گلوگاه های توسعه فن آوری نانو در كشور

بی شك برای تسهیل جریان توسعهٔ فناور ی نانو در كشور باید موانع مختلفی را از جلوی پای محققان, كارآفرینان و صنعتگران برداشت با این حال به نظر می رسد كه برخی از این موانع از مابقی محدودكننده تر باشند و در عمل سرعت توسعه با این گلوگاه ها تعیین شود

بی‌شك برای تسهیل جریان توسعهٔ فناور‌ی‌نانو در كشور باید موانع مختلفی را از جلوی پای محققان، كارآفرینان و صنعتگران برداشت. با این حال به نظر می‌رسد كه برخی از این موانع از مابقی محدودكننده‌تر باشند و در عمل سرعت توسعه با این گلوگاه‌ها تعیین شود. همچنین برخی از این موانع مادر مشكلات دیگری هستند و با رفع آنها مسائل زیادی به خودی خود مرتفع می‌شوند. بر خلاف انتظاری كه می‌رود، مشكلات اصلی در كشور به خصوصیات این فناوری مربوط نمی‌شود، بلكه در مسائل عمومی كشور است كه هر فناوری دیگری نیز می‌تواند درگیر آن شود. در اینجا سعی می‌شود چهار مورد از مسائل ریشه‌ای كه محدود كنندهٔ توسعهٔ كل كشور و به طور خاص فناوری‌های ‌نو مثل فناوری‌نانو می‌باشند، تشریح شود:

مسایل مدیریتی

بی شك یكی از بنیادی‌ترین معضلات اداری كشور ما ضعف در نظارت و ارزیابی است. مدیریت بدون تشویق و تنبیه بی معناست و تشویق و تنبیه بدون ارزیابی میسر نخواهد بود. سازمان‌ها عمدتاً برای ارزیابی سیستم خود به ذكر اعدادی می‌پردازند، كه شاخص جامع و مانعی برای عملكرد سازمان آنها نیست. این رویه موجب تكرار اشتباهات می‌شود و از طرفی با سختگیری شدید نیز نمی‌توان سازمانی را اصلاح كرد. حدوسط میان سختگیری و سهل‌انگاری بی‌جا ، وضع شاخص‌های كمی فراوان و پیچیده‌ای است كه با جمع همه آنها بتوان نمره‌ای را از صفر تا ۲۰ به سازمان‌ها و افراد اعطا كرد. برای وزن‌دهی به شاخص‌ها نیز می‌توان با معدل‌گیری از نظرات كلیه مدیران، ذی‌نفعان و دست‌اندركاران از طریق روش‌های استاندارد ‌SMART یا AHP به سرعت به اختلاف نظرات پایان داد. قطعاً نظارت و ارزیابی دقیق و منصفانه كلید حل بسیاری از ناكارآمدی‌های مخفی سازمان‌هاست و آنهایی كه كارآترند از چنین سیستمی بیشتر استقبال می‌كنند.یكی دیگر از مشكلات مدیریتی (یا به عبارتی فرهنگی- اجتماعی) به عدم تعامل سازمان‌ها برای شكل دهی زنجیره ثمردهی دانش بر می‌گردد. همایش‌های مختلفی برای همكاری دانشگاه و صنعت برگزار شده است اما هنوز وزارتخانه‌های مرتبط به اشتراك نظر چندانی در عقیده و عمل نرسیده‌اند. یكی از مدل‌های همكاری علم و صنعت، نظام ملی نوآروی و حمایت قانونی از مالكیت‌های فكری است. اگر چه همه به اهمیت این امر اعتراف دارند، اما در صحنهٔ اجرا هماهنگ عمل نمی‌شود. به عنوان مثال پیش‌بینی می‌شود كه با تصویب قوانین ثبت اختراع، عدهٔ‌ زیادی در صنعت به علت عدم اطلاع، گرفتار ضررهایی هنگفت شوند و عده‌ای كه هزینه ثبت اختراع خود را می‌پردازند، موفق به ثبت نشوند یا نتوانند در هیچ دادگاهی از حق خود دفاع كنند.امید است با توجه همگان به ظرایف كار این معضل با كمترین هزینه مرتفع شود.

مسائل فرهنگی- اجتماعی

همان طور كه اشاره شد یكی از مسائل مدیریتی، عدم تعامل سازمان‌هاست،‌اما اگر بیشتر مسئله را بشكافیم می‌بینیم كه نظر سازمان‌ها معمولاً نظر یك فرد است، كه اعتقاد زیادی به تعامل سازندهٔ سازمان خود با سازمان‌های دیگر را ندارد، یا فرهنگ عدم تعامل را به عنوان یك نقیصه و خسارت فردی و سازمانی به رسمیت نمی‌شناسد. به عنوان تأییدی از گذشته خوب است به كشور ژاپن و اتحادیهٔ اروپا نگاه كنیم، كه علی‌رغم صرف مجموع بودجه‌ای بیشتر از آمریكا در فناوری نانو، به علت ضعف در هماهنگی ملی در بسیاری از زمینه‌ها از آن عقب‌ترند. به عنوان مثال در كشور آمریكا میزان تأسیس شركت‌های مبتنی بر نانوفناوری به میزان تكان‌دهنده‌ای بالاتر از سایر كشورهاست. علت این امر در پیشتازی این كشور در تولید علوم نانو نیست، بلكه در زیرساخت‌های مدیریت فناوری است كه سبب شده نشاط كارآفرینی برای هر موردی از جمله فناوری نانو بالا باشد. یكی از راه‌های برون رفت از این معضل ، نقش بسیار پر رنگ رئیس‌جمهور در قوانین موضوعه كشور است. شاید به همین دلیل موضوع میان سازمانی فناوری‌نانو نیز در یك نهاد وابسته به ریاست جمهوری پیگیری ‌شده است. در مورد فناوری نانو، طبیعت میان رشته‌ای و سرعت تحولات آن (به عنوان یك فناوری نوظهور) نیاز به همگرایی و همكاری‌ میان سازمانی را بیش از پیش محرز می‌كند. به نظر می‌رسد كه در آینده، كشورهایی سهم بیشتری از ثمرات این انقلاب فناوری داشته باشند كه همكاری ملی و بین‌المللی آنها عمیق‌تر باشد.

مسائل اقتصادی

مثل هر امر دیگری، فناوری‌نانو نیز هنگامی می‌تواند اثرگذار باشد، كه توسعهٔ آن بر دوش مردم باشد. در حال حاضر افراد سرمایه‌دار زیادی هستند كه حاضر به قبول ریسك نیز می‌باشند؛ با این حال با سر جمع كردن قوانین متعدد كشور به این نتیجه می‌رسند كه بسیار به صرفه‌تر است، پول خود را در گرو فناوری‌های قدیمی‌تر و یا حتی تجارت‌های غیر مولد (مثل املاك و مستغلات یا طلا و میوه‌جات) قرار دهند. بی‌شك هر توسعه‌ای وابسته به موازنه عرضه و تقاضاست و نمی‌توان به صورت فرمایشی یك فناوری را تا مدت زیادی به پیش برد. از این رو اصلاح قوانین، حذف بروكراسی و حمایت بیشتر دولت از تأسیس شركت‌های فناوری نانو پیشنهاد می‌شود. احتمالاً در قبول اكثر مسائل فوق‌الذكر همهٔ افراد اتفاق نظر دارند، اما برای مشاهدهٔ اشتراك نظر در صحنهٔ اجرا و همخوانی جزئیات عملیاتی، باید منتظر آینده ماند.

منبع:www.irannano.org