«آب سیاه», آسیب دیدگی عصبِ بینایی است

«گلوکوم» یا «آب سیاه» به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که منجر به آسیب عصب بینایی می شوند و در صورت عدم درمان صحیح می توانند منجر به نقص بینایی یا کوری شوند

«گلوکوم» یا «آب‌سیاه» به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که منجر به آسیب عصب بینایی می‌شوند و در صورت عدم درمان صحیح می‌توانند منجر به نقص بینایی یا کوری شوند.

یکی از اصلی‌ترین معیارهای خطرساز بیماری آب‌سیاه، افزایش فشار داخل چشمی است. پیشرفت‌های طبی و جراحی، ما را قادر ساخته است تا با تشخیص و درمان به موقع آب‌سیاه از عوارض ناشی از این بیماری در بسیاری از مبتلایان جلوگیری کنیم. جهت آشنایی بیشتر با این بیماری بهتر است ابتدا بطور مختصر با ساختمان و عملکرد چشم آشنا شد. چشم از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. فضای کوچک بین قرنیه و عنبیه «اتاق قدامی چشم» نامیده می‌شود. در این فضا «مایع زلالیه» جریان دارد. این مایع حاوی مواد مغذی است که به شستشو و تغذیه بافت‌های داخل چشم کمک می‌کند. مایع زلالیه توسط اجسام مژگانی در عقب عنبیه تولید می‌شود واز طریق راه‌های مشبک در زاویه چشم خارج می‌شود. اگر به هر دلیلی تعادل بین تولید و خروج این مایع برهم خورد، فشار داخل کره چشم بیشتر از حد طبیعی می‌شود. این افزایش فشار منجر به آسیب عصبِ بینایی می‌شود که مسئول انتقال تصویر اشیاء، از چشم به مغز است. «عصبِ بینایی»، همانند یک کابل برق حاوی رشته سیم‌ها، از تعداد زیادی رشته عصبی تشکیل شده که پرده شبکیه چشم را به مغز مرتبط می‌کند و افزایش فشارِ چشم می‌تواند به تدریج موجب صدمه این رشته‌های عصبی و در نهایت آسیب میدان بینایی شود.

● انواع آب‌سیاه

▪ آب‌سیاه با زاویه باز: شایع‌ترین نوع این بیماری است. علت این نوع از آب‌سیاه، اختلال در خروج مایع زلالیه از طریق راه‌های مشبک است. احتمال ابتلا به این نوع با افزایش سن بیشتر می‌شود. در برخی از افراد که دارای استعداد ژنتیکی هستند، با افزایش سن محل تخلیه مایع زلالیه به تدریج کارایی خود را از دست می‌دهد و فشار چشم به تدریج زیاد می‌شود که می‌تواند باعث صدمه به عصب بینایی شود. بطور معمول آب‌سیاه با زاویه باز، در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و دید طبیعی است. در صورت پیشرفت صدمه به عصب بینایی، آسیب میدان بینایی به تدریج ظاهر می‌شود. در مراحل اولیه فرد از وجود این اختلال در میدان بینایی آگاه نیست، اما با پیشرفت صدمه به عصب، آسیب میدان بینایی نیز وسیع‌تر می‌شود. در این زمان، بیمار از اختلال در میدان بینایی شکایت می‌کند و در صورت صدمه شدید عصب بینایی، فرد نابینا می‌شود.

▪ آب‌سیاه با زاویه بسته: در برخی افراد ساختمان چشم به گونه‌ای است که عنبیه (قسمت رنگی جلوی چشم) بیش ازحد طبیعی به راه‌های خروج مایع چشم نزدیک است. علت افزایش فشار چشم در این نوع، اختلال در مسیر جریان مایع زلالیه در ناحیه مردمک است. افراد مبتلا، معمولا دارای چشم‌های کوچک و دوربین هستند. در این موارد، ممکن است عنبیه به داخل زاویه چشم کشیده شده و باعث انسداد کامل آن شود. از آنجایی‌که مایع نمی‌تواند از چشم خارج شود، فشار داخل چشم سریعا بالا می‌رود و باعث بروز حمله آب‌سیاه با زاویه بسته می‌شود. تاری دید، سردرد، دیدن شعاع‌های رنگین کمانی در اطراف نورها و تهوع واستفراغ از علایم این حمله هستند. در واقع آب‌سیاه با زاویه بسته، اورژانس چشم پزشکی است. اگر شما این علایم را داشته باشید باید فورا تحت معاینه چشم پزشکی قرار گیرد. زیرا تنها در صورت درمان سریع بیماری، می‌توان از کوری جلوگیری کرد. متاسفانه اغلب موارد گلوکوم با زاویه بسته قبل ازحمله اولیه، هیچ علامتی ندارد.

▪ آب‌سیاه با فشارِ چشم طبیعی: در این نوع از آب‌سیاه، آسیب به عصب بینایی بدون افزایش فشار داخل چشمی به بالاتر از محدوده طبیعی، اتفاق می‌افتد.

▪ آب‌سیاه با زاویه باز در جوانان: این یک نوع نادر آب‌سیاه است. نمای بالینی آن شبیه گلوکوم با زاویه باز است. اغلب موارد این بیماری ارثی است و در صورت ابتلا یکی از والدین، احتمال ابتلای فرزندان بسیار زیاد است.

▪ آب‌سیاه مادرزادی: یکی از انواع آب‌سیاه است که در نوزادان وکودکان کم سندیده می‌شود. این بیماری ناشی از تکامل غیرطبیعی یا ناکامل چشم وسیستم تخلیه مایع زلالیه چشم است.

▪ آب‌سیاه ثانویه: به مواردی از آب‌سیاه اطلاق می‌شود که بیماری دیگری موجب آسیب یا اختلال عملکرد راه‌های خروج مایع ازچشم می‌شود. بعضی از علل آن عبارتنداز؛ صدمات چشمی، التهاب چشمی، استفاده از کورتیکواستروئیدها و بیماری رها شدن رنگدانه‌ها یا پیگمان‌ها .