کم‌خونی فقر آهن

کاهش مقدار گلبول قرمز را کم‌خونی می‌نامند. گلبول قرمز دارای هموگلوبین که یک پروتئین غنی از آهن است و اکسیژن را از ریه به بافت‌های بدن می‌رساند. با کاهش گلبول‌های قرمز و نرسیدن …

کاهش مقدار گلبول قرمز را کم‌خونی می‌نامند. گلبول قرمز دارای هموگلوبین که یک پروتئین غنی از آهن است و اکسیژن را از ریه به بافت‌های بدن می‌رساند. با کاهش گلبول‌های قرمز و نرسیدن اکسیژن کافی به بافت‌ها، سرعت ضربان قلب افزایش می‌یابد تا خون بیشتری به گردش درآید. کم‌خونی شدید و مزمن می‌تواند مشکلات جدی نظیر بزرگ شدن عضله قلب و حتی نارسایی قلبی را به وجود آورد.

کم‌خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم‌خونی در جهان است و حدود ۲ میلیارد نفر درگیر آن هستند و شایع‌ترین نوع آن کمبود آهن ناشی از سوء‌‌تغذیه است. عمده آهن بدن در هموگلوبین است که در یک شخص بالغ حدود ۴ تا ۵ گرم و ذخیره آهن نیز حدود یک گرم می‌باشد. میزان هموگلوبین به سن و جنس، فعالیت فیزیکی، وضعیت بدن، محیط زیست و رژیم غذایی وابسته است.

علل کم‌خونی بسیار متنوع است و شامل ژنتیک، رژیم غذایی نامناسب، سوءجذب، سوءتغذیه، خونریزی‌های شدید و مزمن مانند خونریزی معدی- روده‌ای، قاعدگی، دیالیز، زایمان‌های مکرر، سرطان، مصرف داروهایی چون آسپرین و ایبوبروفن یا بیماری‌های مغز استخوان، شیمی‌درمانی، نارسایی کلیوی، کمبود ویتامین۱۲B و فولات و افزایش نیاز به مصرف آهن در دوران رشد کودکی و نیز در بارداری و شیردهی می‌باشد. خانم‌ها با قاعدگی در طول یک سال حدود ۷/۰ گرم آهن از‌دست می‌دهند که حتما باید جایگزین شود.

افراد مبتلا به زخم معده، بیماری مزمن کلیه، دیابت، سرطان، آرتریت روماتوئید، التهاب روده، دریچه مصنوعی قلب، افراد بالای ۶۵ سال و بیماران تحت عمل جراحی، رژیم غذایی ناکافی و افراد مبتلا به تومورهای دستگاه گوارش بیشتر در معرض خطر کم‌خونی هستند.

علائم: کم‌خونی فقرآهن یک علامت است و به صورت تدریجی ظاهر می‌شود. در مراحل اولیه با خستگی زودرس و بی‌حوصلگی و به مرور زمان با اختلال تمرکز حواس، تپش‌قلب، رنگ پریدگی، سردرد، گیجی، تغییرات خلق و حافظه، بیقراری، خواب‌آلودگی، عصبانیت، تغییرات قاعدگی، شقاق گوشه‌های لب، التهاب زبان، شکنندگی و صاف و یا قاشقی شدن ناخن‌ها در مراحل پیشرفته، ریزش مو، گزگز و مورمور شدن دست‌ها و انگشتان، علاقه شدید به خوردن رنگ، خاک، یخ و... که پیکا نامیده می‌شود و حتی افت تحصیلی دانش‌آموزان. کم‌خونی فقر آهن ممکن است علائم دیگر را تشدید کند مانند سردرد میگرنی یا درد قفسه سینه در تنگی عروق کرونر قلب.

درمان: در افراد بدون علامت، آهن خوراکی کافی است و فرآورده‌های آن با معده خالی مصرف می‌شوند ولی به علت این که قرص و ترکیبات آهن باعث تحریک مخاط معده می‌شود، بهتر است بعد از غذا مصرف شود، هر چند جذب آن کمتر می‌شود. مصرف مکمل‌های آهن را باید حداقل تا ۳ ماه پس از طبیعی شدن آزمایش خون ادامه داد و در خانم‌هایی که سابقه کم‌خونی یا قاعدگی طولانی دارند، بهتر است بعد از درمان، در دوره قاعدگی قرص آهن مصرف کنند. در افرادی که تحمل آهن خوراکی ندارند یا به‌‌رغم درمان خوراکی کمبود آهن باقی است و یا نارسایی قلبی عروقی دارند ممکن است از تزریق گلبول‌های قرمز یا درمان با آهن تزریقی استفاده شود.

دکتر مهرانگیز توتونچی