طلایی که در رودخانه ها جاری است

نگاهی به فناوری های نوین برای تبدیل فاضلاب به آب سالم

در شرایط کنونی جهان، فاضلاب تصفیه شده به عنوان یکی از منابع مهم آب به شمار می رود و هرروزه شاهد راه اندازی پروژه های جدیدی از این دست در سطح دنیا هستیم. این پروژه ها دو پیام را برای جهانیان به همراه دارند؛ اول آنکه وضعیت آب و منابع آن در بسیاری از مناطق جهان در حال وخیم تر شدن است، دوم آنکه فناوری لازم برای خروج از این وضعیت در دست است و فقط باید سرمایه گذاری کرد و این فناوری ها را به خدمت گرفت و «به جای آنکه به تاریکی لعنت فرستاد، بهتر است شمعی روشن کرد». چندی قبل برنامه یی از تلویزیون کشورمان پخش شد که گویای ایجاد گودال های بسیار بزرگ با عمق ۳۰ متر (به اندازه یک ساختمان ۱۰ طبقه) و بیشتر در مناطق مختلف استان همدان بود. نظر کارشناسان بر این بود که این گودال های عظیم به دلیل برداشت اضافی آب از منابع زیرزمینی خاص این مناطق به وجود آمده اند. البته مقصر این موضوع مشخص نخواهد شد، چون صنایع و نیروگاه ها کشاورزان را به عنوان مقصر اعلام می کنند و کشاورزان نیز طرف مقابل را به اضافه برداشت متهم می کنند.

هر چند این گونه بحث ها مطلب جدیدی در کشور نیست ولی در نهایت این محیط زیست است که آسیب جدی می بیند و باید تاوان عمل دیگران را بپردازد. در اینجاست که به نظر می رسد با تصفیه فاضلاب های این استان و دیگر استان ها و تامین آب کشاورزان، صنایع و نیروگاه ها از این منبع جدید بتوان به نوعی تعادل با طبیعت دست یافت و در ضمن از منابع آب نیز در سطح کشور صیانت کرد، چون امکان تداوم خشکسالی ها همواره وجود دارد و آمار گویای آن است که طی سه دهه گذشته سطح آب های زیرزمینی کشور بیش از ۱۵ متر کاهش یافته است پس مطمئناً در آینده وجود این گودال ها مختص یک استان نخواهد بود. البته نباید از یاد برد که در جهان امروز، استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده از ابتدایی ترین راه حل ها به شمار می رود چون کشورهای پیشرفته پا را از این فراتر نهاده و فاضلاب ها را حتی تا حد قابل شرب تصفیه می کنند تا بتوانند در مناطق مورد نیاز، پاسخگوی مشترکان شهری خود نیز باشند. در هر حال اگر اعتقاد داریم ذخایر نفت کشور فقط متعلق به نسل کنونی نیست و باید برای نسل های آینده حفظ شود، پس باید توجه داشته باشیم که منابع کنونی آب کشور نیز متعلق به نسل های بعدی است و باید با تدبیر بیشتری (حتی نسبت به نفت) مورد بهره برداری قرار گیرد چون برای نفت به هر حال می توان جایگزین هایی را مثل اتانول، بیودیزل و... معرفی کرد ولی «آب جایگزین ندارد و حیات همه موجودات متکی به آن است». (علاقه مندان می توانند به مقاله «آب همتای نفت» در روزنامه اعتماد مورخ ۱۵/۲/۸۸ مراجعه کنند.)

قرار بود برای بازدید از یک واحد بازیافت آب از نیویورک به کالیفرنیا سفر کنم. قبل از مسافرت مطابق معمول کف آشپزخانه را دستمال کشیدم. سپس در حالی که سطل حاوی آب کثیف را درون کاسه توالت خالی کرده و به آب کف آلودی که از سیفون خارج می شد نگریستم، برای یک لحظه در ذهن خود به تاسیساتی فکر کردم که مسیر این آب کثیف را تشکیل داده و با گذشتن از لوله های طویل، این آب را به تصفیه خانه فاضلاب می رسانند تا در آنجا مواد جامد موجود در آن جدا شده و آب پس از ضدعفونی شدن وارد اقیانوس شود.

یک روز بعد زمانی که در شهر سانتاآنا در کالیفرنیا بودم، توجهم به توالت هتل جلب شد و در این لحظه بود که به یک چرخه کاملاً جدید آب فکر کردم. در این شهر آب پس از خروج از سیفون و شبکه فاضلاب وارد تصفیه خانه فاضلاب در ناحیه فانتین ولی می شود. سپس آب خروجی به جای اقیانوس وارد یک تصفیه خانه دارای سوپرفیلترهایی می شود که آب را از آب باران نیز تمیزتر می کنند. در ادامه آب خروجی از این واحد از طریق یک خط لوله ۱۳مایلی به شمال این منطقه پمپاژ و وارد یک دریاچه مصنوعی می شود تا از این طریق به درون زمین نفوذ کند. در پایین دست این دریاچه نیز تصفیه خانه هایی قرار دارد که آب را از این آبخوان برداشت کرده و آب مورد نیاز ۳/۲ میلیون مشترک را تامین می کند که البته این آب قابل شرب نیز هست. اگر شما با این کار موافقید می توانید نام این عملیات را «استفاده مجدد غیرمستقیم برای شرب» بنامید. اگر با این نام درگیری ذهنی دارید، شاید بتوانید نام این عملیات را «از توالت به شیر آب» نامگذاری کنید.

در ژانویه ۲۰۰۸ «سیستم شارژ مجدد آب زیرزمینی» افتتاح شد که در نوع خود در جهان بی نظیر است. هزینه ساخت این سیستم بیش از ۴۸۰ میلیون دلار بوده است و سالانه نیز حدود ۲۹ میلیون دلار هزینه بهره برداری دارد و ساخت آن نیز ۱۰ سال طول کشیده است. البته مشکلات این پروژه بیشتر روان شناختی بوده است نه ساختاری چون مخالفت با این گونه طرح ها تقریباً در تمامی نقاط جهان وجود داشته است. شاید این به آن دلیل باشد که طی ۱۵۰ سال گذشته دور نگه داشتن فاضلاب از آب شرب، یکی از مهم ترین اولویت های بهداشت عمومی بوده است.

باید توجه داشت که در منطقه اورنج کانتی تاکنون همه تلاش ها بی ثمر بوده است و راه حل جذابی نیز به ذهن متبادر نمی شود. این از آن جهت است که به دلیل برداشت های بیش از حد از آب زیرزمینی، آب شور اقیانوس آرام وارد منابع آب این منطقه شده است.

ویلدرموث سخنگوی اداره آب این منطقه است. به نظر او افزایش جمعیت به معنی افزایش حجم فاضلاب است و برای تخلیه این فاضلاب به اقیانوس باید یک خط لوله دیگر به طول پنج مایل در درون اقیانوس کشیده شود که این طرح حدود ۲۰۰ میلیون دلار هزینه دربرخواهد داشت. با تصفیه فاضلاب ها می توان با یک تیر دو نشان را هدف گرفت، یعنی مشکل دفع فاضلاب و همچنین هجوم آب شور را به یکباره حل کرد که برای این کار قسمتی از فاضلاب تصفیه شده در حوالی ساحل به زمین تزریق می شود تا به عنوان یک مانع تحت فشار، از ورود آب شور اقیانوس جلوگیری کند. این منطقه در کالیفرنیای جنوبی قرار دارد و به مناطق خشک نزدیک است و ضمناً تا سال ۲۰۲۰ بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر مشترک جدید نیز به جمعیت آنها اضافه خواهد شد و به علاوه هزینه واردات آب از رودخانه کلرادو و نیز بخش کالیفرنیای شمالی افزایش می یابد، به نحوی که هر هزار متر مکعب آب وارداتی حدود ۴۳۰ دلار هزینه دارد، این در حالی است که هزینه هزار متر مکعب فاضلاب تصفیه شده حدود ۴۲۰ دلار تمام می شود. بر این اساس در این ناحیه به فاضلاب به عنوان یک منبع مهم برای تامین آب می نگرند، چون گزینه دیگری وجود ندارد یا اگر هست، هزینه بیشتری دارد.

به دلیل افزایش تقاضا برای آب، در بعضی از حوضه های آبریز میزان برداشت بیش از میزان آب ورودی است و با توجه به نازک تر شدن کوه های قطبی و تغییرات آب و هوایی انتظار می رود نواحی خشک، خشک تر شوند. بر این اساس مدیران در سطح کشورها و نیز در سطح جهان با چنین مشکلاتی مواجه هستند. مسوولان شهرهای لس آنجلس و سن دیه گو که استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده برای نوشیدن را قبلاً رد کرده بودند، مجدداً به این ایده فکر می کنند و این تفکر مجدد درباره این موضوع در مورد مناطق Dekalb County و Miami- Dade County نیز صدق می کند.

زمانی که مسوولان منطقه اورنج کانتی برای این کار برنامه ریزی کرده و مجوزهای لازم را اخذ کردند، کارشناسان روابط عمومی وارد معرکه شده و با توزیع فیلم ها و بروشورهای آموزشی ساده و جذاب به میان مردم رفته و طی مهمانی هایی از مردم خواستند سوالات و ابهامات خود را برای دریافت پاسخ مطرح کنند. ویلدرموث متذکر می شود؛ «اگر گروهی سوال داشتند، ما برای پاسخگویی نزد آنان می رفتیم.» قابل ذکر است که ویلدرموث اخیراً برای فروش فاضلاب تصفیه شده، به شهر لس آنجلس منتقل شده است. او می گوید؛ «در بین انجمن های تاریخی، اتاق های بازرگانی و کمیته های گل و گیاه، سوال اصلی در مورد بهداشت و ایمنی این آب بود.» پس از انجام این نشست ها بالاخره با باز شدن شیر بین تصفیه خانه فاضلاب و تصفیه خانه آب شرب دوره جدیدی از تاریخ آب کالیفرنیا آغاز شد.

من هنگام ورود به این تصفیه خانه با یکسری ساختمان های مدرن در پشت دیوارهای بتنی مواجه شدم و آقای ویلدرموث نیز با یک کت اسپورت آبی رنگ و یک کراوات روشن به استقبال من آمده بود. هنگامی که نزدیک واحد میکروفیلتراسیون بودیم او به نقطه یی اشاره کرد. من پس از مشاهده، متوجه آب کف آلودی شدم که از تصفیه خانه فاضلاب خارج می شد. او با اشاره به بخش میکروفیلتراسیون به من گفت؛ «این واحد جالب ترین چیزی است که در این تاسیسات وجود دارد و من نمی خواهم شما دیدن آن را از دست بدهید.»

در ادامه آقای ویلدرموث به تشریح بخش های داخلی این واحد پرداخت و گفت درون هر یک از این بخش های شانزده گانه، ردیفی از لوله هایی قرار دارد که به صورت عمودی قرار داشته و درون هر یک از لوله ها حدود ۱۵ هزار الیاف پلی پروپیلنی با ضخامت بسیار کم قرار دارد. روی این الیاف منافذی با قطر یک سیصدم قطر موی سر انسان وجود دارد. هنگامی که پمپ ها آب را به درون این الیاف می کشند، مواد بزرگ تر از ۲/۰میکرون مثل باکتری ها، پروتوزآ و مواد معلق خطرناک در پشت این الیاف باقی می مانند. طبق گفته ایشان هر ۲۱ دقیقه یک بار، حباب های هوا به این الیاف تزریق می شود تا آشغال ها را از الیاف دور سازد. آب کثیف حاصل از این شست وشوی معکوس به ابتدای تصفیه خانه عودت داده می شود. آب تمیز حاصل از عملیات میکروفیلتراسیون دارای رنگی شبیه رنگ چای بابونه است که برای عملیات بعدی به ساختمان اسمز معکوس (RO) هدایت می شود. سپس برای مشاهده پمپ ها و لوله های بسیار بزرگی که در زیر زمین قرار داشتند، به آنجا رفتیم. (در مورد تلفیق سیستم های فیلتراسیون و اسمز معکوس، علاقه مندان می توانند به مقاله «چه کسی استخر المپیک را پر می کند» یا مقاله «تغییر در دیدگاه سنتی در تصفیه فاضلاب» روزنامه اعتماد به ترتیب در تاریخ های ۲۵/۱۰/۸۶ و ۶/۴/۸۸ رجوع کنند.)

من به او گفتم؛ «همه سیستم ها دارای برچسب بوده و به نحو وسواس گونه یی تمیز هستند که از این موضوع تعجب می کنم، البته این موضوع اطمینان بخش نیز هست.»

در ادامه با ادامه مسیر لوله ها به یک ساختمان فلزی رسیدیم که در آنجا مواد ضدرسوب و اسیدسولفوریک (برای کاهش PH) اضافه شده و آب پرفشار به درون غشاهای مارپیچی از جنس پلاستیک رانده می شد. آقای ویلدرموث بیان داشت در این اسمز معکوس همه مولکول ها غیر از آب (مثل نمک ها، ویروس ها و بازمانده مواد دارویی) جدا می شوند و این مواد جدا شده از طریق یک خط لوله به اقیانوس هدایت می شود. آب زلال خروجی از این قسمت به ساختمان دیگری می رود تا در آنجا برای ضدعفونی شدن، پراکسید هیدروژن به آن تزریق شود و تحت تابش نور تعداد ۱۴۴ لامپ فرابنفش (UV) قرار گیرد. با این کار تمامی ترکیب مخرب از بین رفته و امکان تولیدمثل از تمامی موجودات سلب می شود.

هنگام قدم زدن برای بازگشت، آقای ویلدرموث سه مخزن شیردار را به من نشان داد که مخزن سمت راستی حاوی آب شست وشوی اسمز معکوس بود و رنگ آن تیره و به رنگ ملاس قند بود که روی آن مواد روغنی براق جمع شده بود و هنگامی که خواستم آن را مشاهده کنم، ایشان به من متذکر شد که «دست نزن». تانک وسط، حاوی آب به رنگ چای بابونه بود که از میکروفیلتراسیون حاصل شده بود و تانک سمت چپ نیز آب زلال خروجی بود که «شفاف و بدون بو» است.

البته حتی این آب جدا شده، فیلتر شده و تحت تابش UV قرار گرفته نیز برای چشیدن به حد کمال خود نرسیده است و باید عملیات دکربناسیون و افزودن آهک (جهت افزایش PH) روی آن انجام شود. نهایتاً نیز از طریق یک خط لوله بزرگ زیرزمینی حدود ۱۳ مایل به سمت شمال طی طریق کرده و وارد مخزن کرامر می شود. در این مخزن که به صورت یک دریاچه دست ساز است با آب موجود در دریاچه مخلوط شده و شش ماه طول می کشد که از لایه های شن و ماسه عبور کند تا نهایتاً از طریق تصفیه خانه ها به منازل مردم منتقل شود. شاید بتوان این دریاچه را کسل کننده ترین پایان برای درخشان ترین فناوری دانست که فاضلاب را به آب شرب تبدیل می کند. ولی مجدداً باید آن را وارد زمین کرد. راهنمای ما متذکر می شود به این مرحله فیلتراسیون نهایی (عبور دادن از لایه های زمین) نیازی نیست ولی این موضوع به دلیل اطمینان روانی مشترکان انجام می شود.

البته قابل ذکر است تقریباً تمام آب موجود در لوله های منازل امریکا بالاخره در تماس با فاضلاب تصفیه شده است. این به آن دلیل است که تصفیه خانه های فاضلاب پس از تصفیه آب را وارد آبراه ها و رودخانه ها می کنند که از آب این رودخانه ها در شهرهای دیگر برای شرب استفاده می شود. مثلاً اهالی نیواورلئان از آب رودخانه می سی سی پی برای آشامیدن استفاده می کنند و آب این رودخانه از بین شهرهای زیادی عبور می کند. در مورد لاس وگاس می توان دید چطور این شهر فاضلاب تصفیه شده خود را وارد رودخانه کلرادو می کند. تازه این قسمت خوب قضیه است، چون هنگام بارندگی های سنگین تعداد زیادی از شهرها به دلیل عدم امکان تصفیه، فاضلاب تصفیه نشده را از کنار گذر تصفیه خانه ها عبور داده و وارد آبراه ها می کنند که براساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست امریکا این رقم سالانه بالغ بر ۸۶۰ میلیارد گالن می شود. به هر حال آنچه باعث تسلی خاطر می شود آن است که در این کار، فاضلاب شدیداً رقیق شده و با گذشت زمان و تابش نور خورشید اجزای موجود در آن تجزیه شده و قبل از رسیدن به دست مصرف کنندگان در تصفیه خانه های آب تصفیه و ضدعفونی می شود. سازمان حفاظت محیط زیست امریکا نیز برای کنترل آلودگی، تصفیه خانه ها را به سنجش پاتوژن ها ملزم کرده است و اطمینان بخش این است که از سال ۱۹۹۳ تاکنون شیوع وسیع بیماری های متاثر از آب در این کشور گزارش نشده است.

البته مهندسانی که از فناوری های پیشرفته برای تصفیه فاضلاب استفاده می کنند برای اطمینان خاطر مصرف کنندگان نهایتاً فاضلاب تصفیه شده را وارد مخازن و دریاچه ها می کنند. در سنگاپور در این دریاچه ها حدود یک درصد فاضلاب تصفیه شده با ۹۹ درصد آب تازه مخلوط می شود. در منطقه اورنج کانتی نیز ۱۷ درصد فاضلاب تصفیه شده با ۸۳ درصد آب تازه مخلوط می شود. البته در منطقه ویندوک در کشور نامیبیا به دلیل خشک بودن منطقه، فاضلاب تصفیه شده به صورت ۱۰۰ درصد به مصرف می رسد. در ویرجینیا از ۳۰ سال پیش به این طرف فاضلاب تصفیه شده وارد این گونه دریاچه ها شده و پس از اختلاط با آب تازه برای استفاده یک میلیون نفر از مردم ارسال می شود. البته از لحاظ حجم فاضلاب تصفیه شده منطقه اورنج کانتی رکورددار بوده و روزانه هفت میلیون گالن آب را وارد مخازن می کند که تا سال ۲۰۱۱ این رقم به ۸۵ میلیون گالن بالغ خواهد شد.

بعضی از کارشناسان محیط زیست،طرفداران محیط رودخانه ها و کسانی که در کالیفرنیا به ورزش های آبی می پردازند، در زمره افرادی به شمار می روند که در مورد آلودگی رودخانه ها و اقیانوس ها دچار نوعی توهم هستند. باید توجه داشت گزینه واردات آب نیز دارای تبعات اقتصادی و زیست محیطی است. مثلاً حدود یک پنجم از انرژی مصرف شده در ایالت کالیفرنیا صرف انتقال آب از شمال به جنوب این ایالت می شود.

گلیک رئیس موسسه تحقیقاتی پاسیفیک است. او می گوید؛ «دوران این تفکر که فاضلاب هزینه است به سرآمده است. فاضلاب، امروزه یک دارایی به شمار می رود و باید به این موضوع فکر کرد که چگونه می توان بهترین استفاده را از این دارایی داشت.»

زمانی که ما از منابع تجدیدناپذیر کره زمین مثل نفت و فلزات برداشت می کنیم، درون یک مسیر یک طرفه قرار داریم که مواد خام را مصرف کرده و در نهایت ضایعاتی به بار می آوریم که کمتر مورد توجه ما است. ما در گذشته عملیات بازیافت آلومینیوم را راه انداخته ایم تا استخراج مواد معدنی مربوطه کاهش یابد و عملیات کمپوست مواد آلی را به خدمت گرفته ایم تا در مراکز دفن زباله، متان کمتری تولید شود و با همین استدلال پلاستیک های بازیافتی را مورد استفاده مجدد قرار داده ایم. حال در مورد آب که ارزش بسیار بیشتری از این مواد دارد نیز باید با استدلال مشابهی وارد عمل شویم.

ایورت مدیر اجرایی اتحادیه آبخوان های کالیفرنیای جنوبی است. او معتقد است؛ «ما باید به ضایعات به عنوان منابع جدید بنگریم و همه آنها را تصفیه کنیم. وضعیت منابع آب ما در صدها مایل دورتر وخیم تر می شود ولی برعکس، جمعیت در حال افزایش است. حال برای این موضوع چه پیشنهادی داریم؟»

تا زمانی که وضعیت آب مصرفی توسط کشاورزان همانند وضعیت کنونی باشد، حفاظت از منابع آب مسیر پرپیچ و خمی را شاهد خواهد بود. این در حالی است که به دلیل کمبود آب مدیران تصفیه خانه ها دیر یا زود در همه جا به فکر استفاده مجدد از فاضلاب برای شرب خواهند افتاد.

البته باید توجه داشت که این کار نیز خالی از خطر نخواهد بود. بعضی از دانشمندان نگران ترکیبات خطرناک یا ویروس های غیرقابل شناسایی هستند که ممکن است از فیلترهای چندگانه فیزیکی و شیمیایی تصفیه خانه ها عبور کرده باشند. گروهی دیگر در مورد امکان خطاهای انسانی یا خرابی های مکانیکی مثل انسداد فیلترها یا فرسودگی غشاها نگرانند، چون در آن صورت باعث خواهد شد پاتوژن ها بهداشت عمومی آب آشامیدنی را به خطر بیندازند.

فیلیپ سینگر استاد دانشگاه مهندسی محیط زیست در دانشگاه کارولینای شمالی است. او عقیده دارد از فاضلاب تصفیه شده فقط باید در کاربردهای غیرآشامیدنی استفاده کرد. او می گوید؛ «ممکن است مقادیر بسیار کمی از آلاینده ها در این آب وجود داشته باشد. هر چند سیستم های اسمز معکوس و ضدعفونی کردن با UV عملیات بسیار خوبی است، ولی هنوز موارد عدم اطمینان وجود دارد.»

البته در هر صورت گروهی وجود دارند که با این گونه طرح ها همیشه مخالفند. یکی از آنها خانم واتسون است.

واتسون یک معلم بازنشسته است و برای مقابله با استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده برای شرب، گروه «مادربزرگ های شورشی» را پایه گذاری کرده است. او پس از بازدید از تصفیه خانه منطقه اورنج کانتی باز هم می گوید متقاعد نشده است. او گفته است؛ «این تصفیه خانه شبیه تصفیه طبیعی نیست که طی آن خورشید و آسمان و رودهای خروشان در برخورد با سنگ ها هستند، اینجا فقط چند دستگاه قرار دارد.» نهایتاً نیز او می پرسد؛ «چرا ما باید مانند جهنمی ها از فاضلاب خودمان بنوشیم.»

رودخانه سانتاآنا از کوه های سان برناردینو سرچشمه می گیرد و با عبور از مناطق ریورساید و اورنج کانتی در جهت جنوب غربی حرکت کرده و وارد دریا می شود. اما نکته یی که چندان مورد توجه قرار نمی گیرد آن است که در فصل تابستان صد درصد آب جاری در این رودخانه، فاضلاب است. با گذشت زمان میزان جریان ناشی از روان آب ها، باران و خروجی تصفیه خانه های فاضلاب در حال افزایش است. این نه تنها به دلیل افزایش جمعیت است بلکه با رشد مناطق شهری، مساحت بیشتری از این منطقه سنگفرش (کف پوش) شده و در نتیجه آب باران سریع تر در روی زمین حرکت می کند و قبل از آنکه بتواند به درون زمین جذب شده و باعث احیا و بالا آمدن سطح آبخوان ها شود، وارد کانال رودخانه می شود.

برای مهار و تصفیه این آب، اداره آب این منطقه از رفتار یک سگ آبی بزرگ در رودخانه ها پیروی کرده است، یعنی این اداره آب ۲۰ مایل بالاتر از ناحیه Anaheim وتلندهای پرادو را برپا ساخته است. اینجا یک محل بسیار زیبا و تماشایی است که با درختان بید سر به فلک کشیده آرایش شده و پروانه های زیادی در حال پرواز قابل مشاهده هستند و با گذشت سالیان، حدود ۲۵۰ گونه از پرندگان را در خود جای داده است. در اینجا آب رودخانه با عبور از برکه های مستطیل شکل، به آرامی از میان بیشه زارها و نیزارهای دم گربه یی و بوریا عبور می کند تا نیترات اضافی موجود در آب که ناشی از دامپروری ها و تصفیه خانه های فاضلاب است، حذف شود. (بد نیست علاقه مندان به مبحث نیزارها به مقاله «تلاش طبیعت برای ترمیم آسیب های صنعتی» روزنامه اعتماد مورخ ۲۶/۳/۸۸ رجوع کنند.)

این آب برای ورود به کانال اصلی از اطراف خاکریزهای T شکل و L شکل عبور می کند تا سرعت آب به حداقل خود رسیده و تماس بیشتری با کف رودخانه داشته باشد.(پیشنهاد می شود علاقه مندان به مخاطرات ترکیبات نیتروژن به مقاله «ناشناخته بزرگ» در روزنامه اعتماد مورخ ۱۹/۹/۸۵ مراجعه کنند.)

سپس دریچه ها و آبگیرهای موجود باعث تغییر مسیر آب به ۹ استخر و برکه ساخته شده توسط انسان می شود تا به این وسیله آب بیشتری به منبع زیرزمینی منطقه (به مساحت ۳۵۰ مایل مربع و عمق ۱۵۰۰ فوت) وارد شود. این منبع زیرزمینی مانند یک وان حمام است که با لایه هایی از ماسه و قلوه سنگ پر شده است تا آب بیش از پیش تصفیه شود. در این سیستم طبیعی از نیروی ثقل و ماسه و سنگ برای تصفیه استفاده می شود. در حالی که در تصفیه خانه فانتین ولی نیز از مخازن و لوله ها با همین هدف بهره برداری می شود.

یکی از نکات مهم و جالب در مورد استفاده غیرمستقیم از فاضلاب تصفیه شده با هدف شرب آن است که آب خروجی از تصفیه خانه فانتین ولی بسیار تمیزتر و بهتر از آبی است که قرار است بعداً با آن مخلوط شود. در این زمینه باید متذکر شد که جریان ورودی به تصفیه خانه فاضلاب مذکور به صورت فاضلاب صد درصد است و شاخص TDS (کل جامدات محلول) آن حدود هزار ppm است. این شاخص به نوعی نشان دهنده میزان عناصر (با مقادیر کم) در آب است. در این تصفیه خانه پس از انجام عملیات میکروفیلتراسیون و اسمز معکوس، این شاخص به حدود ppm ۳۰ می رسد. حال نکته جالب آن است که آب خام موجود در منابع Anaheim دارای TDS حدود ppm۶۰۰ است.

نباید از یاد برد که اگر همه چیز در تصفیه خانه فانتین ولی به خوبی پیش رود، آب خروجی از آن حاوی هیچ گونه باکتری، پس مانده مواد دارویی یا مواد شیمیایی کشاورزی و صنعتی قابل تشخیص نخواهد بود. این موضوع در مورد بسیاری از منابع آب موجود در این کشور نیز صحت دارد. البته زمانی که آب خروجی از این تصفیه خانه فاضلاب با آب دیگر منابع در می آمیزد، خلوص آن کاهش می یابد. هر چند عبور این آب از لایه های ماسه یی و سنگی باعث حذف بعضی از مواد می شود، ولی باکتری ها (نه لزوماً بیماری زا) به این آب وارد می شوند که البته بعداً در تصفیه خانه های آب با افزودن کلر، آنها نیز از بین خواهند رفت.

به عبارت دیگر می خواهیم بگوییم طبیعت به نوعی این آب بازیافتی گران قیمت را آلوده می سازد. شاید سوال شود که اگر این موضوع صحت دارد، چرا پس اصرار می شود این آب مجدداً به داخل زمین وارد شود؟ برای جواب این سوال نزد آدام هاچینسون رفتیم. او مدیر عملیات تزریق آب های بازیافتی در زمین است. او می گوید؛ «این کار فقط جنبه اطمینان روانی دارد، چون مطمئناً در آینده نسل های بعدی به ما خواهند خندید که ما به جای نوشیدن این آب های بازیافتی، آنها را مجدداً درون زمین رها می کنیم.» (علاقه مندان به راهکارهای موجود برای تخصیص آب و مدیریت آن می توانند به مقاله «نگاهی به چگونگی تامین و تخصیص منابع آب در کشورهای مختلف» در تاریخ

۲۰/۷/۸۷ و نیز مقاله «کشاورزی واقعی با آب های مجازی» مورخ ۲۳/۷/۸۷ روزنامه اعتماد مراجعه کنند.)

روانشناسان و بازاریابان زمان زیادی را صرف این موضوع کرده اند که چگونه یک محصول یا فرآیند، طبیعی به نظر خواهد رسید. واضح است تشریح و توصیف مناسب محصول یکی از رموز مقبولیت محصول است. آقای حداد استادیار مطالعات محیط زیست در دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز است. یکی از تخصص های وی بررسی مشتریان آب است. ضمناً او نویسنده کتابی با عنوان رودهایی از طلا در زمینه راهکارهای مدیریت آب است. او می گوید؛ «اگر به مردم فقط در مورد تاریخچه آلوده شدن منابع آب آنها اطلاع رسانی شود، خواهید دید آنها به قدری از موضوع منزجر می شوند که دیگر به نحوه تصفیه آب نخواهند پرداخت ولی اگر بتوانید موضوع را به نحو مناسبی بازآرایی کرده و ضمن بیان تاریخچه، تاکید کنید که آب تمیز از آب آلوده جداسازی می شود، شما دیگر عکس العمل فوق را نخواهید دید.» او گفته است؛ «مثلاً اگر فکر کنید چنگال یک رستوران با دهان شخصی با بیماری واگیردار تماس یافته است یا بالش یک اتاق خواب هتل مشکل دار شده است و فقط به این موضوعات تمرکز کنید، حتی شستن آنها با آب داغ نیز مشکل ذهنی شما را حل نخواهد کرد.»

به نوعی می توان ادعا کرد تمامی آب های موجود در کره زمین، آب بازیافت شده است، یعنی قسمتی از هر قطره که از پوسته درختان سرازیر شده یا روی پوست پشمالوی ماموت ها ریخته است، ممکن است در آب ما نیز وجود داشته باشد. چرخه آب دارای مراحل تبخیر، چگالش و بارش است. البته در منطقه خشک تر که رشد جمعیت نیز بالا باشد، باید انتظار داشت با قرار دادن لوله ها و پمپ ها برای تصفیه، فاصله زمانی بین مصرف و استفاده مجدد کمتر از وضعیت طبیعی آن باشد.

در تصفیه خانه ها به جای ماسه و سنگ از الیاف ریز و غشاها برای فیلتراسیون استفاده می شود و به جای از بین بردن انگل ها با نور خورشید، لامپ های UV به خدمت گرفته می شود.

شما می توانید بگویید به جای آنکه به فاضلاب به عنوان یک منبع جدید تامین آب بنگریم، می توانیم از منابع آب موجود خود بهتر محافظت و استفاده کنیم. یک ضرب المثل می گوید؛ «همه چیز به هم ربط دارد.» در یک چنین دیدگاهی می توان انتظار داشت جامعه یی که برای نوشیدن فاضلاب تحت فشار باشد، بالاخره به پا خاسته و رفتارش را تغییر می دهد. مثلاً به جای مواد پلاستیکی از موادی با قابلیت تخریب در محیط زیست استفاده کند و صنایع نیز از مواد غیرسمی بهره جویند و دامداران مصرف آنتی بیوتیک ها را قطع کنند. شاید انسان ها نیز از ساختن خانه در بیابان ها دست بردارند.

البته وضعیت فوق خیلی هم محتمل نیست. در هر صورت هیچ کس نمی خواهد در مورد سرمنشا و مسیر تامین آب، پیچیده فکر کند. احتمالاً فناوری های تصفیه آب باعث آزادی عمل برای آلوده کنندگان آب می شود. آنها فکر می کنند چرا باید خود را به زحمت بیندازند و فاضلاب (آلوده) کمتری تولید کنند چون تصفیه خانه ها می توانند هر نوع آلودگی را حذف کنند. هر چند فناوری در مورد تبعات رفتارهای ما آگاهی داده است ولی آنها تصور خواهند کرد فناوری، یک مجوز برای ادامه دادن و تکرار رفتارهای سابق آنان است. با تمام این تفاسیر، آب بازیافت شده در تصفیه خانه فاضلاب فانتین ولی برای آشامیدن مناسب به نظر می رسید.

البته آقای ویلدرموث هیچ گاه مرا مجبور به این کار نکرد، ولی من برای پاسخگویی به حس کنجکاوی خود مشتاق به این کار بودم و برای همین موضوع، یک لیوان پلاستیکی را با این آب پر کرده و چشیدم. این آب دارای مزه خوبی بود هر چند من در گذشته از آب معدنی استفاده می کردم. هنگام نوشیدن نیز هیچ گاه به فکر من خطور نکرد که ممکن است این آب دارای خطرات بهداشتی باشد. اساساً نیز اگر میزان آلاینده ها در محدوده غیرقابل تشخیص باشد، باید طی چند دهه در بدن انباشته شود تا مشکلات ناشی از آنها بروز کند.

بعداً من به خودم یادآوری کردم هیچ یک از آب های طبیعی موجود بر کره زمین، کاملاً خالص نیست و اکثر چیزهایی که در آب بازیافتی منطقه اورنج کانتی وجود دارد، در آب آشامیدنی اکثر شهرهای دیگر نیز وجود دارد.

در اینجا بود که احساس گرما و عطش کردم و گلویم نیز خشک شده بود، پس از راهنمایی خواستم لیوان مرا دوباره پر کند.

الیزابت رویت

ترجمه؛ عبدالله مصطفایی

NewYorkTimes,Aug.۲۰۰۸