تاثیر مواد غذایی بر سلامت دندانها و لثه

تغذیه علمی است که رعایت اصول آن برای سالم بودن و سالم زیستن اهمیت فراوان دارد کلیه اجزا و اندامهای بدن از مواد موجود در غذاها ساخته شده است همان غذائی که بوسیله مادر در دوران بارداری و توسط فرد از بدو تولد مصرف می شود

● دید کلی

تغذیه علمی است که رعایت اصول آن برای سالم بودن و سالم زیستن اهمیت فراوان دارد. کلیه اجزا و اندامهای بدن از مواد موجود در غذاها ساخته شده است. "همان غذائی که بوسیله مادر در دوران بارداری و توسط فرد از بدو تولد مصرف می‌شود". قبل از رویش دندانها مواد موجود در رژیم غذائی می‌تواند در تکامل مینا ، ترکیب شیمیایی ، شکل و اندازه دندان تاثیر بگذارد. همچنین بعد از رویش دندانها مصرفی نقش مهمی در سلامت یا تخریب دندانها برعهده دارد. بدین ترتیب برای داشتن دهانی سالم باید اطلاعاتی در زمینه مواد غذائی و چگونگی مصرف آنها داشته باشیم.

ت● قسیم‌بندی مواد غذائی

متخصین علم تغذیه ، مواد غذایی را به چهار گروه تقسیم نموده‌اند:

گروه اول )

▪ شیر و لبنبات

گروه دوم )

▪ مواد گوشتی و جانشین‌های آن (مانند تخم مرغ ، حبوبات و...)

گروه سوم )

▪ میوه و سبزیجات

گروه چهارم )

▪ نان ، برنج ، ماکارونی و سایر محصولات غله‌ای

بغیر از این چهار گروه مواد غذائی دیگری نیز هستند که بدن نیاز خاصی به آنها ندارد ولی مصرف مقداری از آنها به غذا تنوع می‌دهد مانند: ادویه‌جات ، چای و قهوه ، مربا ، شیرینی‌جات ، آدامس و ... .

بهترین رژیم غذایی آنست که شخص روزانه حداقل یک ماده غذایی از هر یک از گروههای غذایی را مصرف کند ولی از آنجا که میزان احتیاج نامبرده یکسان نیست. لازم است هر فرد با توجه به سن و شرایط جسمی خود اقدام بمصرف مواد فوق نماید.

از این افراد به گروههای غذائی نامبرده یکسان نیست لازم است هر فرد با توجه به سن و شرایط خود اقدام به مصرف مواد فوق نماید.

این افراد جامعه‌ را به سه دسته می‌توان تقسیم نمود:

۱) افراد بالغ و بزرگسال

۲) کودکان و زنان باردار

۳) نوجوانان و مادران شیرده

برای بیان میزان احتیاج دستجات فوق به گروههای غذایی از روشهای مختلفی می‌توان استفاده نمود در یکی از این روشها نیاز هر فرد را بر حسب "واحد" مشخص می‌کنند که یک فرد از هر گروه به مواد غذایی چند "واحد" باید مصرف نماید.

● منظور از مصرف مواد غذایی بر حسب واحد چیست؟

متخصصین علم تغذیه در هر گروه از مواد غذایی ، حجم یا وزن مشخصی را واحد آن گروه نامیده‌اند به این ترتیب که:

ـ در گروه اول هر واحد معادل یک فنجان بزرگ شیر (۲۴۰ گرم ، یا یک فنجان بزرگ

ماست (۲۴۰ گرم) یا ۳۰ گرم پنیر است.

ـ در گروه دوم هر واحد معادل ۳۰ گرم گوشت گاو و یا گوسفند ، مرغ ، ماهی ، ... و یا یک‌دوم تا یک‌سوم فنجان حبوبات یا آجیل است.

ـ در گروه سوم هر واحد واحد معادل یک عدد سیب‌زمینی یا پرتقال (۱۰۰ گرم) و یا یک‌دوم فنجان آب سیب یا پرتقال (۱۰۰ گرم) و یا حدود ۱۰۰ گرم انواع سبزی و یا حدود ۱۰۰ گرم کاهو ، کلم ، کرفس و... است.

در گروه چهارم هر واحد معادل یک‌دوم فنجان برنج پخته (۱۰۰ گرم) و یا یک‌دوم فنجان ماکارونی پخته (۱۰۰ گرم) و یا یک قطعه نان (۱۵ گرم) است.

● مواد مضر برای سلامت دندانها

سلامت دندانها پس از رویش در دهان بستگی به انواع غذای مصرفی و میزان رعایت بهداشت دارد. پلاک دندانی که همان لایه لازم نرم و چسبنده‌ای است که بر اثر مسواک نزدن بر روی دندانها تشکیل می‌شود. همچنین پلاک دندانی و میکروبهای موجود در آن عامل پوسیدگی دندانها هستند. غذای مورد علاقه این میکروبها مواد قندی است. هر بار که غذای شیرینی مصرف می‌نمائیم. میکروبهای موجود در پلاک ، استفاده از این مواد اسیدهائی تولید می‌نمایند که سبب پوسیدگی دندانها می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که غذاها و خوردنی‌های شیرین دشمن اصلی دندانها بشمار می‌رود و با نخوردن آنها می‌توان از پوسیدگی دندانها جلوگیری نمود.

دندانپزشکان برای حل این مشکل چهار راه‌حل پیشنهاد نموده‌اند:

▪ موادقندی غیرضروری را کمتر مصرف نمائیم و کلا مصرف نکنیم: انواع کیکها ، شیرینی‌ها ، مرباها ، آب‌نباتها ، آدامسها ، شکلاتها و... چندان مورد نیاز بدن نبوده، می‌توان مصرف آنها را به حداقل رسانید.

▪ مواد قندی را در زمان مناسب مصرف کنیم بعبارت دیگر کوشش نمائیم در بین وعده‌های غذایی مواد قندی و شیرین مصرف نکنیم. بسیاری از مردم بعلت نخوردن صبحانه کافی ، در طول روز مجبور بمصرف موادی از قبیل کیک ، بیسکویت ، شیرینی و یا شکلات می‌شوند. همچنین بسیاری از والدین برای رفع گرسنگی کودک خویش در طول ساعت مدرسه موادی از این قبیل در اختیار کودک قرار می‌دهند. اعمالی از این قبیل و بعبارت دیگر مصرف مواد قندی و شیرین بدلیل وعده‌های اصلی غذا از مهمترین عوامل پوسیدگی دندانهاست. البته این بدان معنا نیست که در طول روز و یا در مواقع گرسنگی غذائی مصرف نکنیم، بلکه منظور آنست که تا حد امکان از مواد قندی و شیرین دوری نمائیم. بنظر دندانپزشکان بهترین راه برای کسانی که علاقه وافری به این مواد دارند و از طرفی می‌خواهند از خطرات آنها در امان باشند آنست که اینگونه مواد فقط همراه صبحانه ، ناهار یا شام مصرف شوند. همچنین سبزیجات تازه ، انواع ساندویچ ، نان ، پنیر و... می‌توانند جانشین‌های مناسبی برای مصرف در طول روز باشند.

▪ سعی نمائیم مواد قندی به مدت طولانی در دهان باقی نماند لازم است پس از مصرف مواد قندی بلافاصله دندانها را مسواک نمود یا حداقل چند بار دهان را با آب شستشو داد. زیرا تنها ۲ تا ۴ دقیقه پس از مصرف مواد قندی ، میکروبهای پلاک شروع به تولید اسید و تخریب مینای دندان کرده و در صورتیکه هیچگونه کوششی در جهت تمیز کردن دهان صورت نگیرد. این کار را بمدت ۲۰ دقیقه ادامه می دهند. هر گاه پس از خاتمه این مدت اقدامی در جهت شستشوی دهان انجام نگیرد. میکروبها مجزا ۲۰ دقیقه دیگر به تولید اسید می‌پردازند و به این عمل تا هنگامی که مواد شیرین در دهان وجود دارد بهمین ترتیب تکرار می‌گردد، بدین ترتیب می‌توان حدس زد که مکیدن یک آب نبات بمدت طولانی یا مصرف آن دسته از مواد قندی و شیرین که به دندانها چسبیده و برای مدت زیادی در دهان باقی می‌مانند، بیشترین زیان را برای دندانها فراهم می‌نمایند.

▪ دفعات مصرف مواد قندی را کاهش دهیم هر چه دفعات مصرف مواد قندی کمتر باشد. دندانها به میزان کمتری پوسیده می‌شوند. به عنوان مثال خوردن تدریجی و با فاصله یک مقدار شیرینی در روز زیان بسیار بیشتری از مصرف یک مرتبه و یک دفعه آن دارد.

● دو نکته

▪ با حذف یا کنترل مواد قندی و شیرین از رژیم غذائی کودکان در طی دوران مدرسه می‌توان بمیزان ۷۰ درصد پوسیدگی دندانها را کاهش داد.

▪ با تنظیم رژیم غذائی کودکان یا بزرگسالان بر اساس گروههای غذایی چهارگانه و به روش پیشنهاد شده تمایل بسیار کمتری بمصرف مواد قندی و شیرین در بین وعده‌های اصلی غذا وجود خواهد داشت.