کرملین پوست می اندازد

نگاهی به معادلا ت داخلی و خارجی روسیه در آستانه انتخابات

گسلهای سیاسی و استراتژیک کاخ کرملین هر لحظه در حال تغییر و جابه جایی است.این جابه جایی در جهت بازتعریف سیاست داخلی و خارجی مسکو در ابتدای هزاره سوم صورت می گیرد.در شرایط حساس کنونی مجالی جهت ادامه حیات روسها در قالب احتیاط و حرکت آهسته باقی نمی ماند.این حقیقتی است که پوتین با اندکی مکث و تاخیر نسبت به آن اذعان پیدا نموده است.....

حرکت در قالب احتیاط،این فرمولی بود که پوتین پس از حضور در راس معادلات سیاسی مسکو بر اساس آن رفتار نمود.بر این اساس روسیه سعی نمود در منافع میانی و کوتاه مدت خود دست به نوعی سازش تصنعی با اروپا و آمریکا بزند و در منافع کلان خود به هیچ عنوان با غرب و واشنگتن مصالحه نکند.این الگو بر روی کاغذ ئئوریسینهای کرملین حالت خیره کننده و جذابی داشت.اما زمانی که به وادی عمل گذار نمود ناکارآمدی خود در مناسبات سیاسی مسکو را نشان داد و حتی در مقاطعی به نقطه آسیب روسها تبدیل شد.مهم ترین خطای استراتژیک پوتین عدم تفکیک صحیح منافع کلان،میانی و کوتاه مدت روسیه در ابتدای هزاره سوم بود.پوتین به گونه ای این منافع را تقسیم بندی نموده بود که گویا هنوز زمان لنین و استالین و خروشچف است و نظام بین الملل دامنه تعریف محدودی دارد.این در حالی است که با تغییر معادلات کلی جهانی فرمولهای رایج در آن نیز باید بازتعریف شوند.از سوی دیگر،اگر پوتین در سالهای پس از جنگ جهانی دوم به عنوان رئیس جمهور شوروی سابق ایفای نقش می نمود،می توانست با اتکا به این فرمول موفقیتهای زیادی را در عرصه بین المللی کسب کند.اما با گذشت چند دهه از آن زمان دیگر نمی توان بر مبنای این الگوی کهنه رفتار نمود.دلیل این مسئله نیز کاملا واضح است در دهه های پایانی قرن بیستم با تفکیک منافع کشورها رو به رو بودیم.بر این اساس هر کشور می توانست در تقسیم بندی منافع خود خط مرزهای مشخصی را میان آنها ترسیم کند و بر مبنای اهمیت آنها دست به اولویت بندی بزند.اما در ابتدای هزاره سوم با درهم تنیدگی منافع کشورها رو به رو هستیم .بر این اساس باید میان منافع کلان،میانی و کوتاه مدت ارتباطی سلسله وار و مستقیم را ترسیم نمود.روسها در ترسیم این ارتباط بسیار ناموفق عمل کردند.همین مسئله سبب شد تا روسیه هر لحظه از اصلی ترین هدف کلان خود یعنی نیل به قطبیت مجدد در جهان دورتر شود.نفوذ آمریکا در حیاط خلوت مسکو،وقوع انقلاب گل رز در تفلیس و انقلاب نارنجی در اوکراین،اصرار کاخ سفید بر اجرای طرح استقرار سیستم دفاع ضد موشکی در خاک اروپا و...جملگی در قالب همین اهمالکاری روسها صورت پذیرفت.

● بازگشت آرام پوتین

رئیس جمهور روسیه طی ماههای اخیر پروسه بازنگری مخفیانه ای را در سیاست خارجی کاخ کرملین آغاز نموده است.بر این اساس ولادیمیر پوتین سعی دارد مرزهای مسکو با غرب و واشنگتن را پررنگ تر نماید.اخیرا رییس‌جمهور روسیه با متهم کردن غرب به دخالت در امور سیاسی روسیه اظهار نموده است که مخالفان در داخل و خارج در صدد تضعیف روسیه هستند.

● مواضع انتخاباتی پوتین

پوتین در اظهاراتی محکم در مبارزات انتخاباتی حزب روسیه‌ متحد با درخواست از روس‌ها برای طرفداری از حزب حاکم که از حمایت کرملین برخوردار است گفته است آنهایی که با ما مقابله می‌کنند به یک کشور ضعیف و بیمار نیاز دارند. آنها می‌خواهند که یک جامعه‌ متفرق داشته باشند، تا با پشتوانه‌ آن تمام نقشه‌هایشان را عملی کنند.

وی بدون نام بردن از حزب یا کشور خاصی از مخالفان لیبرال و کمونیستش انتقاد کرد ه و اوضاع نامعلوم اقتصادی روسیه را طی و بعد ازفروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ یادآوری کرد. چندی پیش نیز میخائیل گورباچف ،آخرین رئیس جمهور شوروی سابق در اظهاراتی تامل بر انگیز نسبت به بازگشت مرام استالینیستی در مسکو ابراز نگرانی نموده بود.روسیه از سویی تحت فشار و دخالت مستقیم آمریکا و غرب قرار دارد و از سویی دیگر،مخالفان داخلی پوتین سعی در ناآرام سازی اوضاع دارند.در چنین شرایطی اصالت با کدام است:رفتارهای غرب یا سیاستهای کاخ کرملین؟

پوتین طی سالهای اخیر اصالت را به تهدیدات غرب داده است و همین مسئله برای وی و همراهانش دردسر ساز شده است. این در حالیست که تهدیدات آمریکا و اتحادیه اروپا نسبت به رفتارهای روسیه در فرع قرار دارند.به عبارت دیگر،اگر روسها طی سالهای اخیر از لاک احتیاط بازدارنده خارج می شدند امروزه فضای تنفس بیشتری در معادلات منطقه ای و فرامنطقه ای خود داشتند.در هر صورت بازتعریف معادلات سیاسی روسیه و پوست اندازی کرملین در نظام بین الملل برای روسها یک الزام محسوب می شود.ماندن بیشتر روسها در لاک احتیاط سبب بازگشت آنها به نقطه صفر یعنی زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروری می شود.در این صورت مسکو با فاجعه انزوای مهلک در جهان پیچیده امروز رو به رو خواهد شد.

یکی از راهکارهای مهم جهت بازتعریف چهره روسیه در نظام بین الملل تاکید مقامات این کشور بر منافع کلان مسکو است.روسیه بر خلاف آمریکا یا اتحادیه اروپا تصویر واضحی از منافع کلان خود ندارد.البته اخیرا پوتین سعی کرده این تابو را در هم بشکند.پوتین در این خصوص اظهار نموده است که روسیه در ده سال آینده در ردیف پنج قدرت بزرگ اقتصادی جهان قرار خواهد گرفت. رئیس جمهور روسیه در این اظهارات به دستاوردهای هشت سال حکومت خود ازجمله رشد ۷۰درصد تولید ناخالص ملی روسیه، افزایش ۳۰برابر سرمایه شرکت‌های روسی و رشد سه برابر درآمدهای مردم اشاره کرده است.

● روسیه و مشکل ناتو

از سوی دیگر،روسیه باید مرزبندیهای خود را با سازمانهایی مانند ناتو پررنگ تر نماید.نباید فراموش کرد که استراتژیستهای ناتو در پی عملی نمودن طرح گوام هستند و در این راستا نگاه منفی آنها به مسکو همچنان تداوم خواهد یافت.این نگاه منفی و بدبینانه همواره از سوی ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تقویت می شود.اقدامات اخیر ناتو در اطراف روسیه زنگ خطر تازه ای را برای مسکو به صدا در آورده است.رئیس جمهور روسیه اخیرا اعلام نموده است که مسکو آرایش نیروهای نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای این کشور را نادیده نمی‌گیرد و در صورت لزوم واکنش نشان می‌دهد. اخیرا دومای روسیه به اتفاق آرا با تصویب طرحی، به رئیس جمهوری این کشور اجازه تعلیق کامل پیمان نیروهای متعارف در اروپا در روسیه را داد. روسیه هشدار داده است که در صورت عدم تصویب این پیمان توسط کشورهای عضو ناتو در ماه دسامبر (ماه آینده میلادی) آن را به حالت تعلیق کامل درمی‌آورد. “پیمان نیروهای متعارف در اروپا” در سال ۱۹۹۰در پاریس توسط ۲۰کشور امضا شد و در سال ۱۹۹۹در استانبول اصلاح شد.

● نتیجه گیری

روسیه در وضعیت گذار قرار دارد اما فرصت چندانی برای گذار ندارد!شاید این بهترین توصیفی باشد که می توان در خصوص اوضاع داخلی مسکو به کار برد.روسها هم اکنون چاره ای جز بازتعریف معادلات خود در نظام بین الملل ندارد.تهدیدات همزمان مخالفان داخلی و کمونیستها،اتحادیه اروپا ،ایالات متحده آمریکا و ناتو سبب شده است تا مسکو در منگنه ای سخت قرار گیرد.اما در هم شکستن این قالب با توجه به امکانات بالقوه روسها که مدتهاست به حالت بالفعل در نیامده اند کار چندان دشواری نیست.پوتین،لاوروف و دیگر مقامات روسی باید پازلهای سیاست داخلی و خارجی خود را از قالب احتیاط خارج نموده و نوعی آرایش شبه رئالیستی به آنها بدهند.این نوع آرایش سبب می شود تا تهدیدات اطراف مسکو به صورت خودکار وزن کمتری بیایند.در فغیر این صورت شاهد افزایش تصاعدی این تهدیدات به اشکال مختلف خواهیم بود.