طرح ارزیابی ستاد سازمان براساس مدل تعالی سازمانی EFQM روش اجرای ارزیابی و مدل تعالی سازمانی

حرکت شرکت های ایرانی به سمت کلاس جهانی و مطرح شدن آنها در عرصه بین المللی ضرورتی است که حیات و بقای آینده بنگاه های اقتصادی کشورمان به آن وابسته است سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز با آگاهی از این موضوع, جهانی سازی شرکت های تحت پوشش را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده و با تشویق شرکت های تحت پوشش به پیاده سازی سیستم های نوین مدیریتی به ایجاد بستر مناسبی برای ایجاد فضای رقابتی و ورود به عرصه بین المللی پرداخته است

حرکت شرکت‌های ایرانی به سمت کلاس جهانی و مطرح شدن آنها در عرصه بین‌المللی ضرورتی است که حیات و بقای آینده بنگاه‌های اقتصادی کشورمان به آن وابسته است. سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز با آگاهی از این موضوع، جهانی‌سازی شرکت‌های تحت پوشش را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده و با تشویق شرکت‌های تحت پوشش به پیاده‌سازی سیستم‌های نوین مدیریتی به ایجاد بستر مناسبی برای ایجاد فضای رقابتی و ورود به عرصه بین‌المللی پرداخته است. طرح ارزیابی عملکرد شرکت‌های تحت پوشش بر اساس مدل تعالی سازمانی EFQM که تاکنون دو مرحله به اجرا درآمده و اینک در آستانه اجرای مرحله سوم آن می‌باشیم، یکی از اقدامات مثبتی است که سازمان جهت نیل به ماموریت و آرمان خود به اجرا درآورده است. متناسب با حرکت شرکت‌های تحت پوشش در مسیر تعالی و سوق به سمت کلاس جهانی، مناسب به نظر می‌رسد تا مجموعه ستاد سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز از چنین سیستم‌های مدیریتی بهره لازم را برده و با اجرای خود ارزیابی در سطحی وسیع و عمیق فرایند راهبری شرکت‌های تحت پوشش و در سطح کلان راهبری توسعه صنعتی کشور را تقویت کند. هدف از انجام این طرح کمک به اجرای خودارزیابی براساس مدل تعالی سازمانی EFQM در ستاد سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در سطح وسیع و عمیق به منظور شناسایی نقاط قوت، زمینه‌های قابل بهبود جهت اتخاذ راهکارهای بهبود و تقویت توان راهبری شرکت‌های تحت پوشش و توسعه صنعتی کشور است.خودارزیابی براساس مدل تعالی سازمانی EFQM به سازمان این امکان را می‌دهد تا با هم‌اندیشی مجموعه سیاست‌گذاران و راهبران بخش عمده‌ای از صنعت کشور به صورتی یکپارچه، نقاط قوت و چالش‌های پیش روی سازمان با توجه به معیارهای جامع و فراگیر مدل تعالی سازمانی مورد بررسی دقیق قرار گرفته و راهکارهای بهبود در جهت ارتقای سطح عمومی عملکرد سازمان اتخاذ شود. اجرای راهکارهای بهبود و تداوم اجرای خودارزیابی به صورتی منظم و سیستماتیک نیل به اهداف و آرمانهای سازمان را تسهیل خواهد کرد.

● شرح روش ارزیابی

یکی از رویکردهایی که به صورت تفصیلی و نسبتا دقیق جهت ارزیابی و خودارزیابی سازمان‌ها بر اساس مدل تعالی سازمانی به کار گرفته می‌شود، رویکرد پروفرما است. در این رویکرد ارزیابی یا خودارزیابی در سطح ۳۲ جزء‌ معیار مطرح در مدل تعالی سازمانی انجام می‌شود و در هر یک از جزء معیارهای مدل، موارد قابل بررسی که متناسب با سازمان مورد ارزیابی تعیین می‌شود، ارزیابی شده و با توجه به نحوه اجرای فعالیت‌ها و یا کسب نتایج مطرح در موارد قابل بررسی، موقعیت سازمان در قبال هر یک از جزء معیارها و معیارهای مدل مشخص می‌شود. با توجه به نوع فعالیت و ویژگی‌های سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، به منظور ارزیابی این سازمان، رویکرد پروفرما مناسب به نظر می‌رسد. از آنجا که سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به عنوان یک سازمان سیاست‌گذار و راهبر مطرح بوده و فعالیتها و نتایج مرتبط با آن متناسب با نوع ماموریت، آرمان و اهداف سازمان دارای ویژگی‌های خاص خود می‌باشد، موارد قابل بررسی در هر یک از معیارها و جزء معیارهای مدل تعالی سازمانی نیز باید متناسب با شرایط خاص سازمان طراحی شده و با توجه به آن موارد ابعاد مختلف سازمان مورد ارزیابی قرار گیرد. تیم ارزیابی پس از بررسی مجموعه اطلاعات و مدارک دریافتی از سازمان، موارد قابل بررسی در هر یک از معیارها و جزء معیارهای مدل تعالی سازمانی را مشخص ساخته و با توجه به ساختار سازمانی و شرح وظایف واحدهای سازمان، موارد قابل بررسی در هر یک از این واحدها را تعیین می‌نماید. در هر یک از واحدهای سازمان (معاونت‌ها و مدیریت‌های مورد ارزیابی) عمدتا معیارها و جزء معیارهایی از مدل که ارتباط بیشتری با حیطه فعالیتی آن واحد داشته باشد مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت مثلا مقوله مدیریت مالی (جزء‌ معیار ۴ ب مدل) در معاونت مالی و اقتصادی سازمان بررسی می‌شود. جدول معیارها و جزء معیارهای مرتبط با معاونت‌ها و مدیریت‌های مختلف سازمان در ادامه آمده است. در نهایت تیم ارزیابی پس از برگزاری جلسات ارزیابی در واحدهای مختلف سازمان، اتفاق نظر کرده و نتیجه ارزیابی سازمان را در قالب گزارشی حاوی نقاط قوت، زمینه‌های قابل بهبود و امتیاز سازمان در هر یک از معیارهای نه‌گانه مدل، ارائه می‌نماید. این گزارش با تعیین سطح سازمان در مسیر تعالی، می‌تواند مبنای مناسبی جهت اتخاذ راهکارهای بهبود و برنامه‌های بهبود سازمان باشد.

● مدل تعالی سازمانی

هر سازمانی صرفنظر از حوزه فعالیت، اندازه، ساختار و یا سطح بلوغ خود برای حصول به موقعیت نیازمند ایجاد و استقرار سیستم‌های مدیریتی مناسب می‌باشد. مدل تعالی سازمانی به عنوان ابزاری کاربردی و موثر با ایجاد چنین سیستم مدیریتی در سازمان‌ها، در زمینه‌های زیر به کار گرفته می‌شود:به عنوان ابزاری برای خودارزیابی جهت تعیین موقعیت سازمان در مسیر تعالی، کمک به درک فاصله اهداف و واقعیت‌ها و ترغیب سازمان به یافتن راه‌حل های بهبود

مبنایی برای ایجاد زبان و تفکر مشترک در تمامی ابعاد سازمان و در همه حوزه‌های عملکردچارچوبی برای درک وضعیت اقدامات انجام شده، حذف دوباره‌کاری‌ها و تشخیص انحرافات به عنوان ساختاری برای سیستم مدیریتی سازمان

مدل تعالی سازمانی مدلی روشمند مبتنی بر نه معیار اصلی است .پنج معیار آن توانمندسازها و چهار معیار دیگر نتایج می‌باشد . معیارهای توانمندساز آنچه را که سازمان انجام می‌دهد، پوشش داده و معیارهای نتایج آنچه را که سازمان به دست می‌آورد، دربرمی‌‌گیرد. نتایج در اثر توانمندسازها حاصل شده و توانمندسازها نیز با استفاده از بازخوردهای نتایج بهبود می‌یابند. این مدل برای حصول به تعالی ابعاد عملکردی گسترده‌ای را در نظر گرفته و بر این منطق استوار است که نتایج متعالی در عملکرد، مشتریان، کارکنان و جامعه از طریق رهبری که خط‌مشی و استراتژی را هدایت و تسری نماید و با استفاده از کارکنان، مشارکت‌ها و منابع و فرایندها به دست می‌آید.

● اجزاء و ساختارمدل

هر کدام از معیارها، تعریفی خاص خود داشته که کاملترین حالت معیار را شرح می‌دهد. به منظور بیان ابعاد مختلف و جامع مطرح شده در تعریف هر معیار، تعدادی جزء‌معیار برای هر معیار در نظر گرفته شده است.جزء‌ معیارها سوالاتی هستند که در هر ارزیابی در مورد معیارها باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند.در نهایت هر یک از جزء‌معیارها شامل چند نکته راهنما است. استفاده از این نکات راهنما در ارزیابی‌ها اجباری نبوده ولی می‌تواند به عنوان مصادیق و موارد قابل طرح در هر جزء ‌معیار مطرح شود.

معیارهای مدل تعالی سازمانی

۱ ) رهبری

▪ تعریف: رهبران متعالی ماموریت و آرمان سازمان را ایجاد می‌کنند، توسعه می‌دهند و دستیابی به آنها را تسهیل می‌نمایند. آنها ارز‌ش‌ها و سیستم‌های موردنیاز برای موفقیت پایدار سازمان را ایجاد کرده، توسعه می‌دهند و از طریق اعمال و رفتار خویش به اجرا درمی‌آورند. در دوران تحول، ثبات در مقاصد دارند و هر کجا که لازم باشد، قادر هستند جهت‌گیری سازمان را تغییر داده و سایرین را به پیروی از آن ترغیب کنند.

الف) رهبران ماموریت، آرمان،‌ارزش‌ها و اصول اخلاقی سازمان را ایجاد کرده، توسعه می‌دهند و خود الگوی فرهنگ تعالی هستند.

ب) رهبران برای اطمینان یافتن از ایجاد، توسعه و استقرار سیستم‌های مدیریت و بهبود مستمر آنها شخصا مشارکت دارند.

ج) رهبران با مشتریان ، همکاران تجاری و نمایندگان جامعه در تعامل هستند.

د) رهبران، فرهنگ تعالی را در بین کارکنان تقویت می‌کنند.

ه) رهبران تغییرات سازمانی را شناسایی و راهبری می‌کنند.

---