کرامت رضوی

امام رضا علیه السّلام فرمود کسی که پرهیز از گناه ندارد دین ندارد و کسی که تقیه نداشته باشد ایمان ندارد, و گرامی ترین شما نزد خدا کسی است که بیشتر تقیه کند

● کرامت در قرآن

آیات بسیاری درباره کرامت در قرآن آمده است. در اینجا به چند نمونه از این بسیار اشاره می شود:

وَ مَنْ یُهِنِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ‏ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ ما یَشاءُ (۱)

و هر کس را خدا خوار کند، کسی او را گرامی نخواهد داشت! خداوند هر کار را بخواهد(و صلاح بداند) انجام می‏دهد!

إِنَّ أَکْرَمَکُمْ‏ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ (۲)

گرامی‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!

وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‏ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً (۳)

ما آدمیزادگان را گرامی داشتیم؛ و آنها را در خشکی و دریا، (بر مرکبهای راهوار) حمل کردیم؛ و از انواع روزیهای پاکیزه به آنان روزی دادیم؛ و آنها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کرده‏ایم، برتری بخشیدیم‏.

امام‏ رضا علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل فرماید که فرمود: از گرامیداشت سر باز نمی‏زند مگر الاغ، سؤال شد: معنای آن چیست؟ فرمود: به این معنا که بوی خوشی را بر شخص عرضه نمایند و او از استشمام آن خودداری نماید، و در مجلس برایش جا باز کنند و او ننشیند، هر که از این دو خودداری کند آنچنان باشد که حضرت فرموده‏اند

● معنای کرامت

کلمه کرامت با وجود استعمال زیادش در میان اذهان معنای مبهمی دارد که لازم است به معنای ریشه ای آن پرداخت.

الْکَرَمُ‏: بخشش و نعمت دادن، هر گاه خدای تعالی با این واژه وصف شود اسمی است برای احسان و نعمت بخشیدن ظاهر و روشن او مثل آیه:

(فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌ‏ کَرِیمٌ‏- ۴۰/ نمل).

و هر گاه انسان با واژه- کرم- وصف شود در آن صورت اسمی است برای اخلاق و افعال پسندیده‏ای که از انسان ظاهر میشود و واژه- کریم- تا وقتی که آن اخلاق و رفتار ظاهر نشود گفته نمیشود. بعضی از علماء گفته‏اند:«الْکَرَمُ‏ کالحریة الّا انّ الحرّیّة قد تقال فی المحاسن الصغیرة و الکبیرة».

[یعنی صفت کرم و بخشندگی مثل صفت جوانمردی است جز اینکه جوانمردی و حریث در خوبیهای کوچک و بزرگ هر دو بکار میرود].

ولی- کرم- گفته نمیشود مگر در نیکی‏ها و محاسن بزرگ مثل کسی که مالی را در راه تجهیز سپاهیانی که در راه خدا می‏جنگند می‏بخشد و انفاق میکند (۱) یعنی آسمانهای هفتگانه در جنب کرسی چیزی نیست مگر مانند حلقه‏ای که در زمین پهناور و دشتی افتاده باشد که این تشبیه عظمت و احاطه کرسی را بر- آفرینش می ساند.

و همچنین در تحمل کفالت از ریخته نشدن خون مردم. در آیه: (إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ‏) جز این نیست که با ظاهر شدن افعال پسندیده از انسان شریف‏ترین و گرامی‏ترین آنها آن کارهائی است که خوشنودی و رضای خدای تعالی و وجهه خدایی هدف آن کار باشد پس کسی که با کردارهای نیکش و عملش چنین قصدی داشت او متقی است.‏(۴)

● کرامت در کلام امام رضا صلوات الله علیه

- امام‏ رضا علیه السّلام فرمود: کسی که پرهیز از گناه ندارد دین ندارد و کسی که تقیه نداشته باشد ایمان ندارد، و گرامی‏ ترین شما نزد خدا کسی است که بیشتر تقیه کند. پرسیدند: ای پسر رسول خدا تا چه زمان؟ فرمود: تا روزی که زمان آن مشخص شده و آن روز، روز خروج قیام‏کننده ماست، هر کس قبل از خروج قائم ما تقیه را ترک کند از ما نیست. پرسیدند: ای پسر رسول خدا! قائم شما اهل بیت کیست؟ فرمود: چهارمین از اولاد من که فرزند سیده کنیزان است، خداوند به وسیله او زمین را از هر ستمی پاک می‏سازد.(۵)

پس از شهادت امام رضا و آمدن مأمون به بغداد، خاندان عباسی هنوز هم او را به جهت اعطای مقام ولایت عهدی به امام رضا سرزنش می‏کردند، مأمون در توجیه عمل خود فضایل امام رضا (ع) را برای آنان بازگو کرده و می‏گفت: این خاندان علم و حکمت را از پدران خویش به میراث برده‏اند و در کرامت و اخلاق والا بی‏مانند هستند

- امام‏ رضا علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل فرماید که فرمود: از گرامیداشت سرباز نمی‏زند مگر الاغ، سؤال شد: معنای آن چیست؟ فرمود: به این معنا که بوی خوشی را بر شخص عرضه نمایند و او از استشمام آن خودداری نماید، و در مجلس برایش جا باز کنند و او ننشیند، هر که از این دو خودداری کند آنچنان باشد که حضرت فرموده‏اند. (۶)

حضرت رضا علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّی اللَّه علیه و اله فرمودند: ای علی از کرامت‏ مؤمن در نزد خداوند آن است که برای او وقتی معین قرار نداده است، و هر گاه گرفتار مصیبت و یا شری شد او را بطرف خود می‏برد.(۷)

بزنطی از ابو الحسن علیّ بن موسی الرضا (علیه السلام) نقل کرده است که حضرت علیّ(علیه السلام) فرمود: از پذیرفتن احترام خودداری نمی‏کند مگر الاغ، از امام‏ رضا (علیه السلام) پرسیدم: منظور چیست؟ فرمود: آن کرامت‏ [احترام‏] شامل بوی خوش و جا دادن در مجلس می‏شود که هر کس این دو را نپذیرد چنان است که گفته شد. (۸)

● کرامت خداوند به امام رضا علیه السلام

بزرگترین کرامت خداوند به یکی از بزرگترین بندگان صالحش یعنی امام رضا علیه السلام به دنیا آمدن فرزند ش امام جواد بوده است.

روایتست از صفوان بن یحیی که گفت با امام‏ رضا(علیه السلام) بودیم و از ایشان سؤال میکردیم از تو پیش از آنکه حق تعالی کرامت‏ کند به تو ابو جعفر را بودی تو که میفرمودی که: اکرام خواهد فرمود: به من حق جل و علا پسری پس بدرستی که بتو کرامت‏ کرده و چشمهای ما به وی روشن شده، پس ننماید ما را حق تعالی که ترا چیزی شود و روز تو بسر آید پس اگر حادثه روی نماید بعد از تو که خواهد بود؟ اشارت فرمود بدست مبارک خود بابی جعفر (ع) و او پیش وی ایستاده بود، گفتم مر او را که: فدای تو گردم و این پسر سه ساله است، فرمود که: این ضرر نمیکند و حال آنکه عیسی پیغمبر (ع) قیام نمود به امر نبوت و کمتر از سه سال داشت. (۹)

● کرامت امام از زبان دشمن

پس از شهادت امام رضا (علیه السلام) و آمدن مأمون به بغداد، خاندان عباسی هنوز هم او را به جهت اعطای مقام ولایت عهدی به امام رضا سرزنش می‏کردند، مأمون در توجیه عمل خود فضایل امام رضا (علیه السلام) را برای آنان بازگو کرده و می‏گفت: این خاندان علم و حکمت را از پدران خویش به میراث برده‏اند و در کرامت و اخلاق والا بی‏مانند هستند.(۱۰)

پی نوشت ها:

۱.سوره حج، آیه۱۸، ترجمه آیت الله مکارم

۲.سوره حجرات، ۱۳

۳.سوره اسرا، ۷۰۳

۴.ترجمه مفردات، ج‏۴، ص: ۱۲و۱۳

.۵مشکاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدی، متن، ص: ۷۳ ناشر: دار الثقلین‏ قم‏ سال چاپ: ۱۳۷۹ ش نوبت چاپ: اول

۶.مشکاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدی، متن، ص: ۳۶۳

۷.ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج‏۱، ص: ۱۷۱،عزیز الله عطاردی،انتشارات عطارد تهران‏، ۱۳۷۸ ش‏ چاپ: اول‏

۸.آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام، ص: ۸۴ محمد علی فارابی یعسوب عباسی علی کمر

ناشر: آستان قدس نوبت چاپ: پنجم ‏۱۳۸۰ ش

۹.کشف الغمة-ترجمه و شرح زواره‏ای، ج‏۳، ص: ۲۰۰ علی بن حسین زواره‏ای‏،انتشارات اسلامیه‏ تهران‏ ۱۳۸۲ ش‏ نوبت چاپ: سوم

۱۰.قصص الأنبیاء(قصص قرآن)، ص: ۸۲۳ ،فاطمه مشایخ‏، انتشارات فرحان‏ تهران‏،چاپ اول‏: ۱۳۸۱ ش‏

سیدروح الله علوی