی در تماس به تلویزیون الجزیره رقم مورد درخواست برای آزادی کشتی را اعلام کرد. او گفت که این پول به‌صورت نقد باید در داخل نفت‌کش ارائه شود و برای پرداخت آن تنها ۱۰ روز فرصت وجود دارد. پیشتر تصور می‌شد که رقم مورد درخواست دزدان دریایی ۲۵ میلیون دلار است. این ۱۰ درصد ارزش محموله کشتی و خود کشتی است. ارزش این کشتی ۱۵۰ میلیون دلار و ارزش محموله آن ۱۰۰میلیون دلار است. اما چند روز بعد منابع خبری در سومالی گفتند که رقم مورد درخواست ۱۵ میلیون دلار است. رقم‌های درخواستی برای کشتی‌های قبلی چند هزار دلار بود. به‌طور متوسط دزدان برای هر کشتی بین ۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون دلار طلب می‌کنند.

دزدان دریایی میلیون‌ها دلار به اقتصاد جهان زیان می‌رسانند. انتخاب مسیرهای دیگری به جای آبهای سومالی برای انتقال محموله‌ها، به معنای افزایش هزینه‌هاست. از سوی دیگر شرکت‌های بیمه از شرکت‌های کشتیرانی درخواست پول بیمه بیشتری کرده‌اند که این کار هزینه حمل‌ونقل دریایی را بالا می‌برد. از سوی دیگر کارشناسان امنیتی جهان نگران آن هستند که این کار، به شیوه‌ای متداول تبدیل شود و اهداف دیگری را هم در بر بگیرد. مثلا شبه‌نظامیان القاعده می‌توانند از این راه برای تحقق اهداف خود استفاده کنند و عبارت تازه‌ای به نام تروریسم دریایی شکل بگیرد.

ترجمه - نیلوفر قدیری

اشپیگل- ۲۴ نوامبر ۲۰۰۸