محرک‌های ریوی

بسیاری از ما زمانی که در خیابان‌های شلوغ قدم می‌زنیم از سوزش گلو و چشم تا تنگی نفس شاکی هستیم. آلودگی هوا تنها در تهران آزاردهنده نیست، هر روزه شاهد هستیم که هوای یکی دیگر از …

بسیاری از ما زمانی که در خیابان‌های شلوغ قدم می‌زنیم از سوزش گلو و چشم تا تنگی نفس شاکی هستیم. آلودگی هوا تنها در تهران آزاردهنده نیست، هر روزه شاهد هستیم که هوای یکی دیگر از شهرهای بزرگ یا صنعتی کشورمان دچار وضعیت بحرانی می‌شود. موادی که در هوای شهرهای بزرگ و صنعتی وجود دارد بسیار متفاوت است و بسته به همین تفاوت‌هاست که علائم متفاوتی در افراد ایجاد می‌شود. هفته قبل به کمبود اکسیژن یا همان آسفیکسی پرداخته شد. این هفته به ادامه عوامل تنفسی در هوای آلوده با عنوان «عوامل محرک ریوی» پرداخته می‌شود. صنعتی شدن باعث شده تا سطح دی‌اکسیدگوگرد، ازن و اکسیدهای نیتروژن افزایش یابند. این گازها به عنوان گازهای محرک در ترشحات دیواره‌های مجاری تنفسی حل شده و سطح مابین ریه و هوا را با توسل به پاسخ التهابی یا تحریکی تغییر می‌دهند.

علائم

بر اساس میزان حلالیت این مواد در آب، محل آسیب و شروع علائم متغیر است. گازهای با حلالیت بالا در آب، بیشترین اثر را بر غشاهای مخاطی چشم‌ها و راه‌های هوایی فوقانی دارند. تماس، ایجاد تحریک فوری به همراه اشک ریزش، سوزش بینی و سرفه می‌کند. اگرچه بوی تند و شروع سریع علائم عاملی برای محدود کردن تماس با گاز محرک است، با این حال تماس طولانی یا شدید می‌تواند با تورم حنجره، انقباض غیر ارادی حنجره و مجاری هوایی، آسیب ریوی حاد خود را نشان بدهد که همگی می‌توانند تهدید کننده حیات فرد باشند.

گازهایی که حلالیت خوبی در آب ندارند به راحتی تحریک‌کننده غشاهای مخاطی نیستند. از آنجا که علائم فوری در تماس با این دسته از گازها دیده نمی‌شود، تنفس طولانی در محیط سمی ‌باعث رسیدن گاز به بخش‌های انتهایی مجاری هوایی می‌شود. حتی تماس متوسط می‌تواند تحریک مجاری هوایی تحتانی و حتی بافت ریه را همراه داشته و ایجاد آسیب تنفسی تاخیری تا ۲۴ ساعت بدهد.

اقدامات اولیه

در صورتی که بیمار علائم تحریکی در چشم‌ها و مجاری هوایی دارد باید سریعا از محیط دور شود. عموما بیمارانی که صرفا علائم چشمی دارند با دوری از محیط بهبود می‌یابند، اما در مواردی که علائم تنفسی بروز می‌کند نباید آن را سطحی و گذرا در نظر گرفت و باید اقدامات لازم جهت مراقبت بیشتر و معاینه در بیمارستان برای بیمار به عمل آید. بنابراین اولین اقدام در این بیماران پس از دور کردن آنها از محیط آلوده اطلاع به اورژانس پیش بیمارستانی ـ ۱۱۵ ـ است.

برای کنترل علائم خس‌خس در بیماران با سابقه ریوی بهتر است از اسپری سالبوتامول استفاده شود. درمان‌های حمایتی همچون استراحت و دادن اکسیژن، در صورت دسترسی، مفید است.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس