حکمت گمشده مومن است

یادگیری از نظر اسلام نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است خداوند, اول معلم است و طبق آیه شریفه «و علم آدم الاسماء کلها» آدمی اولین چیزها را از خداوند آموخته است همچنین نزول وحی به پیامبران نیز خود نوعی آموزش به آنان و پیروانشان از جانب خداوند بوده است

توجه به زندگی انسان در طول تاریخ این حقیقت مسلم را بوجود می آورد که انسان به پیشرفت و تغییرات و تحولات تکاملی فراوانی دست یافته و از زندگی انسان اولیه خود را به زندگی متمدن امروزی رسانده است.

انسان توانسته است به فضا سفر نماید و به بسیاری از امراض غلبه کند و به اکتشافات و ابتکارات خارق العاده ای در تکنولوژی و صنعت دست یابد. براستی آیا همه این پیشرفت و موفقیت ها را بصورت تصادفی بدست آورده است یا عوامل خاصی در این مهم نقش داشته اند؟ امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست که همه ملل و جوامع پیشرفت های خود را مرهون آموزش و یادگیری و تربیت نیروهای متخصص و کارآمد هستند.

یادگیری از نظر اسلام نیز از اهمیت به سزایی برخوردار است خداوند، اول معلم است و طبق آیه شریفه «و علم آدم الاسماء کلها» آدمی اولین چیزها را از خداوند آموخته است. همچنین نزول وحی به پیامبران نیز خود نوعی آموزش به آنان و پیروانشان از جانب خداوند بوده است. امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید: «حکمت گمشده مومن است پس به دنبالش بروید ولو آنکه آنرا در نزد مشرکان بیابید، شما از او شایسته تر و سزاوارتر هستید» منظور این است که آموزش علم و یادگیری از لحاظ زمان و مکان در اسلام محدودیتی ندارد و انسان در هر مرحله از سن و شغل و مقام که باشد نبایستی از طلب علم و آموزش غافل باشد زیرا پایه و اصول دین ما که توحید و یگانه پرستی است از طریق علم و اطلاع بر حقایق است نه تقلید کورکورانه و بدون آگاهی، در اینصورت است که به هدف غایی که رسیدن به کمال است دست می یابیم ولی بدون شناخت و آگاهی انسان نمی تواند نیرو و توان خود را برای رسیدن به سعادت و زشتکاری بکار اندازد. گاهی اوقات افراد به علت عدم آگاهی و دانش کافی بعضی اهداف بی ارزش را برای خود و دیگران مهم و عقلایی و با ارزش جلوه می دهند و موجب گمراهی دیگران می شوند. از آنجا که هدف نهایی تعلیم و تعلم همان هدف زندگی است بنابراین اهمیت یادگیری و دانش اندوزی نیز مشخص می گردد. یادگیری در واقع دارای مفاهیم بسیار گسترده ای است و شرایط خاص خود را می طلبد، در مورد یادگیری نظریات بسیاری ارائه شده صاحب نظران بسیاری در مورد آن نظریاتی ارائه داده اند. اختلاف نظرها بیشتر براساس تفسیر و تعبیر پژوهش و آزمایشات و تجربیات آنان است.

یک تعریف کلی که از یادگیری ارائه شده می گوید: «یادگیری عبارت است از تغییراتی که براثر تجربه یا آموزش در رفتار موجود زنده پدید می آید» منظور از تغییر در اینجا خود رفتار می باشد که در اثر آموخته ها تغییر می کند این مسئله شامل رشد طبیعی و بدنی فرد نمی گردد.

در تعلیم و تربیت دو عامل بیشتر از همه دارای اهمیت است که یکی رشد طبیعی و بدنی و دیگری انگیزش است. «این رشد عبارت از پیشرفتی است که فرد از یک مرحله سنی تا مرحله سنی دیگر بدست می آورد و از شرایط لازم یادگیری می باشد. زیرا رشد طبیعی نشان دهنده این مسئله است که فرد برای قبول مسئولیت و آموزش و آموختن به آن حد خاص از رشد رسیده است» نوجوانان حتی در مورد تخمین میزان یادآوری نیز با دشواری در سنین خاص مواجه می شوند که با افزایش سن پیشرفت در این زمینه بدست می آورند بعضی از روان شناسان عقیده دارند که اگر کودکان در دوره های بحرانی از عشق و محبت محروم شوند بعدها نمی توانند نسبت به دیگران عشق ورزی داشته باشند پس باید در هر مرحله از رشد سنی کودکان از توجهات و نیازهای خاص آنان اطلاع داشت و در رفع آنها کوشید تا در دوره های بعد بتوانند به نحواحسن از آن استفاده نمایند، عامل دیگر یعنی انگیزش به معنای «یافتن راههایی برای تهییج و هدایت نیروها به سوی یادگیری است. یکی از انگیزه های اساسی دانش آموزان نیاز آنان به موفقیت است.»

غیر از عوامل نامبرده مسئله ای که در یادگیری حائز اهمیت می باشد هدف است وقتی فرد بداند هدف از یادگیری یک درس چیست این امر باعث می شود او نسبت به این مسئله در درجه اول علاقمند گردد و در مراحل بعدی در رسیدن به هدف موردنظر تلاش و راههای مختلف رسیدن به آنرا امتحان کند.

همچنین به علت علاقه ای که در اثر شناخت به هدف پیدا کرده از شکست و ناکامی دلسرد و ناامید نمی شود و به تلاش خود ادامه می دهد. ولی کسی که برای یادگیری موضوعی هدفی نداشته باشد و نداند که بدنبال چیست چگونه می تواند خود را برای کسب موفقیت در راه رسیدن به آن هدف مجهز شود و با کوچکترین شکستی ناامید می شود و پس بایستی دانش آموزان هنگام انتخاب رشته تحصیلی هدف خود را از ادامه آن مشخص نماید تا بتوانند برای رسیدن به موفقیت تمام همت خود را بکار گیرند.

باید درنظر داشت که اهداف انتخاب شده خارج از توان و استعداد افراد نباشد زیرا بسیار مشاهده شده که خانواده ها برای کودکان خود بدون درنظر گرفتن استعداد و مهارت آنان به برنامه ریزی می پردازند و به خواست و اراده خود و نه درخور توان فرزندانشان برای آنان تصمیم می گیرند که خارج از حیطه قابل دسترس آنان است و خود این امر موجب می گردد که فرد با شکست و ناکامی روبرو گردد و سرانجام موجب تنفر و دلزدگی او از کتاب و معلم و مدرسه و کلیه فعالیتهای آموزشی از طریق «اصل تعمیم» گردد و از ادامه تحصیلات عالی باز بماند زیرا افراد وقتی که با شکست و ناکامی روبرو می شوند اضطراب یادگیری در آنان بوجود می آید و این مسئله مانع مهمی در آموزش آنان می باشد که بایستی از طریق حساسیت زدایی منظم این اضطراب و مدرسه هراسی از بین برده شود. پس بیاد داشته باشیم که با تصمیم گیری اشتباه موجب مدرسه هراسی و اضطراب کودکان نگردیم.

عامل مهم دیگر در یادگیری تقویت است که نباید آن را از نظر دور داشت تقویت یعنی افزایش رفتار. ما بدین وسیله می توانیم رفتاری را اضافه یا کم کنیم. شاید در نگاه اول تقویت را با پاداش یکسان بدانیم ولی با کمی دقت متوجه می شویم که پاداش با تقویت تفاوت دارد زیرا ما از تقویت کننده ها همیشه انتظار افزایش رفتار داریم ولی پاداش همیشه موجب افزایش رفتار نیست بلکه بعضی اوقات ما به افراد پاداش می دهیم که رفتاری را انجام ندهند.

در مسئله تقویت باید متذکر شد که هیچ تقویتی برای همیشه و یا برای تمامی دانش آموزان کاربردهای یکسان ندارد و با توجه به تفاوت فردی در افراد تغییر می کند.

وقتی یک یادگیری می تواند دائمی باشد که در آن تمرین تا رسیدن به مرحله مهارت داشته باشیم زیرا تمرین موجب تقویت نیروی حافظه می گردد و باعث می شود عوامل معینی که مانع از به یاد آوردن آموخته ها می شوند از این طریق برطرف شوند بطور کلی برای یک یادگیری کامل علاوه بر حافظه یعنی یادداری تصورات و اطلاعات عنصر توجه نیز لازم است که آن هم به شرط تمرین کردن و داشتن انگیزه صورت می گیرد.

بدین وسیله آموخته ها و اطلاعات جدید با آموخته ها و اطلاعات قبلی پیوند برقرار می کند و موانع یادگیری از بین می رود. باید دقت کرد که آموزش کاملا نیازمند درک است و بستگی به نحوه یادگیری دارد و با رعایت معیارها و شرایط لازم می توان یادگیری درستی داشت.

پروانه عکاسی نریمانی