مردی که حقیقت را درس می داد

به بهانه چهلمین روز درگذشت بنیانگذار کتابخانه ملی تبریز

استاد علی اصغر مدرس، فرهیخته ای از خطه آذربایجان بود که سراسر عمر خود را در راه اعتلای فرهنگ ایران زمین نهاد.

این استاد مسلم حقوق قضایی که از بنیانگذاران کتابخانه ملی تبریز نیز بود، ۴۰ روز پیش با کوله باری از خدمات ارزنده فرهنگی به سرای باقی کوچید.

استاد علی اصغر مدرس در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی در خاندان فقیه و عالم با تقوی، مؤلف دانا و توانا میرزا محمدعلی مدرس تبریزی خیابانی دیده به جهان گشود.

تحصیلات مقدماتی خود را در شهر تبریز به پایان رساند و کسب نمرات عالی منجر به اعطای مدال علمی از وزارت معارف وقت شد و به دنبال آن در دانشکده حقوق دانشگاه تهران تحصیل در رشته حقوق قضایی را آغاز و در سال ۱۳۱۵ دانشنامه لیسانس در رشته حقوقی قضایی و در سال ۱۳۲۹ نیز لیسانس علوم سیاسی را اخذ می کنند.

پس از اتمام دوره خدمت نظام، مدتی در وزارت دادگستری به امر قضا اشتغال می ورزند اما این امر به درازا نمی کشد، از اواخر ۱۳۱۸ شغل سردفتری را برگزید و تا انتخابات دوره هفدهم مجلس ملی که بحبوحه مبارزات ملت ایران برای ملی کردن صنعت نفت بود، به همین شغل اشتغال داشتند.

مردم تبریز به دلیل صداقت، صمیمیت، وقار، تواضع و احاطه علمی ایشان به مسائل حقوقی، وی را در دوره هفدهم به عنوان نماینده خود انتخاب می کنند. طبق قانون، نمایندگی مجلس با تصدی سردفتری قابل جمع نبود، بنابراین از سمت سردفتری استعفا و در ۹ تیرماه سال ۱۳۳۱ از سازمان وکلای دادگستری وقت، پروانه درجه یک دادگستری را اخذ می کنند. در این دوره به عنوان نماینده مردم تمام مساعی خود را برای احقاق حق مردم مبذول می دارند و در مبارزه بی امان ملت ایران علیه استعمار انگلیس به طور جدی شرکت می کند.

در همان سال از طرف هیأت وزیران به اتفاق ۳ تن از نمایندگان مجلس آن زمان به عضویت شورای عالی شرکت ملی نفت ایران برگزیده می شود . پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به تبریز مراجعت می کند. به پیشنهادهای مقام های رژیم کودتا برای پذیرش مسئولیت دولتی که توأم با تهدید و تطمیع بود جواب رد می دهد و در این مقطع به عنوان یکی از مشاهیر حقوقدانان و معتمدان آذربایجان منشأ آثار خیر متعددی می شود.

استاد مدرس، در سن ۹۵ سالگی، در دیار مادری خود تبریز دیده از جهان فروبست و در قطعه هنرمندان وادی رحمت تبریز به خاک ابدی سپرده شد .

● تألیفات استاد

ایشان در طول زندگی خود خدمات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متعددی را تقدیم هموطنان خود کرد که تألیفات، رسالات و مقالات متعددشان گواه این مدعی است.

«حقوق فطری یا بانی حقوق بشر»، «احوال اجتماعی عرب قبل از اسلام»، «عقل از دیدگاه های مختلف» و ده ها عنوان مقاله و کتاب از تألیفات این استاد است.

مقاله «فطرت و آزادی» استاد مدرس در کتاب محیط ادب نیز از پژوهش های ارزنده ایشان به حساب می آید که با نگاهی ژرف به مقوله آزادی و فطرت انسان به تحلیل این موضوع پرداخته است .

● از دیدگاه دوستان

اسماعیل رفیعیان از نویسندگان و استادان برجسته ادب فارسی دانشگاه تبریز در وصف استاد علی اصغر مدرس می گوید: «در تواضع و فروتنی و فضل و فضیلت و افاضه مشار بالبنان هستند به عبارت دیگر درک محضر ایشان پرفیض و پرفایده است در یک کلام کان مهر و محبت است که نار را نور و خار را گل می کند.»

احمد گیوی از نویسندگان معاصر نیز معتقد است: «استاد مدرس در کنار آیت الله میلانی، آیت الله انگجی در صف مبارزه علیه استبداد و استعمار می جنگید».

دکتر جعفر مدرس، فرزند استاد مدرس در وصف پدر بزرگوارشان می گوید: «صداقت، مناعت طبع و استغنای ایشان، عشق کمک به دیگران، وفاداری به دوستان و رعایت قوانین و مقررات جزو ویژگی های بارز استاد مدرس بود.»

وی می افزاید: «ایشان علاوه بر این صفات، خطیب توانمند و صاحب حافظه قوی بودند و اصولاً بحث ها و سخنرانی های ایشان به دلیل اطلاعات وسیع و همه جانبه شان و جمع بندی دقیقشان همه شیرین و شنیدنی بود و همه را مجذوب می کرد.»

روحش شاد و یادش گرامی باد