بیماریهای قلب و عروق

با توجه به اینكه بیماریهای قلبی و عروقی در جهان و در كشور ما نیز شایعترین عامل مرگ و میر انسانها هستند اطلاع رسانی درست و مناسب در مورد آنها لازم است

با توجه به اینكه بیماریهای قلبی و عروقی در جهان و در كشور ما نیز شایعترین عامل مرگ و میر انسانها هستند اطلاع رسانی درست و مناسب در مورد آنها لازم است . قلب عضوی در قفسه سینه است كه كار آن به جریان درآوردن خون درون رگهای بدن است تا اكسیژن و مواد غذایی به همه یاخته ها و اعضاء بدن برسد ، بهمین دلیل سالم بودن و عملكرد درست آن در سلامت انسان نقش حیاتی دارد .

قلب انسان از چهار حفره تشكیل شده است . دو حفره سمت راست و دو حفره در سمت چپ كه حفره های هر طرف با هم در ارتباط هستند . كار حفره های سمت چپ دریافت خون اكسیژن دار از سیستم گردش خون ریه ها و تلمبه كردن آن به درون سیستم گردش خون عمومی بدن است و كار حفره های سمت راست قلب دریافت خون جمع آوری شده از اعضاء بدن و فرستادن آن برای اكسیژن گیری مجدد به ششهاست.

برای آنكه عملكرد قلب در تمام طول عمر و در همه ساعات خواب و بیداری ادامه داشته باشد ، یك سیستم الكتریكی خودكار در قلب وجود دارد كه تنظیم زمانبندی انقباض و انبساط حفره های قلب و باز و بسته شدن دریچه های آنرا بعهده دارد. این سیستم الكتریكی بسته به نیاز فعالیتهای مختلف جسمی و تحت تاثیر یك سیستم عصبی خودكار تنظیم ضربان قلب را انجام می دهد.

حفرات قلب را عضلات قلبی تشكیل می دهند كه با انقباض و انبساط منظم موجب تلمبه شدن خون از درون قلب به دستگاه گردش خون می شوند.

عضلات قلبی نیز همانند سایر بافتهای بدن نیازمند اكسیژن و مواد غذایی هستند تا زنده بمانند و بتوانند وظیفه خود را انجام دهند. این نیاز با رساندن خون اكسیژن دار از راه سرخرگهای تاجی قلب تامین می شود كه اولین رگهایی هستند كه از سرخرگ خروجی اصلی قلب منشعب می شوند .

تنگ شدن یا بسته شدن این رگها علت بروز بیماری عروق قلب است كه شایعترین و مهمترین بیماری قلبی است و از عوارض آن سكته قلبی و نارسایی قلب می باشد.

عوامل متعددی در بروز این مشكل دخالت دارند كه هر كدام از طریقی موجب گرفتگی عروق می شوند.

عوامل خطر در ابتلاء به بیماری عروق تاجی قلب به دو دسته تقسیم می شوند :

۱) دسته اول ، عوامل خطر تغییرناپذیر هستند : جنس مذكر ، سن بالا و سابقه خانوادگی.

۲) دسته دوم ، عوامل خطر تغییرپذیر هستند : زیادی فشار خون ، زیادی چربی خون ، استعمال دخانیات ، ابتلاء به بیماری قند ، چاقی و شیوه زندگی كم تحرك.

بیماری عروق قلب در مردان شایعتر است و در سنین پایینتری نسبت به زنان دیده می شود. البته زنان هم پس از یائسگی به همان اندازه مردان همسال خود در معرض ابتلاء خواهند بود. با توجه به اینكه این بیماری در افرادی كه سابقه خانوادگی آنرا دارند بیشتر دیده می شود و با افزایش سن احتمال ابتلاء به آن بیشتر می شود ، برای پیشگیری و كاهش عوارض احتمالی آن باید به عوامل خطر تغییرپذیر توجه بیشتری كرد.

سیگار و دخانیات مهمترین عامل خطری هستند كه باید مهار شوند. هر فرد سیگاری خطر ابتلاء به سكته قلبی را برای خود ۵ برابر و برای اطرافیان دو برابر می كند و هر چه مقدار و مدت مصرف دخانیات بیشتر باشد این خطر بیشتر است. برخی پژوهشگران معتقدند آلودگی هوای شهری نیز تاثیر مستقلی بر قلب و عروق دارد.

چاقی و زیادی چربی خون دو عامل خطر دیگر هستند كه برای تغییر آنها باید از ورزش و تغذیه صحیح كمك گرفت. ورزش حداقل ۳ روز در هفته به مدت نیمساعت بطوری كه موجب افزایش چشمگیر ضربان قلب شود ، از خطر ابتلاء به بیماری قلبی می كاهد. در واقع فعالیت جسمی برای آنكه در پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی مؤثر باشد ، باید سریع و پرتحرك ، منظم و از كودكی تا پایان عمر مداوم باشد.

چربی خون انواع مختلفی دارد كه زیادی مقدار نوع كلسترولی سبك آن عامل خطر مهمی برای بیماری عروق قلب است. برعكس نوع كلسترولی سنگین آن از ابتلاء به بیماری قلبی پیشگیری می كند. برای افزایش نوع خوب و كاهش نوع بد چربی خون علاوه بر افزایش ورزش و فعالیت جسمی باید از غذاهای حاوی كلسترول مانند روغنهای حیوانی ، پوست مرغ ، زرده تخم مرغ و گوشت قرمز كمتر مصرف كرد و میزان چربی رژیم غذایی را محدود نمود و از میوه ها و سبزیجات بیشتر استفاده كرد.

زیادی فشار خون عامل خطر دیگری است كه تعریف آن بالاتر بودن فشارخون انقباضی و انبساطی ( بیشینه و كمینه) به ترتیب از ۱۴۰ و ۹۰ واحد ( میلیمتر جیوه) است . البته مقدار فشار خون ایده آل ۱۲۵ روی ۷۵ است. برای پیشگیری از زیادی فشارخون به ورزش و كاهش مصرف نمك در رژیم غذایی توصیه می شود. در مبتلایان به پرفشاری خون كه نیازمند به دارو هستند ، مصرف منظم آنها برای پیشگیری از عوارض زیادی فشارخون توصیه می شود.

غیر از بیماری عروق قلب ، بیماری مهم دیگر قلب روماتیسم قلبی است. این بیماری ناشی از اثرات جانبی یك عامل عفونی است كه معمولا موجب گلودرد در كودكان ۵ تا ۱۵ ساله می شود. البته همه گلودردها ناشی از این میكروب نیستند و همه مبتلایان به این نوع گلودرد نیز به روماتیسم قلبی دچار نمی شوند. این بیماری با بروز نارسایی قلبی یا تنگ یا گشاد شدن دریچه های قلبی خود را نشان می دهد و بخصوص برای زنانی كه باردار می شوند مشكلاتی پدید می آورد. برای پیشگیری از این بیماری مراجعه به پزشك در موقع بروز گلودرد در كودكان و پزهیر از درمان خودسرانه آنان توصیه می شود.

● پیام های بهداشتی بیماریهای قلب و عروق

▪ ‌سیگاریها در دهه سوم و چهارم زندگی خود ۵ برابر دیگران احتمال ابتلا به حمله قلبی دارند یكسال پس از ترك سیگار خطر بیماری عروق قلب نصف میشود و ۱۵ سال پس از ترك ، خطر نسبی مرگ ناشی از بماری قلبی به حد افراد غیرسیگاری می رسد تنگی نفس ، تپش قلب و افزایش فشارخون از اثرات قلبی زودرس استعمال دخانیات است

▪ ‌استعمال سیگار به تنهایی خطر بیماری عروق قلبی را بطور متوسط ۲ برابر می كند سیگار عامل ۲۱ درصد بیماریهای قلبی كشنده است دود سیگار مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی را برای همسران و فرزندان افراد سیگاری ۳/۱ برابر می كند اضطراب خطر سكته قلبی مجدد را دو برابر و مزگ را ۳ برابر می كند افسردگی در ۲۵ درصد بیماران دچار ناراحتی قلبی حاد دیده می شود و مرگ ومیر آنان را ۴ برابر می كند مصرف نمك زیاد موجب ۴۴ درصد افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری عروق قلب است مصرف نمك زیاد موجب ۳۲ درصد افزایش خطر بروز سكته مغزی است مصرف نمك زیاد موجب ۸۹ درصد افزایش خطر مرگ و میر سكته مغزی است

‌▪ آلودگی هوا احتمالا اثر مستقلی در ابتلاء به بیماریهای قلبی دارد سیگاریها ۴ برابر دیگران در معرض سكته مغزی هستند.

‌‌▪ اگر كسی حتی با ۱ درصد از دود سیگار یك فرد سیگاری مواجه شود خطر بیماری قلبی در او ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش می یابد.

‌▪ مقدار اسید اوریك خون كه با خوردن زیاد از حد گوشت و حبوبات افزایش می یابد در برخی. پژوهشها مستقلا عامل خطر بیماری عروق قلب شناخته شده است. فعالیت جسمی خطر بروز بیماری عروق قلب را نصف می كند.

‌▪ عادت همیشگی به ورزش در افرادی كه دچار سكته قلبی می شوند ، بخت زنده ماندن را دو برابر می كند

▪ ‌تحرك جسمی احتمال بروز سكته مغزی را كم می كند تحرك جسمی احتمال بروز بیماری قند را كم می كند

‌▪ مصرف بیش از حد شیرینی ها و چاقی خطر بروز بیماری قند را می افزاید كه خود عامل خطری برای بیماری عروق قلب است پیاده روی تند ، دوچرخه سواری و شنا بهترین نوع فعالیت جسمی برای پیشگیری از بیماری قلبی هستند

‌▪ سكته قلبی ممكن است در هر ساعتی از شبانه روز چه در حال استراحت و چه در حال فعالیت رخ دهد

▪ ‌تنشهای روانی ، هیجانها و عصبانیتهای بیش از حد خطر ابتلا، به بیماری عروق قلب و سكته قلبی را می افزاید

‌▪ چاقی ، مصرف نمك و مشروبات الكلی ، تنشهای روانی و سابقه خانوادگی عوامل خطر برای زیادی فشارخون هستند

▪ ‌زیادی فشارخون با تغذیه درست و در موارد لزوم استفاده از دارو درمانپذیر است

‌▪ سابقه خانوادگی ، مصرف دخانیات ، زیادی فشار و چربی خون ، بیماری قند ، چاقی ، كم تحركی و تنشهای روانی عوامل خطر بروز سكته قلبی هستند.

▪ ‌پرهیز از مصرف چربیهای حیوانی ، روغنهای نباتی جامد ، پوست مرغ و محدودیت مصرف زرده تخم مرغ و گوشت قرمز در پیشگیری از چاقی ، زیادی فشار و چربی خون و بیماری عروق قلب نقش دارند

▪ ‌ورزش و رعایت رژیم غذایی درست در پیشگیری و حتی درمان تصلب شرایین نقش دارند

‌▪ چاقی عامل خطری برای زادی فشارخون ، بیماری قند ، سكته های قلبی و مغزی است

▪ ‌اضافه وزن و چاقی خطر بیماری عروق قلب را حداقل ۵۰ درصد می افزاید

▪ گلودردهای كودكان را باید پزشك درمان كند تا از خطر ابتلاء آنان به بیماری قلبی جلوگیری شود

▪ بیماران قلبی و مبتلایان به فشار خون هرگز نباید بطور خودسرانه و یكدفعه داروی خود را قطع كنند یا تغییر دهند

▪ برخی پژوهشها نشان میدهند رعایت بهداشت دهان و دندان در پیشگیری از عوارض قلبی مؤثر است

▪ تنگی نفس در هنگام فعالیت یا خواب ، ورم پاها و پلكها و تكرر ادرار شبانه از نشانه های غیر اختصاصی نارسایی قلبی هستند

▪ درد چند دقیقه ای قفسه سینه در هنگام فعالیت یا هیجان و تنگی نفس هنگام فعالیت یا خواب از علائم بیماری عروق قلب است.

▪ ورزش منظم راهی برای سلامت فلب است

▪ با ورزش منظم خود را در مقابل حملات قلبی محافظت كنیم

▪ اگر از جوانی عادت به ورزش نداشته اید ، قبل از شروع فعالیت جسمی با پزشك مشورت كنید

▪ فعالیت جسمی برای سلامت قلب باید پرتحرك ، منظم و مداوم باشد

▪ با كاهش مصرف چربیها ؛ به ویژه نوع جامد آن ، نمك و گوشت قرمز و افزایش مصرف میوه ها ، سبزیها و گوشت ماهی و ماكیان خود را در مقابل سكته های قلبی و مغزی بیمه كنید

● حقایقی در بارهٔ درد قلبی

الف) درد قلبی چیست ؟

▪ درد قلبی، احساس درد یا ناراحتی در قفسهٔ سینه است كه زمانی كه خون كافی به قلب نمی رسد اتفاق می افتد. علامت شایعی در بیماری عروق كرونر قلب (CHD) است كه هنگامی كه رگهای خونرسان قلب بر اثر آترواسكلروز دچار تنگی و انسداد می شوند اتفاق می افتد.

▪ درد قلبی همانند یك درد فشارنده یا تیز احساس می شود كه معمولاً در زیر استخوانهای سینه است ولی گاهی در شانه ها، دستها، گردن، فك و پشت نیز احساس می شود. درد قلبی معمولاً با فعالیت آغاز می شود. و معمولاً با چند دقیقه استراحت یا مصرف داروهای درد قلبی تجویز شده كاهش میابد.

ب) چه چیزی باعث شروع درد قلبی می شود؟

▪ دوره های درد قلبی زمانی اتفاق می افتد كه قلب نیاز به اكسیژن بیشتری از اكسیژن موجود در خون تغذیه كنندهٔ قلب دارد. فعالیت بدن شایع ترین عامل آغاز كنندهٔ درد قلبی است . سایر آغاز كننده ها می توانند فشار روحی، گرما یا سرمای شدید، مصرف غذای سنگین، الكل یا سیگار باشند.

---