استراتژی جدید رشد اقتصادی

تدبیر رهبری جدید چین برای رفع ناهماهنگی های داخلی چیست

جدل به پایان رسیده است. پس از شش سال بررسی گزینه‌ها، چین اکنون با قاطعیت قصد اجرای یک استراتژی جدید برای رشد اقتصادی را دارد.

دست کم این چیزی است که از اجلاس سالانه توسعه چین برداشت می‌شود. این اجلاس مهم‌ترین گفتمان چین با جهان خارج است. در اصول اساسی این استراتژی هیچ نکته تعجب‌برانگیزی وجود ندارد: یک تغییر ساختاری در الگوی سرمایه‌گذاری و رشد صادرات-محور چین با هدف رسیدن به یک اقتصاد متوازن‌تر مشتری مدار و خدمات محور. این تغییر شکل هم نیازها را برطرف می‌کند و هم طراحی خوبی دارد.

چنین استراتژی‌ای به این دلیل اهمیت دارد که به نظر نمی‌رسد این رشد ضعیف اقتصاد جهانی بتواند تقاضای خارجی برای صادرات چین را که زمانی وجود داشت، تامین کند. اما دلیل دیگر ضرورت چنین تغییری این است که به نظر می‌رسد رهبری جدید چین در داخل با طیف گسترده‌ای از ناهماهنگی‌های داخلی روبه‌رو است که فضا را تهدید می‌کند، بر نابرابری‌های درآمدی می‌افزاید و نابرابری‌های منطقه‌ای را نیز افزایش می‌دهد.

این تغییر در استراتژی همچنین تلاشی است تعمدی توسط سیاستگذاران چینی برای اجتناب از سقوط از «خط نگران‌کننده درآمد متوسط». این خط مرحله میانی رکود است که اغلب اقتصادهای نوظهور را وقتی که درآمد سرانه در آنها به آستانه ۱۷۰۰۰ دلار می‌رسد (بر حسب قیمت‌های ثابت بین‌المللی)، به خود گرفتار کرده است.

اقتصادهای در حال توسعه که برای مدت طولانی الگوهای قدیمی را برای رشد خود به کار می‌گیرند، و شاید هم چین، ظرف ۳ تا ۵ سال آینده به این خط نگران‌کننده خواهد رسید.

اما سه دیدگاه در اجلاس امسال توسعه چین وجود داشت که اطمینان می‌داد اکنون یک تغییر ساختاری عمده در دست اقدام است و چین را قادر خواهد کرد که از سقوط به این خط درآمد متوسط اجتناب کند. نخست، یک استراتژی دقیق شهری شدن تدوین شده است که به عنوان ستون اصلی ایجاد توازن به مدد مشتری محوری عمل خواهد کرد. این مساله از سوی رهبران ارشد جدید چین، نخست‌وزیر

لی کشیانگ و معاون وی ژانگ گائولی در مراسم گشایش و اختتامیه اجلاس مورد تاکید قرار گرفت. علاوه بر آن جزئیات این استراتژی نیز در بسیاری از جلسات کاری مطرح شد.

شهری شدن یکی از اجزای سازنده مصرف است زیرا توان خانوارهای چینی را در قدرت خرید بالا می‌برد. درآمد سرانه کارگران شهرنشین بیش از سه برابر درآمد سرانه کارگران روستانشین است.

سهم شهرنشینان چینی از کل جمعیت این کشور در سال ۲۰۱۲ به ۶/۵۲ درصد رسید، تقریبا سه برابر سهم ۱۸ درصدی در سال ۱۹۸۰ و انتظار می‌رود این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۷۰ درصد برسد. اگر روند فعلی شهرنشینی هم گام با اشتغالزایی باشد، چشم‌انداز درآمد خانوارها بسیار امید بخش خواهد بود.

سرعت شهری‌شدن باید تردیدهای غربی‌ها را برطرف کند، تردیدهایی که در نگرانی از آنچه شهرهای بی روح چین خوانده می‌شود یا ترس از سرمایه‌گذاری بیش از حد، ریشه دارد. بر اساس تحقیقی که توسط مک‌کینزی و شرکا انجام شده است، با فرض اینکه سالانه ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر بر جمعیت شهرنشین چین افزوده شود، این کشور تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۲۲۰ شهر بزرگ (دست‌کم یک میلیون نفری) نیاز خواهد داشت. این رقم در سال ۲۰۱۰ تعداد ۱۲۵ شهر بزرگ را نشان می‌داد. علاوه بر این به دلیل آنکه شهرنشینی فرآیندی سرمایه‌بر است و سهم سرمایه چین به ازای هر کارگر، که یک عامل کلیدی رشد بهره‌وری است هنوز در سطح تنها ۱۳ درصد این سهم در ایالات متحده و ژاپن است، چین دلیل خوبی دارد برای اینکه طی سال‌های پیش رو همچنان یک اقتصاد به شدت جذب‌کننده سرمایه‌ باقی بماند.

آنچه این روزها تازگی دارد تمرکز بر جنبه‌های منفی شهری‌شدن به خصوص مساله مصادره زمین و فرسایش محیط زیست است. در اجلاس امسال یک چارچوب جامع برای «بوم-شهر» (اکو- سیتی) ارائه شد تا با هر دوی این نگرانی‌ها مقابله شود. این چارچوب مشخصاتی را در بر دارد که یک الگوی جدید برای شهری‌شدن ارائه می‌کند. در این الگو بر استفاده فشرده از زمین، الگوهای تلفیقی برای حمل‌و‌نقل‌ محلی، مواد سبک‌تر برای ساختمان‌سازی و منابع انرژی بدون کربن تاکید شده است.

دومین دیدگاه مطرح شده در اجلاس توسعه چین، تمرکز دولت جدید بر تقویت شبکه تامین اجتماعی به عنوان یکی از ارکان یک جامعه مدرن مصرف‌گرا است. به خاطر نظام کهنه ثبت خانوارها در چین، موسوم به هوکو، دسترسی به خدمات عمومی و مزایای آن قابل انتقال نیست.

در نتیجه کارگران مهاجر- طبقه فقیری از جامعه که جمعیتی ۱۶۰ میلیون نفری را تشکیل می‌دهند- از دسترسی به خدمات بهداشت و درمان، تحصیلات و تامین اجتماعی دولتی محروم مانده‌اند.

حفره‌های خالی شبکه تامین اجتماعی باعث شده‌اند که بر سطح بالای پس‌اندازهای پیشگیرانه مردم افزوده شود. این باعث می‌شود شکافی بین افزایش درآمد نیروی کار و قدرت خرید ایجاد شود. در اجلاس مذکور، رهبران چینی قاطعانه اظهار کردند که اصلاح هوکو هم‌اکنون مورد توجه خاص قرار گرفته است.

گرچه چنین عزمی قابل ستایش است، اما لازم است که این تلاش‌ها همراه شوند با افزایش مزایا. نظام بازنشستگی چین تنها ۴۳۰ میلیارد دلار دارایی تحت مدیریت دارد.

لو جیوی، وزیر جدید دارایی چین پیشنهادی را در این زمینه دریافت کرد که این کشور بخشی از ذخایر ارزهای خارجی خود را صرف تامین بودجه چنین اقداماتی کند. متاسفانه وی از چنین پیشنهادی استقبال نکرد.

آخرین و احتمالا مهم‌ترین دیدگاهی که در این اجلاس مطرح شد، مربوط بود به کیفیت عملکرد رهبران جدید چین. تیم رهبری جدید چین، از رییس‌جمهوری شی جین‌پینگ گرفته تا نخست‌وزیر لی کچیانگ، به لحاظ توانایی در تحلیل، برآورد خطرات، الگوسازی و یافتن راه‌حل‌های مبتکرانه برای مشکلات دشوار، بسیار ماهر است. علاوه بر این، تحت حمایت سازمانی کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات، دولت چین به منابع قابل توجهی برای تدوین یک استراتژی جامع اقتصادی دست یافته است.

اما در نهایت چیزی بیش از سیاست‌های قوی و مهارت‌های تحلیلی برای مقابله با چالش‌های اقتصادی لازم است. ما شاهد نمونه‌های ناخوشایندی بودیم که طی سال‌های اخیر در غرب بارها تکرار شد و هیچ تضمینی وجود ندارد که رهبران تازه به قدرت رسیده چین بتوانند از شکست‌های مشابهی اجتناب کنند.

نگرش و استراتژی برای درک «رویای چینی» حیاتی است و رهبران جدید این کشور هم‌اکنون خواستار ایجاد آن هستند. اما لازمه آن شجاعت و عزم راسخ برای مقابله با مانعی که شاید بزرگ‌ترین سد راه آنها باشد، هست: مقاومت از سوی بلوک‌های قدرت محلی و استانی که سنگربندی‌های عمیقی هم دارند. در این جبهه بسیار حساس، کلام قدرتمند باید همراه شود با اقدامات بزرگ.

مترجم: شادی آذری

منبع: پراجکت سندیکیت