پشیمانی از گناه

بعضی در این عالم زنده اند ولو این که بدنشان در این عالم نباشد, برخی هم در این عالم مرده اند هر چند که در میان مردم می روند, می خورند و می آشامند

«لو کنا نسمع او نعقل ما کنا من اصحاب السعیر».

در طریق الی الله اسبابی لازم است که هر یک از آن‏ها می‏تواندما را در رسیدن به مقام قرب الهی سرعت‏بخشد.یکی از آن اسباب، داشتن قلب سلیم است، قلبی که آلوده گناه‏نشده و جایگاه فضائل اخلاقی و انوار معنوی باشد. قلب پاک‏انسانی در اثر ارتکاب گناه، سیاه شده و این سیاهی روز به روزافزایش یافته آن قلب را به تباهی می‏کشاند، اگر ما مراقب‏قلبمان نباشیم، ممکن است در اثر زیادی گناهان، روح ما مسخ ودگرگون شده از آن حالت فطرت پاک الهی به قلبی منحرف مبدل شود. در روایات آمده است که:اگر ما یک گناه انجام دهیم لکه سیاهی بر قلب می‏نشیند که اگرتوبه کنیم و از آن گناه پشیمان شویم آن لکه پاک می‏شود، ولی‏اگر اصرار بر گناه داشته باشیم، آن لکه زیاد و زیادتر شده تاتمام قلب را فرا می‏گیرد، آن گاه انسان دیگر روی سعادت رانخواهد دید. قلبی که تمام فضای آن را گناه پرکرده باشد، خدابر آن مهر می‏زند. ختم الله علی قلوبهم انسان وقتی زنده است که‏دارای قلب سلیم باشد وگرنه مرده‏ای است که در میان زندگان حرکت‏می‏کند. انسان در روز قیامت افسوس می‏خورد که چرا به کلام الهی‏بی‏اعتنا بوده به آن عمل نکرده است و با حالت پشیمانی شدیدمی‏گوید اگر به دستورات خدا گوش داده بودم و راهنمایی عقل رامی‏پذیرفتم به چنین عذاب دردناکی گرفتار نمی‏شدم. آری، آن هایی که واقعا زنده‏اند در میان خاک‏اند.

مضمون روایت‏از امیر المؤمنین است که فرمود: بعضی در این عالم زنده‏اند ولواین که بدنشان در این عالم نباشد، برخی هم در این عالم‏مرده‏اند هرچند که در میان مردم می‏روند، می‏خورند و می‏آشامند.قلب انسان به ذکر الهی زنده است اگر انسان به یاد خدا باشداین ذکر راه سعادت را به ما نشان می‏دهد.خدا در قرآن می‏فرماید: « ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من‏الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون‏»(اعراف (۷) آیه ۲۰۱) آن‏هایی که‏اهل تقوایند پرهیزکارند، حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام‏می‏دانند، شیطان به دنبالشان می‏آید و آنان را طواف می‏کند.

کناردل انسان می‏نشیند، دور می‏زند تا او را از صراط مستقیم منحرف‏کند. «مسهم‏»; یعنی تماس می‏گیرد. «طائف من الشیطان‏»; یعنی‏طواف‏کنندگان شیطانی. اما کسانی که بیدارند و با خدا ارتباطدارند، یک دفعه به یاد خدا می‏افتند:آه شیطان آمد، شیطان حسد، کبر، خودبینی، زراندوزی، فریب،خدعه، فحشا و منکرات. این شیطان، دور دل انسان پشت‏سر هم گردش‏می‏کند، اما مردان خدا به دهان این شیاطین مشت می‏زنند، دهان‏شیطان‏ها را خرد می‏کنند. خدا در قرآن می‏فرماید: «و الذین اذافعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم ومن یغفر الذنوب الا الله‏». (آل عمران (۳) آیه ۱۳۵) وقتی شماکنار قبر پیغمبر رسیدی در زیارت‏نامه پیغمبر می‏خوانی، در دوجای زیارت‏نامه، هم در روضه پیغمبر، هم در کنار قبر پیغمبر، درآن زیارت‏نامه این آیه شریفه گنجانده شده است.

در آن محل،ستونی است‏به نام توبه، آن جا که می‏رسی مستحب است دو رکعت‏نماز بخوانی و این زیارت را هم قبل از نماز بخوانی. در زیارت‏بعد از آن که به پیامبر و آل پیامبر(ص) سلام می‏دهی و از آن‏هاتجلیل می‏نمایی، می‏گویی: ای رسول خدا(ص) شما چه کرده‏اید و من‏از راه دور به زیارت آمده‏ام، به امید آمده‏ام، این آیه در آن‏جا آمده: آن‏هایی که «فعلوا فاحشة‏» کار زشتی در این دنیاانجام داده‏اند، عمل نادرستی کرده‏اند معصیت‏کارند، این آقای‏معصیت‏کار یک مرتبه توجه می‏کند «فاستغفروا لذنوبهم‏» خدایا!توبه می‏کنم «ذکروا الله‏» به یاد خدا می‏افتد، خدا هم گناهش‏را می‏آمرزد، از سر تقصیرش می‏گذرد. این آیه دو شان نزول دارد:

۱) خرمافروشی درب مغازه‏اش نشسته بود. خانمی آمد خرما بخرد،آقای خرمافروش زیر چشم نگاهی به او کرد و فریفته‏اش شد، خانم‏گفت: خرما می‏خواهم. خرمافروش گفت: این خرماها گرد و غبارگرفته، در انبار خرمای بهتری دارم. آقا جلو افتاد و خانم به‏دنبالش وارد انبار شد. داخل انبار که شدند، آن مرد در را بست‏و به طرف این خانم دست‏درازی کرد. خانم یک توجهی کرد و گفت:ای برادر، خیال می‏کنی در این انبار خلوت و خالی کسی نیست مارا ببیند، نمی‏دانی این عمل زشت تو فردای قیامت‏حساب و کتاب‏دارد؟ آن زن با این سخنان مرد را به لرزه انداخت. زن از انبارخارج شد. این مرد سر به بیابان گذاشت، و مدت چهل شبانه روزاشک می‏ریخت، نعره می‏زد، خدایا! لغزیدم، پشیمانم. خدا از سرتقصیرم بگذر. به پیامبر (ص) خطاب شد ای رسول ما! این بنده ما واقعا توبه‏خالصانه و نصوح کرده است. توبه‏اش را قبول کردیم، کسی را به‏دنبال او بفرست تا به اجتماع مسلمانان برگردد. سلمان و مقدادسراغ او رفتند و به او بشارت قبولی توبه دادند و گفتند: حضرت‏ما را به دنبالت فرستاده است. گفت: من این طوری نمی‏آیم، بایدکتف‏های مرا ببندید، من شرمنده‏ام، باید دست‏بسته و سرافکنده‏بروم. دست‏های او را بستند و خدمت پیامبر (ص) آوردند. حضرت‏فرمود:دست‏های او را باز کنید. ای جوان! خدا توبه‏ات را قبول کرده واین آیه در شان شما نازل شده است: «و من یغفر الذنوب الاالله‏». خدا کسی را که از گناه خود توبه کند و پشیمان شود، دوست دارد.اگر با زبان حال و تضرع بگویی: «اللهم اغفر لی الذنوب التی‏تنزل البلاء» خدا قبول می‏کند و می‏آمرزد. گاهی گناه بنده و شماسبب می‏شود بلا نازل شود. صاعقه، زمین‏لرزه، قحطی، به جان هم‏افتادن بلا است. گاهی هم ما دعا می‏کنیم، ولی دعاها در اثرگناهان ما حبس می‏شود، بالا نمی‏رود هر چه بگوییم یا رب، به سرما می‏زنند. بارها از گویندگان مذهبی شنیده‏اید که نمازی که‏خوانده می‏شود، اگر با شرایط کامل باشد صعود کرده و بالا می‏رود،این نماز نور دارد. ولی اگر نماز کامل نباشد، بالا نمی‏رود و آن‏را برگردانده به سر انسان می‏زنند. این نماز می‏گوید: «ضیعتنی;مرا ضایع کردی‏».نماز کامل در روز قیامت‏سبب سرافرازی انسان می‏شود و مانندتاجی بالای سر او قرار می‏گیرد. یکی از اسمای قیامت «یوم التناد» است. «و انذرهم یوم‏التناد». در روایات آمده است که: فردای قیامت، سیصد گروه‏دسته دسته می‏آیند و یک گروه، یک سر و گردن از دیگران بالاتر ونورانی‏ترند، آن‏ها کیانند؟ آن‏ها دوستداران اهل بیت (ع) و امام‏حسین (ع) هستند.

۲) توبه «ابو لبابه‏» بود که توبه واقعی کرد. خودش را به ستون‏توبه در مدینه بست و گفت: من از این ستون باز نمی‏شوم مگر این‏که رسول خدا (ص) بیاید، همین آیه نازل شد و توبه او پذیرفته شد. رسول خدا (ص) آمد و طناب‏های او را باز کرد. انسان مؤمن، هر آن باید در حال توبه باشد و از افعال گذشته‏خویش نادم بوده و تصمیم بگیرد در آینده هم گناهی از او سرنزند. امیر المؤمنین علیه السلام نشسته بود، فردی خدمت آن حضرت‏رسید و گفت: «استغفر الله ربی و اتوب الیه‏» حضرت فرمود:«ثکلتک امک; مادر به عزایت‏بنشیند». «ا تدری ما معنی‏الاستغفار; این استغفاری که کردی معنایش را فهمیدی؟ ». این معنا خطاب به همه ما است. کم‏فروش، کم‏فروشی نکن،چپاول‏گر، چپاول‏گری نکن، دزد، دزدی نکن، خائن، خیانت نکن،بی‏عفت، بی‏عفتی نکن، گران‏فروش، گران‏فروشی نکن، متقلب، تقلب‏نکن. گفتن «استغفر الله‏» با انجام این کارها جور درنمی‏آید. آیا این کارها در روز قیامت‏حساب ندارد؟ «و انذرهم یوم‏الحسرة‏» ای رسول ما! این مردم را بترسان از آن روزی که حسرت‏می‏خورند. آن‏هایی که گناه می‏کنند با کسانی که به کارهای خیرمی‏پردازند، اشک می‏ریزند، اقامه عزای حسینی (ع) می‏کنند، این دوبا هم فرق دارند. می‏گویند آقا ما در بازار بودیم، کنار هم بودیم. آقا در ناز ونعمت‏بهشت است، حور العین در کنارش، نعمتی است که خدا داده،آن‏جا دیگر چشم و هم‏چشمی نیست. خانم هم همین طور، در کمال‏زیبایی و رعنایی، فردای قیامت این زن و مرد هر دو تا بهشتی‏هستند و وارد بهشت می‏شوند به خانم می‏گویند : میل داری با این‏شوهرت در بهشت زندگی کنی؟ به آقا می‏گویند میل داری با این‏خانمت در بهشت زندگی کنی؟ خدا به این خانم و آقا یک زیبایی‏فوق العاده می‏دهد که هیچ کس ندارد، اما یک دسته دیگر آن جاحسرت می‏خورند، این حسرت خوردن‏ها مال آن‏جا است، ما باید در این‏دنیا زمینه را درست کنیم که آن‏جا حسرت نخوریم، چطور زمینه‏درست می‏شود؟ با یاد خدا. «تذکروا» وقتی گناه سراغ انسان مومن می‏آید، او متذکر می‏شود،از خواب غفلت‏برمی‏خیزد، مواظب است که گناه او را آلوده نکند. در روایت داریم اگر یک زن و مرد نامحرم خلوت کنند، سومی آن‏هاشیطان است و آن‏ها را به فساد و تباهی می‏کشاند، لذا باید مراقب‏نفس اماره و شیطان باشیم.

خدا در قرآن می‏فرماید: «لا تجزی نفس عن نفس شیئا» آن روز پول،پارتی و رشوه به درد نمی‏خورد. «لا یقبل منها شفاعة و لا یؤخذمنها عدل و لا هم ینصرون‏» کسی نیست‏به داد انسان برسد، آن روزرا به یاد بیاورید. هر کس در هر جایی هست کلام خدا را بشنود. «و الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا» خدا را به‏یاد می‏آورند می‏گویند آقا اشتباه کردیم، توبه کردیم. وقتی این‏آیه نازل شد، شیطان تمام بچه شیطان‏ها را جمع کرد.

وقتی جمع‏شدند گفتند: آقابزرگ چه فرمایشی دارید؟ گفت: کمرم شکست، صورتم‏سیاه شد، بی‏چاره شدم، یک آیه نازل شده که هر چه ما تلاش کنیم،زحمت‏بکشیم که بنده‏ای را از خدا جدا کنیم و او را به راه فسادبکشانیم، او بعد از گناه توبه می‏کند، وقتی توبه کرد خدا توبه‏او را قبول می‏کند، توبه‏اش که قبول شد زحمت ما به هدر می‏رود.راهی را پیشنهاد کنید که بتوانیم جلوی این آیه بایستیم. هرکدام از این بچه شیطان‏ها یک پیشنهادی دادند. یکی گفت: مااین‏ها را به طرف شهوت می‏بریم. گفت: این راه فایده ندارد. دومی‏گفت‏به طرف مال ، منال، مقام و ریاست می‏بریم. گفت: این هم‏فایده ندارد. هر کدام چیزی گفتند. آخر الامر الخناس بلند شد و گفت: «انالها» من جلوی این آیه را می‏گیرم. هرگاه این بنده خواست توبه‏کند، می‏گویم حالا زود است و نمی‏گذاریم موفق به توبه بشود. ای‏بشر بیدار باش، تمام شیاطین در کمین هستند تو را از مسیر اسلام،قرآن و رهبری جدا کنند مواظب باش کلاه سرت نرود.

آیت الله عباس محفوظی