جمجمه ام صاف شد

اگر تا حالا به این موضوع دقت نکرده اید, کمی صبر کنید و یکی, دو ماه دیگر که مدارس باز شد, نگاهی به سر تراشیده پسر بچه ها بیندازید

اگر تا حالا به این موضوع دقت نکرده‌اید، کمی صبر کنید و یکی، دو ماه دیگر که مدارس باز شد، نگاهی به سر تراشیده پسر بچه‌ها بیندازید...

حتما متوجه می‌شوید بیشتر آنها جمجمه‌ای گرد دارند اما جمجمه برخی به‌دلیل غفلت والدین، حالت گرد ندارد و بخشی از آن به‌خصوص در ناحیه پس سر یا یکی از دو طرف سر، صاف یا در اصطلاح عامه پخ شده است. این مساله گرچه از نظر رشد مغزی مشکلی پیش نمی‌آورد اما چندان زیبا نیست. خانم نسرین که از خوانندگان هفته‌نامه «سلامت»‌اند، در پیامکی از «سلامت» خواسته‌اند در مورد این مشکل که به قول خودشان «پخ‌شدن کله» است، صحبت کنیم. مشکل ایشان را سوژه این هفته «میزگرد زیبایی» کرده‌ایم.

خانم نسرین که والدینش را به خاطر صافی پس سرش مقصر می‌داند، می‌گوید:

● می‌ترسم مشکلم ارثی باشد

سوالی دارم که شاید کمی خنده‌دار به نظر برسد اما مدتی است مرا آزار می‌دهد. جمجمه من در ناحیه پس سر کاملا صاف است به طوری که با خط گردن در یک راستا قرار دارد. شاید این مساله بی‌اهمیت به نظر برسد اما مرا خیلی عذاب می‌دهد. چه موهایم را باز بگذارم و چه ببندم، شکل خیلی بدی پیدا می‌کند. به پیشنهاد آرایشگرم مدتی از موی اضافه استفاده کردم اما خیلی راضی نبودم. موهایم نازک است و اکستنشن باعث ریزش بیشتر و خرد شدنشان شد. بعد مجبور شدم موهایم را کوتاه کنم اما چون صورت گردی دارم، این مدل مو اصلا به من نمی‌آید. لطفا راهنمایی‌ام کنید. چطور می‌توانم موهایم را آرایش کنم که طبیعی‌تر به نظر برسد و افراد متوجه این مشکل من نشوند؟ ضمنا هنوز بچه ندارم اما می‌گویند مشکلم ارثی نیست و والدین باید بچه را جابجا کنند که سرش خوش‌فرم شود. آیا این نظر درست است؟

● بازیگر معروف و نشانگان صافی پس سر

کیمبری استورات، مدل و بازیگر معروف، صاحب دختری شده‌ که از مشکلی کوچک رنج می‌برد. او که «دلیلاه» نام دارد به «پلاژیو سفالی» یا «نشانگان صافی پس سر» مبتلاست.

خانم کیمبری استورات در مصاحبه‌ای اعلام کرد وقتی برای چکاپ ۳ ماهه اول فرزندش به متخصص کودکان مراجعه کرده، متوجه این موضوع شده و به توصیه پزشک برای برطرف کردن هرچه سریع‌تر مشکل قرار است از کلاه‌های مخصوص برای دخترش استفاده کند. به گفته پزشک، دلیل صافی سر «دلیلاه» کوچولو که هم‌اکنون ۱۰ ماهه است، وزن زیاد او در دوران بارداری به دلیل رژیم غذایی مادرش بوده است. هنگام زایمان طبیعی هم شکل جمجمه در اثر فشار زایمان کمی تغییر کرده اما دلیل عمده بروز این مشکل، به بعد از تولد این کودک مربوط می‌شود زیرا احتمالا به دلیل سنگینی وزنش او را به اندازه کافی حرکت نداده‌اند و فقط به پشت خوابانده‌ شده بنابراین به نشانگان صافی پس سر مبتلا شده است.

پزشک متخصص از کیمبری خواسته است کلاه مخصوص را ۶ ماه روی سر فرزندش قرار دهد تا جمجمه «دلیلاه» هرچه سریع‌تر شکل طبیعی خود را به دست آورد. اگر مشکل نوزاد زود کشف شود و هنوز درزهای استخوانی جمجمه یا ملاج بسته نشده باشد، با استفاده از این کلاه مخصوص قابل درمان است بنابراین توجه ویژه مادر به وضعیت نوزاد و بررسی سلامت او بسیار مهم است.

نشانگان صافی سر در نوزادان پدیده‌ای نادر نیست؛ طی ۲۰ سال گذشته تعداد مبتلایان به این نشانگان ۶۰۰ برابر شده است و در حال حاضر ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در آمریکا به این مشکل مبتلا هستند.

● پرسش از فوق‌تخصص نوزادان

دکتر رامین مظفری کرمانی ‌

عضوهیات علمی جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی ایران

می‌توان از صافی پس سر پیشگیری کرد؟

▪ چرا جمجمه برخی افراد گرد نیست؟

سر جنین بسیار نرم و قابل‌انعطاف است. همین موضوع روند زایمان را راحت‌تر می‌کند. از هر

۲ کودک، جمجمه یکی، هنگام زایمان تغییر شکل پیدا می‌کند. البته این مساله خیلی مهم نیست و طی چند هفته نخست، شکل طبیعی خود را بازمی‌یابد. آنچه شاید بیش از مساله فشار زایمان اهمیت داشته باشد، تغییر شکل جمجمه در چند ماه اول بعد از تولد است. برخی تغییر شکل‌ها می‌تواند نشانه بیماری خاص باشد و عواقب و آسیب‌های مغزی شدید به دنبال داشته باشد اما در بیشتر موارد، این مساله قابل پیشگیری و درمان است. صافی پس سر در نوزادان پدیده‌ای نادر نیست و۴۰درصد نوزادان دچار این می‌شوند و سه‌چهارم مبتلایان را هم نوزادان پسر تشکیل می‌دهند زیرا در مقایسه با نوزادان دختر، در چند ماه نخست زندگی فعالیت کمتری دارند.

▪ چرا گاهی جمجمه صاف می‌شود؟

سر نوزادان در مقایسه با وزن باقی ‌اندام‌هایشان سنگین‌تر است. در عین حال ماهیچه‌های گردن آنها چندان قوی نیست به همین دلیل هنگام خواب معمولا سر آنها به چپ یا راست خم می‌شود بنابراین اگر همیشه به یک سمت خوابانده شوند، آن سمت جمجمه‌شان به‌تدریج مسطح خواهد شد. گاهی پشت‌سر نوزاد نیز کاملا صاف می‌شود به طوری که پس سر و گردن در یک راستا قرار می‌گیرند اما میزان شیوع این حالت کمتر است.

آمار مربوط به صاف شدن یک سمت جمجمه از زمانی افزایش یافت که پزشکان اعلام کردند برای پیشگیری از نشانگان مرگ ناگهانی نوزاد، بهتر است آنها را به پشت بخوابانید. احتمال صاف شدن پشت‌سر زمانی بیشتر می‌شود که کودک ساعت‌های طولانی در یک وضعیت در کالسکه، صندلی اتومبیل مخصوص کودک یا جایگاه خواب نوزاد قرار بگیرد. امکان ایجاد این مشکل در ۲ ماهه اول زندگی بیشتر است. البته گاهی هم نوزاد با جمجمه صاف متولد می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که جنین در دوران بارداری پیش از موعد مقرر وارد لگن شود. در شرایط خاص در دوقلوها هم این مشکل دیده می‌شود.

▪ چه کنیم جمجمه نوزاد پخ نشود؟

باید از همان زمان تولد، به قرار گرفتن سر نوزاد هنگامی که خوابیده، توجه کنیم. وقتی او را در تخت می‌خوابانید، مطمئن شوید هر بار سرش به یک سمت قرارمی‌گیرد. اگر می‌تواند سرش را به اطراف بچرخاند، هر بار او را یک سمت تخت بخوابانید. یعنی یک بار سرش را بالا و یک مرتبه پایین تخت بگذارید و اگر بیدار است، با یک اسباب‌بازی صدادار توجه او را جلب کنید تا به سمتی که شما می‌خواهید، سرش را بچرخاند. قرار دادن نوزاد به شکم در هنگام بیداری وی از همان روزهای نخست نیز نه‌تنها از صاف شدن جمجمه‌ پیشگیری می‌کند، بلکه برای رشد و پیشرفت او بسیار مهم است چون در این شرایط بهتر می‌تواند گردنش را کنترل کند و سریع‌تر ماهیچه‌های گردنش سفت می‌شود. وقتی نوزاد را به شکم می‌خوابانید، زیر سینه او یک حوله که کمی لوله شده قرار دهید یا او را روی سینه خود به شکم بخوابانید. در صورتی که این وضعیت را دوست ندارد و گریه می‌کند، برای چند ثانیه هم که شده اجازه دهید آن را تحمل کند. می‌توانید وقتی او را از حمام بیرون می‌آورید و بدنش را چرب می‌کنید یا وقتی پوشکش را عوض می‌کنید، به شکم برگردانید زیرا در این شرایط به شکم خوابیدن را دوست دارد. از بازی‌های مناسب و مورد علاقه نوزادان نیز قرار دادن آنها به شکم روی پاها و بالا و پایین بردنشان در حالی است که خودتان به کمر خوابیده‌اید.

▪ اگر سر نوزادم صاف شد چه کنم؟

اگر نوزاد دچار صافی جمجمه شد، باید سریع با پزشک تماس بگیرید زیرا گاهی تغییر شکل جمجمه و صاف شدن یک طرفه آن در اثر چسبندگی زودرس شکاف‌های بین استخوان‌های جمجمه، بسته شدن زودرس ملاج‌ها، کمبود ویتامین D و سایر اختلا‌ل‌هاست و ربطی به نحوه خواباندن او ندارد و در صورتی که درمان سریع آغاز شود، شکل جمجمه درست خواهد شد. در موارد عادی، صافی یک طرفه سر روی رشد مغز و پیشرفت ذهنی کودک تاثیرگذار نیست و تغییر وضعیت قرار گرفتن سر برای اصلاح شکل جمجمه طی چند ماه کمک‌کننده است. برخی تمرین‌های فیزیوتراپی نیز می‌تواند موثر باشد. در مواردی نادر لازم است از کلاه کاسکت‌های خاص برای اصلاح شکل جمجمه استفاده شود. البته استفاده از این کلاه‌ها بعد از ۶ ماهگی موثر نیست.

● پرسش از متخصص کودکان

دکتر اکبر کوشانفر ‌

استاد دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

شکل جمجمه با رشد مغز رابطه دارد؟

▪ تغییرات استخوانی شدن جمجمه چگونه است؟

اندازه‌گیری و توجه به شکل جمجمه هنگام تولد اهمیت خاصی دارد. جمجمه از استخوان‌های مختلفی تشکیل شده که با سچور‌های استخوانی یا همان درزها به هم متصل شده‌اند. جمجمه در بدو تولد مدور است و از ۲ قسمتی که هنوز کاملا استخوانی نشده‌اند شامل قسمت فونتانل یا ملاج قدامی که در قسمت فوقانی سر حدود ۴-۳ سانتی‌متر است و فونتانل یا ملاج خلفی که حدود ۲-۱ سانتی‌متر و غضروفی است، تشکیل می‌شود. فونتانل قدامی تا ۱۸ ماهگی و فونتانل خلفی تا ۶ ماهگی کاملا استخوانی می‌شوند. شکنج‌های استخوانی در قسمت پیشانی استخوان‌های طرفی و پشت سری با هم ارتباط دارند و باعث بزرگ شدن جمجمه می‌شوند. اندازه دور جمجمه هنگام تولد در نوزاد طبیعی حدود ۳۵ سانتی‌متر است و در ماه‌های اول ۲-۱ سانتی‌متر افزایش می‌یابد و در یک سالگی حدود ۴۵ سانتی‌متر می‌شود.

▪ بزرگی یا کوچکی جمجمه طبیعی است؟

بزرگ یا کوچک بودن جمجمه ژنتیکی است. گاهی در کودکان در سن ۴-۳ سالگی سر ۲-۱سانتی‌متر بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از حد طبیعی است و اگر در خانواده جستجو کنیم، می‌بینیم ارثی است. با وجود این، رشد مغز طبیعی است و کودک از نظر هوشی مشکلی ندارد.

برخی بیماری‌ها مثل میکروسفالی و هیدروسفالی هم می‌توانند باعث کوچک ماندن یا بزرگ شدن بیش از حد طبیعی جمجمه شود. وقتی درزهای بین استخوان‌ها زودتر بسته و استخوان‌های جمجمه سفت شود، رشد مغزی نوزاد متوقف و کودک دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود. به این حالت میکرو‌سفالی می‌گویند. اگر اندازه‌گیری دور جمجمه در ماه‌های نخست مرتب انجام شود و پزشک متوجه این مساله باشد، با تشخیص زودرس می‌توان با انجام عمل جراحی سچورها را باز کرد تا رشد مغز ادامه یابد. گاهی هم به دلیل تجمع مایع در مغز، حجم مغز بزرگ‌تر می‌شود که به آن هیدروسفالی می‌گویند. در این مورد نیز بعد از تشخیص بیماری و انجام سی‌تی‌اسکن می‌توان اقدام‌های لازم جراحی و خارج کردن آب اضافی مغز را انجام داد.

▪ بیضی بودن جمجمه طبیعی است؟

شکل جمجمه در اغلب موارد گرد است و گاهی بر اثر تغییرات مربوط به استخوانی شدن جمجمه به‌ندرت تغییر می‌کند. مثلا پیشانی حالت برجسته‌تر پیدا می‌کند و سر کمی بیضی می‌شود یا در اثر فشارهای وارده، جمجمه شکلی ناهمگون پیدا می‌کند. در این شرایط اگر حجم جمجمه کافی و رشد مغزی طبیعی باشد، کودک دچار مشکلات مغزی نخواهد شد.

● ۷ توصیه آرایشگران برای پس سر صاف

اگر پس سرتان صاف است، باید با فر کردن مو‌ها یا ایجاد برش‌های خاص روی مو، گردی مصنوعی به آن بدهید. اگر موهای نسبتا بلندی دارید، توصیه می‌کنم آن را مدل مصری بزنید البته مصری فانتزی به شکلی که دو گوشه مو در جلو ۵ سانتی‌متر بلند‌تر از پس سر باشد. این مدل مو صورت گرد را بیضی نشان می‌دهد و زیبا‌تر می‌کند.

می‌توانید موهایتان را در ناحیه پس سر ‌هایلایت یا مش کنید تا برجسته‌تر به نظر برسد.

برای آرایش این مدل مو می‌توانید آن را سشوار کنید و حجم دهید یا به کمک اتوی مو موج‌های درشت ایجاد کنید یا بیگودی بپیچید و آن را کمی فر کنید و به موهایتان حالت دهید.

افرادی که پس سرشان صاف است، هرگز نباید موهایشان را خیلی کوتاه کنند.

آنها باید به‌خصوص موهای جلوی صورت را عمودی آرایش کنند تا هم صورت را کشیده‌تر نشان دهد هم توجه را به گوشه‌های صورت منحرف کند.

کوپ گرد در ناحیه پشت سر یا استفاده از کلیپس‌های گرد بزرگ هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در مورد آقایان نیز کوتاه کردن کمتر موهای پس سر و حجیم‌تر کردن آن می‌تواند جمجمه را گرد‌تر نشان دهد.

سمیه مقصودعلی

«میزگردزیبایی» درباره نشانگان صافی پس سر با حضور دکتر اکبر کوشانفر متخصص کودکان دکتر رامین مظفری کرمانی فوق‌تخصص نوزادان