شکافنده علوم

امام باقر ع در صدقات و بخشش و آداب اسلامی مانند دستگیری از نیازمندان و تشییع جنازه مومنین وعیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینی ,کمال مواظبت را داشت

نام مبارک امام پنجم محمد بود‌.لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است، بدین جهت که : دریای دانش را شکافت و اسرار علوم را آشکار ساخت .القاب دیگری مانند شاکر و صابر و هادی نیز برای آن حضرت ذکر کرده اند که هریک بازگوینده صفتی از صفات آن امام بزرگوار است . کنیه امام ابوجعفر،مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبی (‌ع‌)است .بنابراین نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن(ع‌)و از سوی پدر به امام حسین (ع) می رسید .پدرش حضرت سیدالساجدین ،امام زین العابدین ، علی بن الحسین (ع) است .

● دوران امامت

امام محمد باقر (ع) از سال ۹۵ هجری که سال درگذشت امام زین العابدین (ع) است آغاز شد و تا سال ۱۱۴ یعنی مدت ۱۹ سال و چند ماه ادامه داشته است . در دوره امامت امام محمد باقر (ع) و فرزندش امام جعفرصادق (ع) مسائلی مانند انقراض امویان و بر سر کار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسی و ظهور سرداران و مدعیانی مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانی و دیگران مطرح است ، ترجمه کتابهای فلسفی و مجادلات کلامی در این دوره پیش می آید ، و‌عدهایی از مشایخ صوفیه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پیدا می شوند . پیشوای پنجم در دوران امامت دوران خود با زمامداران و خلفای یاد شده در زیر معاصر بود:

۱) ولید بن عبدالملک (۹۶-۸۶)

۲) سلیمان بن عبدالملک (۹۹-۹۶)

۳) عمر بن عبدالعزیز (۱۰۱-۹۹)

۴) یزید بن عبدالملک (۱۰۵-۱۰۱)

۵) هشام بن عبدالملک (۱۲۵-۱۰۵)

این خلفا، به استثنای عمر بن عبدالعزیز- که شخصی نسبتا دادگر و نسبت به خاندان پیامبر (ص) علاقه‌مند بود- همگی در ستمگری و استبداد و خودکامگی دست کمی از نیاکان خود نداشتند و مخصوصا نسبت به پیشوای پنجم همواره سختگیری می‌کردند.

● ویژگی های امام

امام باقر (ع) دارای خصلت های اسلامی بود .سیرت و صورتش زیبا وپیوسته لباس تمیز می پوشید .در کمال وقار و شکوه حرکت می فرمود‌.امام پنجم (ع) بسیار گشاده رو و با مومنان و دوستان خوش برخورد بود .با همه اصحاب مصافحه می کرد و دیگران را نیز بدین کار تشویق می فرمود . امام باقر (ع) در صدقات و بخشش و آداب اسلامی مانند دستگیری از نیازمندان و تشییع جنازه مومنین وعیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینی ،کمال مواظبت را داشت . می خواست سنتهای جدش رسول الله (ص) را عملا در بین مردم زنده کند و مکارم اخلاقی را به مردم تعلیم نماید .

در روزهای گرم برای رسیدگی به مزارع و نخلستانها بیرون می رفت و باکارگران و کشاورزان بیل می زد و زمین را برای کشت آماده می ساخت . آنچه ازمحصول کشاورزی-که با عرق جبین و کد یمین - به دست می آورد در راه خدا انفاق می فرمود . امام پنجم در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد همه بزرگان بنی هاشم بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود. به قدری روایات و احادیث، در زمینه مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، و انواع علوم، از آن حضرت به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن و امام حسین (ع) به جا نمانده بود.

● پایه گذار نهضت بزرگ علمی

پیشوای پنجم طی مدت امامت خود، به نشر و اشاعه حقایق و معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح نمود و جنبش علمی دامنه داری به وجود آورد که مقدمات تاسیس یک دانشگاه بزرگ اسلامی را که در دوران امامت فرزند گرامیش‌- امام صادق (ع) به اوج عظمت رسید، پی ریزی کرد. رجال و شخصیتهای بزرگ علمی آن روز، و نیز عده‌ای از یاران پیامبر (ص) که هنوز درحال حیات بودند، از محضر آن حضرت استفاده می‌کردند.

جابر بن یزید جعفی و کیسان سجستانی (از تابعین) و فقهایی مانند: ابن مبارک، زهری، اوزاعی، ابوحنیفه، مالک، شافعی، زیاد بن منذرنهدی، از آثار علمی او بهره ‌مند شده سخنان آن حضرت را، بی واسطه و گاه با چند واسطه، نقل نموده‌اند.

کتب و مولفات دانشمندان و مورخان اهل تسنن مانند: طبری، بلاذری، سلامی، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی و کتبی مانند: موطا مالک، سنن ابی داود، مسند ابی حنیفه، مسند مروزی، تفسیر نقاش، تفسیر زمخشری و دهها نظیر اینها، که از مهمترین کتب جهان تسنن است، پر از سخنان پرمغز پیشوای پنجم است و همه جا جمله: قال محمد بن علی‌و یا قال محمد الباقر به چشم می‌خورد. کتب شیعه نیز در زمینه‌های مختلف سرشار از سخنان و احادیث حضرت باقر (ع) است و هر کس کوچکترین آشنایی با این کتابها داشته باشد، این معنا را تصدیق می‌کند.

● شهادت امام

حضرت امام محمد باقر (ع) ۱۹ سال و ده ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زین العابدین(ع) زندگی کرد و در تمام این مدت به انجام دادن وظایف خطیر امامت ،نشر و تبلیغ فرهنگ اسلامی ،تعلیم شاگردان ،رهبری اصحاب و مردم ،اجرا کردن سنتهای جد بزرگوارش در میان خلق ،متوجه کردن دستگاه غاصب حکومت به خط صحیح رهبری و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعی و امام معصوم ،که تنها خلیفه راستین خدا و رسول (ص) در زمین است پرداخت و لحظه ای از این وظیفه غفلت نفرمود .

سرانجام در هفتم ذی الحجه سال ۱۱۴ هجری در سن ۵۷ سالگی در مدینه به وسیله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست . پیکر مقدسش را در قبرستان بقیع - کنارپدر بزرگوارش - به خاک سپردند .